جاڭالىقتار
جىل قورىتىندىسى: جاڭا تەمىرجولدار, ءۇاااج ىسكە قوسىلۋى جانە تەڭىز پورتتارىن دامىتۋ
قازاقستاننىڭ بىرەگەي گەوگرافيالىق ارتىقشىلىقتارى مەن جۇك تاسىمالىنىڭ تۇراقتى ءوسىمىن ەسكەرە وتىرىپ, مەملەكەت باسشىسى قاسىم-جومارت توقاەۆ كولىك-لوگيستيكالىق الەۋەتتى دامىتۋدى ۇكىمەت جۇمىسىنىڭ نەگىزگى باسىمدىقتارىنىڭ ءبىرى رەتىندە بەلگىلەدى.
«قازىر الەمدە جاڭا ەكونوميكالىق كەڭىستىك قالىپتاسىپ جاتىر. قىتايدان ەۋروپاعا, رەسەيگە, ورتالىق ازياعا جانە وسى ايماقتاردان قىتايعا جىبەرىلەتىن تاۋار كولەمى ايتارلىقتاي كوبەيەدى دەگەن بولجام بار. قازاقستان سولتۇستىك پەن وڭتۇستىكتى, باتىس پەن شىعىستى بايلانىستىراتىن جاھاندىق جولايرىقتا ورنالاسقان. بۇل ءبىزدىڭ ەلىمىزگە زور مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. سوندىقتان كولىك-لوگيستيكا سالاسى ەكونوميكامىزدى العا باستايتىن باستى كۇشتىڭ بىرىنە اينالۋعا ءتيىس», — دەدى ەل پرەزيدەنتى حالىققا جولداۋىندا.
قازىرگى تاڭدا ەلىمىزدە اۆتوموبيل, تەمىرجول, اۋە جانە تەڭىز سالالارىن قامتيتىن بىرقاتار ءىرى كولىك جوبالارى جۇزەگە اسىرىلا باستادى. Primeminister.kz رەداكتسياسى 2023 جىلى ەلىمىزدە كولىك سالاسىنىڭ دامۋ ناتيجەلەرىنە شولۋ جاسادى.
● 11 ايدا قازاقستان اۋماعى ارقىلى جۇك تاسىمالداۋدىڭ جالپى كولەمى 895 ملن توننانى قۇرادى, بۇل 2022 جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 3,9%-عا ارتىق. ءونىى ىشىندە ءترانزيتتىڭ ۇلەسى 29 ملن توننادان اسىپ, 21%-عا ءوستى.
● سالاعا تارتىلعان ينۆەستيتسيا كولەمى 1,6 ەسەگە ءوسىپ, 1,8 ترلن تەڭگەگە دەيىن جەتتى.
● بيىل تەمىرجول كولىگى سالاسىندا بىرنەشە ءىرى مەگاجوبا جۇزەگە اسىرىلا باستادى.
اتاپ ايتقاندا, قاراشادا الماتى تورابىن اينالىپ وتەتىن (74 كم) جانە داربازا – ماقتاارال (152 كم) تەمىرجول جەلىلەرىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. ءبىرىنشىسى جۇكتەردى جەتكىزۋ مەرزىمىن 24 ساعاتقا قىسقارتىپ, الماتى تەمىرجول تورابىن 40%-عا جەڭىلدەتسە, ەكىنشىسى ورتالىق ازيا باعىتىندا وتكىزۋ قابىلەتىن 10 ملن تونناعا ارتتىرادى.
بۇدان بولەك, جەلتوقساندا ۇزىندىعى 272 شاقىرىم بولاتىن باقتى – اياگوز تەمىرجول جەلىسىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. بۇل جوبانى جۇزەگە اسىرۋ قازاقستان مەن قىتاي اراسىنداعى جۇك اينالىمىن قوسىمشا 20 ملن تونناعا ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
جالپى الداعى ءۇش جىلدا رەسپۋبليكادا 1 300 شاقىرىمنان استام جاڭا تەمىرجول سالىنادى.
● 2023 جىلى 133 لوكوموتيۆ ساتىپ الىندى, بۇل قازاقستاندىق لوكوموتيۆتەر پاركىن 6%-عا جاڭارتىپ, توزۋ دەڭگەيىن 52%-عا دەيىن تومەندەتەدى.
جولاۋشىلارعا جاعدايدى جاقسارتۋ ءۇشىن 856 جولاۋشىلار ۆاگونى ساتىپ الىنۋدا. بيىل ونىڭ 100 ۆاگونى قولدانىستاعى باعىتتارعا قاتىناي باستادى. ناتيجەسىندە پاركتىڭ توزۋى 47%-دان 45%-عا دەيىن تومەندەدى.
● بيىلعى جىلى جوندەۋ-قۇرىلىس جۇمىستارى رەسپۋبليكالىق جانە جەرگىلىكتى ماڭىزى بار 10,7 مىڭ شاقىرىم اۆتوموبيل جولدارىن قامتىدى. بۇل ماقساتتارعا 753 ملرد تەڭگە قاراستىرىلعان, بۇل بىلتىرمەن سالىستىرعاندا 14%-عا ارتىق.
ءۇش ءىرى جوبا اياقتالدى: ءۇاااج, «قاندىاعاش – ماقات» جانە «ءۇشارال – دوستىق».
2023 جىلدىڭ ماۋسىمىندا رەسمي تۇردە ۇلكەن الماتى اينالما اۆتوجولىنداعى ء(ۇاااج) قوزعالىس اشىلدى. اۆتوجول جەكە ينۆەستيتسيا ەسەبىنەن سالىندى.
سونىمەن قاتار قۇرىلىسى ۇزاققا سوزىلعان 6 جوبا بويىنشا, ياعني «تالدىقورعان – وسكەمەن», «قاراعاندى – الماتى», «مەركى – بۋرىلبايتال», «اقتوبە – قاندىاعاش» جانە «اتىراۋ – استراحان» باعىتتارىندا جۇمىستار قارقىندى جۇرگىزىلدى. ولاردىڭ بويىندا ەلدى مەكەندەردى اينالىپ وتەتىن جولداردان باسقا 923 شاقىرىمعا كولىك قوزعالىسى اشىلدى.
باتىس قازاقستان وبلىسىنداعى ۇزىندىعى 245 شاقىرىمدى قۇرايتىن «كازتالوۆكا – جانىبەك» جانە «ونەگە – بيسەن – سايحىن» جولدارىن كۇردەلى جوندەۋدەن وتكىزۋگە ەرەكشە كوڭىل ءبولىندى. قازىرگى ۋاقىتتا 220 شاقىرىم بويىنشا جول قوزعالىسى قامتاماسىز ەتىلگەن. جالپى اتالعان جولدارداعى جۇمىستار 2024 جىلى تولىق اياقتالادى دەپ كۇتىلۋدە.
● 2024-2030 جىلدار ارالىعىندا جالپى ۇزىندىعى 9 مىڭ شاقىرىمنان اساتىن بىرقاتار باسىم جول جوبالارىن جۇزەگە اسىرۋ جوسپارلانعان. ونىڭ 4,7 مىڭ شاقىرىمى رەسپۋبليكالىق جەلىدە, 4,5 مىڭ شاقىرىمى وبلىستىق ماڭىزى بار جولداردا.
رەسپۋبليكالىق باعىتتارعا كەلەتىن بولساق, 2024 جىلى «اقتوبە – ۇلعايسىن – قىزىلوردا» (1361 كم, ونىڭ 56 شاقىرىمى 2024 جىلى) «قاراعاندى – جەزقازعان» (513 كم, ونىڭ 40 شاقىرىمى 2024 جىلى) «سارىاعاش اينالما جولى» (102 كم), «قىزىلوردا – جەزقازعان» (216 كم) جوبالارى بويىنشا جۇمىستاردى باستاۋ جوسپارلانۋدا.
قىزىلوردا وبلىسىنداعى 569 كم اۆتوجولىن جوندەۋ جۇمىستارىنا 2023 جىلى رەسپۋبليكالىق جانە وبلىستىق بيۋدجەتتەن 36 ملرد تەڭگە ءبولىندى. وڭىردەگى جاقسى دەڭگەيدەگى جول ۇلەسى 87,5% جەتتى.
● قازاقستاننىڭ تەڭىز ينفراقۇرىلىمىن دامىتۋ ءۇشىن بىرقاتار ماڭىزدى جوبالار پىسىقتالۋدا. اقتاۋ پورتىندا كونتەينەرلىك حاب قۇرۋ, ايلاقتاردى رەكونسترۋكتسيالاۋ, سونداي-اق جۇك تيەۋ جابدىقتارىن جاڭارتۋ جوسپارلانۋدا.
قۇرىق پورتىندا Abu Dhabi Ports كومپانياسىمەن بىرلەسكەن استىق تەرمينالى ىسكە قوسىلدى.
سونىمەن قاتار تەڭىزدەگى قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن 2024-2025 جىلدارى اقتاۋ جانە قۇرىق پورتتارىنىڭ اكۆاتوريالارىندا تەرەڭدەتۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ جوسپارلانعان.
جالپى جوعارىدا اتالعان جوبالاردىڭ بارلىعىن جۇزەگە اسىرۋ قازاقستان تەڭىز پورتتارىنىڭ وتكىزۋ قابىلەتىن 10 ملن تونناعا, ونىڭ ىشىندە كونتەينەرلىك قۋاتتىلىقتى جىلىنا 300 مىڭ جفب-عا دەيىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
2023 جىلدىڭ قاراشاسىندا حالىقارالىق تەڭىز ساۋدا پورتىنا جاڭا تانكەرلەر جەتكىزىلدى. ولار كاسپي تەڭىزىندە قازاقستاندىق مۇناي تاسىمالىندا قولدانىلادى. تانكەرلەر جەتەكشى باسقارۋ جۇيەسىمەن, جوعارى تەحنيكالىق سيپاتتاماعا جانە زاماناۋي جابدىقتارمەن جابدىقتالعان.
● ىشكى سۋ كولىگىن دامىتۋ كۇشەيتىلدى. اتاپ ايتقاندا, ترانسشەكارالىق ەرتىس وزەنىنىڭ ترانزيتتىك الەۋەتىن ارتتىرىپ, رەسەي – قازاقستان – قىتاي جاڭا ءدالىزىن قۇرۋ جوسپارلانۋدا. اڭگىمە سەمەي قالاسىندا جاڭا جۇك تاسىمالى ءشليۋزى, تۇعىل اۋىلىنداعى وزەن پورتى جانە قىتاي شەكاراسىنا دەيىن تەمىرجول سالۋ تۋرالى بولىپ وتىر. ترانسشەكارالىق ەرتىس وزەنىنىڭ ترانزيتتىك مۇمكىندىكتەرىن دامىتۋ جۇك تاسىمالداۋ كولەمىن قازىرگى 1,5 ملن توننادان 3,5 ملن تونناعا دەيىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
● 2023 جىلى وتاندىق اۆياكومپانيالار تاسىمالداعان جولاۋشىلار سانى شامامەن 13 ملن ادام, بولجامدى ءوسىم – 23%. ەل اۋەجايلارىندا قىزمەت كورسەتىلگەن جولاۋشىلار سانى 25 ملن-نان استام ادامعا جەتەدى دەپ كۇتىلۋدە, بۇل كورسەتكىش بىلتىرعى سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 22%-عا ارتىق.
● قازاقستاندىق اۆياكومپانيالاردىڭ اۋە كەمەلەرى پاركى 89-دان 98 بىرلىككە, ال ورىن سانى 12 مىڭنان 15 مىڭعا دەيىن (+26%) ءوستى. مۇنىڭ بارلىعى رەيستەردىڭ تۇراقتىلىعىن جانە جالپى اۋە قاتىناسىنىڭ قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرادى.
● جەكە ينۆەستيتسيا ەسەبىنەن شىمكەنت, قىزىلوردا جانە الماتى قالالارىندا 3 جاڭا جولاۋشىلار تەرمينالى سالىنىپ جاتىر. جۇمىستار كەلەر جىلى اياقتالادى دەپ كۇتىلۋدە.
● بۇگىندە قازاقستان 28 ەلمەن حالىقارالىق اۋە قاتىناسىن ورناتقان. اپتاسىنا 110 باعىت بويىنشا 4 قازاقستاندىق جانە 30 شەتەلدىك اۋە تاسىمالداۋشىلارى ارقىلى 567 رەيس ورىندالادى.
● بيىل 23 باعىت بويىنشا 13 ەلگە رەيستەر اشىلىپ, جاڭعىرتىلدى, ولاردىڭ ىشىندە لاحور, ماسكات, ماناما, دەلي, شارم-ال-شەيح, بەيجىڭ, سيان, ءۇرىمشى, سامارقاند, باكۋ, تبيليسي, كۋتايسي, بىشكەك, انكارا, حانچجوۋ جانە دجيددا باعىتتارى بار.
● وڭتۇستىك-شىعىس ازياداعى ەڭ ءىرى لوۋكوستەر AirAsia كومپانياسىمەن جۇمىس جاسالىپ, ناتيجەسىندە اۋە كومپانياسى 2024 جىلدىڭ ناۋرىز ايىنان باستاپ الماتى مەن كۋالا-لۋمپۋر اراسىندا تىكەلەي اۋە رەيسى اشىلاتىنىن حابارلادى.
● قوعامدىق كولىك ماسەلەلەرى ەرەكشە نازاردى قاجەت ەتەدى. بيىل ونەركاسىپتى دامىتۋ قورى ارقىلى وڭىرلەردە قالالىق اۆتوبۋستاردى جاڭارتۋ ءۇشىن جەڭىلدىكپەن ليزينگتىك مەحانيزم ىسكە قوسىلدى. ناتيجەسىندە وڭىرلەرگە 2,5 مىڭ جاڭا اۆتوبۋس جەتكىزىلدى, ونىڭ 774-ءى – ەكولوگيالىق تازا كولىكتەر. وسىلايشا, قولدانىستاعى پاركتىڭ توزۋى 13%-عا تومەندەپ, 33%-عا جەتكىزىلدى.
● قازاقستان ترانسكاسپي حالىقارالىق كولىك باعىتىنىڭ ءوز بولىگىن دامىتۋ بويىنشا جۇمىس جۇرگىزۋدە. 11 ايدا تحكب بويىنشا اقتاۋ جانە قۇرىق تەڭىز پورتتارى ارقىلى 2,5 ملن توننا جۇك وتكىزىلدى – بىلتىرعى جىلمەن سالىستىرعاندا 107%-عا ءوستى. تحكب ءدالىزى بويىنشا بيىل العاش رەت قازاقستاندىق مۇناي تاسىمالداندى.
باعىتتى دامىتۋ ماقساتىندا 2023 جىلدىڭ قازان ايىندا قازاقستان, ازەربايجان جانە گرۋزيانىڭ تەمىرجول اكىمشىلىكتەرى لوگيستيكالىق قىزمەتتەردىڭ بىرىڭعاي وپەراتورىن قۇرۋ تۋرالى قۇرىلتاي قۇجاتتارىنا قول قويدى. بۇدان بولەك, ەلدەر تۇركيامەن ءبىر ۋاقىتتا باعىتتاعى «تالاپقا ساي كەلمەيتىن» جەرلەردى جويۋعا كۇش سالۋدا.
لوگيستيكالىق قىزمەتتى جاقسارتۋ ماقساتىندا تحكب ارقىلى وتەتىن تاسىمالدار ءۇشىن «ءبىر تەرەزە» قۇرۋ ماسەلەسى پىسىقتالۋدا. تسيفرلىق كولىك ءدالىزىن تولىق ىسكە قوسۋ 2024 جىلعا جوسپارلانعان.
بيىل قازاندا قىتايمەن تحكب دامىتۋ تۋرالى كەلىسىمدەرگە قول قويىلدى, ولار ەكسپورتتىق-يمپورتتىق جانە ترانزيتتىك تاسىمالداردى ۇلعايتۋدى, قحر-عا پورتتىق ينفراقۇرىلىمدىق جوبالاردى قارجىلاندىرۋعا كومەك كورسەتۋدى, تحكب بويىنداعى مۋلتيمودالدى تاسىمالدى دامىتۋدى جانە ت. ب. كوزدەيدى.
اقتاۋ جانە قۇرىق پورتتارىنا جۇكتەردى اۆتوموبيلمەن جەتكىزۋ ۋاقىتىن قىسقارتۋ ءۇشىن ۇزىندىعى 515 شاقىرىم بولاتىن رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار «شالقار – بەينەۋ» اۆتوجولىن سالۋ جوسپارلانعان. قازىرگى ۋاقىتتا تەحنيكالىق-ەكونوميكالىق نەگىزدەمە ازىرلەنۋدە.
باعىتتى دامىتۋ بويىنشا شارالاردى جۇزەگە اسىرۋ ونىڭ وتكىزۋ قابىلەتىن 2027 جىلعا قاراي جىلىنا 10 ملن تونناعا دەيىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.
● ەاەو-نىڭ سىرتقى شەكاراسىندا 2023 جىلدان باستاپ «قاپلانبەك», «قازىعۇرت», «اتامەكەن» جانە «تاجەن» (وزبەكستان), «الاكول», «قالجات», «مايقاپشاعاي» جانە «باقتى» (قىتاي), «تەمىر بابا» (تۇركىمەنستان) وتكىزۋ بەكەتتەرىندە قۇرىلىس-مونتاجداۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە.
رەكونسترۋكتسيالاۋ ناتيجەسىندە وتكىزۋ پۋنكتتەرىنىڭ اۋماقتارىن كەڭەيتۋدى, قولدانىستاعى عيماراتتار مەن قۇرىلىمداردى جاڭعىرتۋدى, زاماناۋي جابدىقتارمەن قامتاماسىز ەتۋ, ونىڭ ىشىندە ستاتسيونارلىق ينسپەكتسيالىق تەكسەرۋ كەشەندەرىن (Rapiscan Eagle جانە ت.ب.), سونداي-اق پاسپورتتىق باقىلاۋ كابينالارى مەن بولىنگەن قوزعالىس جولاقتارىنىڭ سانىن كوبەيتۋ قاراستىرىلعان.
وتكىزۋ پۋنكتتەرىندە اۆتوماتتاندىرۋ مەن وزىق تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋ ءۇشىن 2024-2026 جىلدارى 83 بىرلىك «ە Gate» پاسپورتتىق باقىلاۋدىڭ اۆتوماتتاندىرىلعان جۇيەسىن ساتىپ الۋ جوسپارلانعان.
