Jýrnalıst: Shymkent Qazaqstan ekonomıkasyna esh paıdasy joq qalaǵa aınalyp barady

Shymkent ákimdigi Qazaqstanǵa kele jatqan 5 mıllıard teńge ınvestıııany toqtatqanymen qoımaı, Eýropanyń damý jáne qaıta qurý bankimen arada arbıtrajdy daý týǵyzýy múmkin. Muny jýrnalıst Aıbar Oljaev jazdy, dep habarlaıdy qandastar.kz

«Onda Qazaqstan úshin ekinshi «Statı proesi» bastalady jáne biz oısyraı jeńilemiz. Investıııalyq tartymdylyq reıtınginde de birneshe pozıııa joǵaltarymyz anyq.

Shymkentte jekemenshik sý operatory – «Sý resýrstary marketıng» JShS jumys isteıdi. Olar Shymkent halqyna sý jetkizip, tarıf boıynsha aqysyn alady. О́zderi ınvestıııa tartady, halyqaralyq uıymdardan kredıt alady, bastysy bıýdjetten sýbsıdııa suramaıdy. Investıııaǵa barlyq jabdyqtardy jańartady da, kredıt tólemderin halyqtan tarıfke jınaǵan aqsha esebinen jaýyp otyrady.

Qazaqstan Úkimeti barlyq qalalardy týra osyndaı modelge kóshirgisi keledi. Shymkentten basqa barlyq qalalarda kommýnaldy mekemeler jyl saıyn úlken shyǵyn ákeledi jáne memlekettik sýbsıdııalarǵa jatyp alǵan. Osy problemany sheshý úshin Qazaqstan Úkimeti «Tarıf ınvestıııa ornyna» baǵdarlamasyn jasaǵan bolatyn. Investıııa tartylyp, qurylǵylar jańarady jáne ol qaryzdardy tarıftiń ósýi arqyly qaıtarýy tıis. Shymkenttegi modeldi biraz qalanyń ókilderi kelip qarap ketken.

2023 jyldyń kúzinde Ǵabıt Syzdyqbekov Shymkentke ákim bolyp taǵaıyndalǵan ýaqyttan beri qyzyq qubylystar oryn ala bastady. Shymkent ákimdigi – «sý kommýnaldy sharýashylyǵy startegııalyq nysan, sondyqtan memleketke qaıtýy tıis» degen formýlırovkamen, kompanııanyń ústinen sotqa úsh ret aryz túsirip, artynan aryzdaryn qaıtaryp alǵan. Biraq bitpeıtin tekserister jekemenshik sý operatorynyń jumysyn turalatyp, myńnan astam jumysshysyn alańdatyp otyr», – dedi ol.

Kompanııa 26 jyl buryn, toqsanynshy jyldary Shymkentte qırap jatqan sý sharýashylyǵyn aýkıonda Memlekettik múlik komıtetinen, resmı jekeshelendirý barysynda satyp alǵan. Prokýratýra bul jekeshelendirýdi tolyq zańdy dep tanypty.

«Qubyrlar men qurylǵylardy jańartý úshin Eýropalyq qaıta qurý jáne damý banki (EBRR) «Sý resýrstary marketıng» fırmasyna 30 mıllıard teńge ınvestıııa quıǵan. Osy ınvestıııanyń arqasynda jekemenshik kommýnaldy operator sý uńǵý jáne taratý nysandarynyń sanyn 150-ge jetkizdi. Keńes úkimetinen kele jatqan, ábden tozǵan otandyq qurylymdy 10 jyl buryn Polsha elinen qurylǵylar ákelip, 100 myń tekshe metrge modernızaııa jasaǵan. Qalada 1900 shaqyrym sý qubyr bolsa, solardyń 110 shaqyrymyn jańalady jáne sý súzý nysandaryna Ulybrıtanııanyń zamanaýı qurylǵylaryn ornatqan.

Qazirgi tańda sý operatory 30 mıllıard teńge ınvestıııanyń 20 mıllıard teńgesin qaıtardy. Alaıda, kezekti transh boıynsha, jańa qurylǵy ornatý úshin EBRR taǵy 5 mıllıard teńge transh berýi tıis bolatyn. Sebebi, «Sý resýrstary marketıng» JShS býhgalterlik balans boıynsha kiris ákelip turǵan kompanııa bolyp sanalady. Olar EBRR-ge jylyna 2 mıllıard teńge kredıt tólep otyr. Kompanııa qurylǵaly beri 2023 jylǵa deıin memleketke 16 mlrd teńge salyq tólegen. Al bıyl bıýdjetke 2,2 mlrd teńgege jýyq salyq tólemekshi.

Shymkent ákimdiginiń túsiniksiz qylyqtaryn kórgen EBRR transhty toqtatyp qoıdy. Onyń ústine áli qaıtpaǵan óziniń 10 mıllıard teńgesine alańdaı bastady. Eger EBRR-den álemdik naryqqa jaǵymsyz sıgnal tarasa, onda bolashaqta Shymkentte eshqandaı sheteldik ınvestıııa kelmeıtin bolady. Qazaqstannyń da ınvestıııalyq ımıdjine nuqsan kelmek.

Shymkent adam basynda shaqqandaǵy óńirlik ishki ónim boıynsha sońǵy 17-shi orynda ilinip-salynyp áreń keledi. Qazir adam basyna shaqqandaǵy О́IО́-si 1,47 mıllıon teńge ǵana. Ol tek Jambyl, Jetisý men Túrkistan oblystarynan ǵana ozyp tur. Mysaly Atyraýda 9,43 mıllıon teńge, Almatyda 4,74 mıllıon teńge. Eshteńe óndirmeıtin Almatydan Shymkent tórt ese artta qalǵan. Shymkent ákimdigi óz qalasynda ekonomıkany ósirý úshin eshteńe de istep jatqan joq. Respýblıkalyq bıýdjettiń donory bolýǵa da talpynbady.

Bir sózben aıtqanda, Shymkent qolyna gazovyı klıých alyp jumys isteýdiń ornyna bolmaıtyn ıngrıgalar, ónimsiz tirlikpen aınalysyp ketti. Qazaqstan ekonomıkasyna esh paıdasy joq qalaǵa aınalyp barady. Eń ókinishtisi, Shymkent ákimdigi óz qalasyna da, memleketke de zııanyn tıgize bastady. Sebebi, ınvestıııa tartyp, óndiristiń tıimdiligin arttyrýdyń ornyna qazir jumys istep turǵan azǵantaı kásiporyndardyń mazasyn alyp, halyqaralyq ınvestorlardy torǵaısha úrkitýde», – dedi jýrnalıst.