Jýrnalıstke páter bergen durys pa?

Jylda 28 maýsym elimizde buqaralyq aqparat quraldary qyzmetkerleriniń merekesin atap ótedi,-dep habarlaıdy Qandastar.kz

Jýrnalıster qaýymy jyl on eki aı atqarǵan eńbeginiń jemisi men jeńisin tatyp, el aldynda bir marqaıyp qalatyn kún.

Sońǵy jyldary osy kúni elimizdiń ár oblysynda júrip-aq eldiń únin bılikke jetkizetin, qoǵamnyń qatparyn qopara sóz etetin úzdik jýrnalısterdi QR Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev arnaıy qabyldap, marapat tapsyrý dástúri qalyptasyp keledi.

Eńbegi baǵalanǵan BAQ ókilderine páter kiltin tapsyrý úrdisi bastalǵaly da nebary jyl toldy. Basqa syılyq – bir tóbe, páter alý – bir tóbe. Ulttyq máseleni kóterip, jany júdeýge járdemshi bop júrgen jýrnalıst baspanaly bop jatsa, sóz bostandyǵyna jasalǵan qurmettiń úlken osy emes pe?!.

Teledıdardan tap-tuınaqtaı bop otyrǵanǵa, radıodan sańqyldap sóılegenge, áleýmettik jelide únemi el aralap, jer aralap júrgenge bylaıǵy jurt jýrnalısterdi qaǵanaǵy qaryq, saǵanaǵy saryq dep oılaıdy. Eldiń problemasyn sheship, ákimniń apshysyn qýyryp júrgenimen, kóp tilshiniń páter saǵalap, jataqhana jaǵalap júrgenin ekiniń biri bile bermeıdi. Jas tilshiler ǵana emes, kekse jýrnalıstiń birazy tapqan aılyǵyn shaılyqqa jetkize almaı, qońyrtóbel tirshilik keship otyr.

Jýrnalıstke páter kilti tapsyrylyp, óńirine orden-medal taǵyp jatsa, áleýmettik jelide jan-jaǵyn túrtkilep otyratyndardyń aıy ońynan týyp, tıisetin taqyryp tapqanyna qýanyp shyǵa keletini bar. «Tilshilerge páter bergenshe, muǵalim men dárigerge úı bermeı me?», «Eren eńbek sińirý úshin ne isteý kerek?» degen sııaqty qıturqy suraqtyń shetin qyltıtyp, bósteki áńgimeniń shańyn qaǵady.

2023 jyly álemde 45 jýrnalıst kásibı mindetin atqaryp júrip qaza taýypty. Dúnıe júzi boıynsha 521 tilshi túrli sebeptermen qamaýǵa alynyp, negizsiz isti bolǵan. Tek Qytaıdyń ózinde ǵana 121 jýrnalıst tutqynǵa alynyp, qamalǵan. Belarýs elinde 39 BAQ ókili temir torǵa toǵytyldy. Kórshiles Reseıde 28 jýrnalıstiń ústinen qylmystyq is qozǵaldy, onyń ekeýi AQSh-tyń iri baspasóz quralynyń qyzmetkeri.

Bizde de byltyrlary birneshe jýrnalıstke shabýyldar jasalyp, dúnıe-múlkin búldirip ketken oqıǵalar tirkeldi. Keıinirek ony istegender halyqty bılikke qarsy qoımaq bop áreket etkenderi anyqtaldy.

Shırek ǵasyr sybaılastyq pen jemqorlyq dendep alǵan qoǵamdy ózgertpek nıetpen Memleket basshysy úkimet múshelerin BAQ ókilderiniń synyna nazar aýdarýǵa shaqyrdy. Prezıdenttiń pármeni áser etip, birneshe jýrnalıst parlament pen senatqa ótip, ótkir máseleler ashyq qozǵala bastady. Burynǵydaı emes, oblystyq deńgeıde de tilshiler óńir basshysyna qatysty synı materıaldardy áleýmettik jelilerde batyl qozǵaıtyn dárejege jetti.

Moıyndaýymyz kerek, mamandyǵyna nuqsan keltirip alatyn da jýrnalıster bar. Tilshi de et pen súıekten jaralǵan pende. Onyń da jeke ómiri, ózgeshe problemasy, dosy men dushpany bolady. Qoǵamnyń dertin júreginen ótkizip, mıymen qorytatyn jýrnalıstiń de júıkesi syr berýge qaqyly. Onyń syrtynda haıp, trend degen «juqpaly derttiń» de áseri túımedeıdi túıedeı etip, túzýdi qısaıtyp kórsetedi. Toqsan toǵyz jaqsylyǵyńdy kórse de, bir ǵana jamandyǵyńdy keshirmeıtin qalyń jurt keshe ǵana arashaǵa túsip, qorǵany bolǵan tilshi baıǵusty aıamaıdy…

«Arqalaǵany – altyn, jegeni – jantaq» dep Sherhan Murtaza sýrettegendeı, jýrnalıster qaýymy qaı qoǵamda da kórgen qyzyǵynan tatqan shyjyǵy asyp túsetin jaýynger jurt. Shyǵarmashylyqtyń mashaqaty, BAQ jumysynyń jaýapkershiligi, aıtqan sóz, jazǵan jazýdyń suraýy – kez-kelgen tilshiniń moınyna kıilgen qamyt. Jýrnalıst bolý, jurt oılaǵandaı «otyrdyń da jaza saldyń, turdyń da aıta saldyń» deıtin tirlik emes. Bir sóılem jazsań da – janyńdy jep jazasyń, bir sóz aıtsań da – bilimińdi syǵyp aıtasyń!

Qazaqstanda 5 659 buqaralyq aqparat quraly resmı tirkelgen eken. Onyń 5 366-sy – otandyq BAQ, al, 293-i – sheteldik. 3 927 merzimdi basylym, 202 telearna, 88 radıo, 627 aqparat agenttigi men áleýmettik jelidegi saıttar sany – 522.

Bir kezderi elimizde ýnıversıtet ashý sán bolǵan. Eki kompıýter, tórt muǵalimi bar oqý oryndary da memleketten qarjy alyp, kádýilgideı stýdent daıarlady. Sany bar, sapasy joq sol ýnıversıtet-symaqtardyń bárinde bir-bir jýrnalıstıka fakýlteti boldy. Sol kezderi sary basylymnyń kýáligin shoshańdatyp, «Men – jýrnalıstpin! Jazyp jiberem, buzyp jiberem!» dep qoqańdaıtyndar da tabyldy. Mine, sol kezde elde «Tilshi bolý jaqsy kásip eken-aý!» degen túsinik paıda boldy. Ras, damyǵan elderde jýrnalıster jaqsy turady. О́ıtkeni, olarda jýrnalıstıka – shyn máninde tórtinshi bılik…

«Jýrnalıstke páter bergen durys pa?» degen saýalǵa qaıta oralsaq, jýrnalıstke páter berip qana qoımaı, belgili bir dárejede bılik te berip qoıǵan durys bolady. Naıza sheshe almaıtyn máseleni – qalam sheshedi. Baspanasyz júrse de, basalqy sóz aıtyp, qoǵamdy bútindep júrgen, óziniń problemasyn tunshyqtyryp, ózgeniń máselesi úshin shyryldap júretin jýrnalısterdi nege elep, eskermeske?! Jýrnalıst óz basyndaǵy muńyn shaqsa, qara tas ta solqyldap jylar edi, biraq, ol – halyqtyń únin ǵana jetkizedi