Jyl qorytyndysy: jańa temirjoldar, ÚAAAJ iske qosylýy jáne teńiz porttaryn damytý

Qazaqstannyń biregeı geografııalyq artyqshylyqtary men júk tasymalynyń turaqty ósimin eskere otyryp, Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev kólik-logıstıkalyq áleýetti damytýdy Úkimet jumysynyń negizgi basymdyqtarynyń biri retinde belgiledi.

«Qazir álemde jańa ekonomıkalyq keńistik qalyptasyp jatyr. Qytaıdan Eýropaǵa, Reseıge, Ortalyq Azııaǵa jáne osy aımaqtardan Qytaıǵa jiberiletin taýar kólemi aıtarlyqtaı kóbeıedi degen boljam bar. Qazaqstan soltústik pen ońtústikti, batys pen shyǵysty baılanystyratyn jahandyq jolaıryqta ornalasqan. Bul bizdiń elimizge zor múmkindik berip otyr. Sondyqtan kólik-logıstıka salasy ekonomıkamyzdy alǵa bastaıtyn basty kúshtiń birine aınalýǵa tıis», — dedi el Prezıdenti halyqqa Joldaýynda.

Qazirgi tańda elimizde avtomobıl, temirjol, áýe jáne teńiz salalaryn qamtıtyn birqatar iri kólik jobalary júzege asyryla bastady. Primeminister.kz redakııasy 2023 jyly elimizde kólik salasynyń damý nátıjelerine sholý jasady.

● 11 aıda Qazaqstan aýmaǵy arqyly júk tasymaldaýdyń jalpy kólemi 895 mln tonnany qurady, bul 2022 jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 3,9%-ǵa artyq. Onyi ishinde tranzıttiń úlesi 29 mln tonnadan asyp, 21%-ǵa ósti.

● Salaǵa tartylǵan ınvestıııa kólemi 1,6 esege ósip, 1,8 trln teńgege deıin jetti.

● Bıyl temirjol kóligi salasynda birneshe iri megajoba júzege asyryla bastady.

Atap aıtqanda, qarashada Almaty torabyn aınalyp ótetin (74 km) jáne Darbaza – Maqtaaral (152 km) temirjol jelileriniń qurylysy bastaldy. Birinshisi júkterdi jetkizý merzimin 24 saǵatqa qysqartyp, Almaty temirjol torabyn 40%-ǵa jeńildetse, ekinshisi Ortalyq Azııa baǵytynda ótkizý qabiletin 10 mln tonnaǵa arttyrady.

Budan bólek, jeltoqsanda uzyndyǵy 272 shaqyrym bolatyn Baqty – Aıagóz temirjol jelisiniń qurylysy bastaldy. Bul jobany júzege asyrý Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy júk aınalymyn qosymsha 20 mln tonnaǵa arttyrýǵa múmkindik beredi.

Jalpy aldaǵy úsh jylda respýblıkada 1 300 shaqyrymnan astam jańa temirjol salynady.

● 2023 jyly 133 lokomotıv satyp alyndy, bul qazaqstandyq lokomotıvter parkin 6%-ǵa jańartyp, tozý deńgeıin 52%-ǵa deıin tómendetedi.

Jolaýshylarǵa jaǵdaıdy jaqsartý úshin 856 jolaýshylar vagony satyp alynýda. Bıyl onyń 100 vagony qoldanystaǵy baǵyttarǵa qatynaı bastady. Nátıjesinde parktiń tozýy 47%-dan 45%-ǵa deıin tómendedi.

● Bıylǵy jyly jóndeý-qurylys jumystary respýblıkalyq jáne jergilikti mańyzy bar 10,7 myń shaqyrym avtomobıl joldaryn qamtydy. Bul maqsattarǵa 753 mlrd teńge qarastyrylǵan, bul byltyrmen salystyrǵanda 14%-ǵa artyq.

Úsh iri joba aıaqtaldy: ÚAAAJ, «Qandyaǵash – Maqat» jáne «Úsharal – Dostyq».

2023 jyldyń maýsymynda resmı túrde Úlken Almaty aınalma avtojolyndaǵy (ÚAAAJ) qozǵalys ashyldy. Avtojol jeke ınvestıııa esebinen salyndy.

Sonymen qatar qurylysy uzaqqa sozylǵan 6 joba boıynsha, ıaǵnı «Taldyqorǵan – О́skemen», «Qaraǵandy ​​– Almaty», «Merki – Býrylbaıtal», «Aqtóbe – Qandyaǵash» jáne «Atyraý – Astrahan» baǵyttarynda jumystar qarqyndy júrgizildi. Olardyń boıynda eldi mekenderdi aınalyp ótetin joldardan basqa 923 shaqyrymǵa kólik qozǵalysy ashyldy.

Batys Qazaqstan oblysyndaǵy uzyndyǵy 245 shaqyrymdy quraıtyn «Kaztalovka – Jánibek» jáne «О́nege – Bısen – Saıhyn» joldaryn kúrdeli jóndeýden ótkizýge erekshe kóńil bólindi. Qazirgi ýaqytta 220 shaqyrym boıynsha jol qozǵalysy qamtamasyz etilgen. Jalpy atalǵan joldardaǵy jumystar 2024 jyly tolyq aıaqtalady dep kútilýde.

● 2024-2030 jyldar aralyǵynda jalpy uzyndyǵy 9 myń shaqyrymnan asatyn birqatar basym jol jobalaryn júzege asyrý josparlanǵan. Onyń 4,7 myń shaqyrymy respýblıkalyq jelide, 4,5 myń shaqyrymy oblystyq mańyzy bar joldarda.

Respýblıkalyq baǵyttarǵa keletin bolsaq, 2024 jyly «Aqtóbe – Ulǵaısyn – Qyzylorda» (1361 km, onyń 56 shaqyrymy 2024 jyly) «Qaraǵandy ​​– Jezqazǵan» (513 km, onyń 40 shaqyrymy 2024 jyly) «Saryaǵash aınalma joly» (102 km), «Qyzylorda – Jezqazǵan» (216 km) jobalary boıynsha jumystardy bastaý josparlanýda. 

Qyzylorda oblysyndaǵy 569 km avtojolyn jóndeý jumystaryna 2023 jyly respýblıkalyq jáne oblystyq bıýdjetten 36 mlrd teńge bólindi.  О́ńirdegi jaqsy deńgeıdegi jol úlesi 87,5% jetti.

● Qazaqstannyń teńiz ınfraqurylymyn damytý úshin birqatar mańyzdy jobalar pysyqtalýda. Aqtaý portynda konteınerlik hab qurý, aılaqtardy rekonstrýkııalaý, sondaı-aq júk tıeý jabdyqtaryn jańartý josparlanýda.

Quryq portynda Abu Dhabi Ports kompanııasymen birlesken astyq termınaly iske qosyldy.

Sonymen qatar teńizdegi qaýipsizdikti arttyrý úshin 2024-2025 jyldary Aqtaý jáne Quryq porttarynyń akvatorııalarynda  tereńdetý jumystaryn júrgizý josparlanǵan.

Jalpy joǵaryda atalǵan jobalardyń barlyǵyn júzege asyrý Qazaqstan teńiz porttarynyń ótkizý qabiletin 10 mln tonnaǵa, onyń ishinde konteınerlik qýattylyqty jylyna 300 myń JFB-ǵa deıin arttyrýǵa múmkindik beredi.

2023 jyldyń qarashasynda halyqaralyq teńiz saýda portyna  jańa tankerler jetkizildi. Olar Kaspıı teńizinde qazaqstandyq munaı tasymalynda qoldanylady. Tankerler jetekshi basqarý júıesimen, joǵary tehnıkalyq sıpattamaǵa jáne zamanaýı jabdyqtarmen jabdyqtalǵan.

● Ishki sý kóligin damytý kúsheıtildi. Atap aıtqanda, transshekaralyq Ertis ózeniniń tranzıttik áleýetin arttyryp, Reseı – Qazaqstan – Qytaı jańa dálizin qurý josparlanýda. Áńgime Semeı qalasynda jańa júk tasymaly shlıýzi, Tuǵyl aýylyndaǵy ózen porty jáne Qytaı shekarasyna deıin temirjol salý týraly bolyp otyr. Transshekaralyq Ertis ózeniniń tranzıttik múmkindikterin damytý júk tasymaldaý kólemin qazirgi 1,5 mln tonnadan 3,5 mln tonnaǵa deıin arttyrýǵa múmkindik beredi.

● 2023 jyly otandyq avıakompanııalar tasymaldaǵan jolaýshylar sany shamamen 13 mln adam, boljamdy ósim –  23%. El áýejaılarynda qyzmet kórsetilgen jolaýshylar sany 25 mln-nan astam adamǵa jetedi dep kútilýde, bul kórsetkish byltyrǵy sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 22%-ǵa artyq.

● Qazaqstandyq avıakompanııalardyń áýe kemeleri parki 89-dan 98 birlikke, al oryn sany 12 myńnan 15 myńǵa deıin (+26%) ósti. Munyń barlyǵy reısterdiń turaqtylyǵyn jáne jalpy áýe qatynasynyń qoljetimdiligin arttyrady.

● Jeke ınvestıııa esebinen Shymkent, Qyzylorda jáne Almaty qalalarynda 3 jańa jolaýshylar termınaly salynyp jatyr. Jumystar keler jyly aıaqtalady dep kútilýde.

● Búginde Qazaqstan 28 elmen halyqaralyq áýe qatynasyn ornatqan. Aptasyna 110 baǵyt boıynsha 4 qazaqstandyq jáne 30 sheteldik áýe tasymaldaýshylary arqyly 567 reıs oryndalady.

● Bıyl 23 baǵyt  boıynsha 13 elge reıster ashylyp, jańǵyrtyldy, olardyń ishinde Lahor, Maskat, Manama, Delı, Sharm-al-Sheıh, Beıjiń, Sıan, Úrimshi, Samarqand, Baký, Tbılısı, Kýtaısı, Bishkek, Ankara, Hanchjoý jáne Djıdda baǵyttary bar.

● Ońtústik-Shyǵys Azııadaǵy eń iri loýkoster AirAsia kompanııasymen jumys jasalyp, nátıjesinde áýe kompanııasy 2024 jyldyń naýryz aıynan bastap Almaty men Kýala-Lýmpýr arasynda tikeleı áýe reısi ashylatynyn habarlady.

● Qoǵamdyq kólik máseleleri erekshe nazardy qajet etedi. Bıyl О́nerkásipti damytý qory arqyly óńirlerde qalalyq avtobýstardy jańartý úshin jeńildikpen lızıngtik mehanızm iske qosyldy. Nátıjesinde óńirlerge 2,5 myń jańa avtobýs jetkizildi, onyń 774-i – ekologııalyq taza kólikter. Osylaısha, qoldanystaǵy parktiń tozýy 13%-ǵa tómendep, 33%-ǵa jetkizildi.

● Qazaqstan Transkaspıı halyqaralyq kólik baǵytynyń óz bóligin damytý boıynsha jumys júrgizýde. 11 aıda THKB boıynsha Aqtaý jáne Quryq teńiz porttary arqyly 2,5 mln tonna júk ótkizildi – byltyrǵy jylmen salystyrǵanda 107%-ǵa ósti. THKB dálizi boıynsha bıyl alǵash ret qazaqstandyq munaı tasymaldandy.

Baǵytty damytý maqsatynda 2023 jyldyń qazan aıynda Qazaqstan, Ázerbaıjan jáne Grýzııanyń temirjol ákimshilikteri logıstıkalyq qyzmetterdiń biryńǵaı operatoryn qurý týraly quryltaı qujattaryna qol qoıdy. Budan bólek, elder Túrkııamen bir ýaqytta baǵyttaǵy «talapqa saı kelmeıtin» jerlerdi joıýǵa kúsh salýda.

Logıstıkalyq qyzmetti jaqsartý maqsatynda THKB arqyly ótetin tasymaldar úshin «bir tereze» qurý máselesi pysyqtalýda. ıfrlyq kólik dálizin tolyq iske qosý 2024 jylǵa josparlanǵan.

Bıyl qazanda Qytaımen THKB damytý týraly kelisimderge qol qoıyldy, olar eksporttyq-ımporttyq jáne tranzıttik tasymaldardy ulǵaıtýdy, QHR-ǵa porttyq ınfraqurylymdyq jobalardy qarjylandyrýǵa kómek kórsetýdi, THKB boıyndaǵy mýltımodaldy tasymaldy damytýdy jáne t. b. kózdeıdi.

Aqtaý jáne Quryq porttaryna júkterdi avtomobılmen jetkizý ýaqytyn qysqartý úshin uzyndyǵy 515 shaqyrym bolatyn respýblıkalyq mańyzy bar «Shalqar – Beıneý» avtojolyn salý josparlanǵan. Qazirgi ýaqytta tehnıkalyq-ekonomıkalyq negizdeme ázirlenýde.

Baǵytty damytý boıynsha sharalardy júzege asyrý onyń ótkizý qabiletin 2027 jylǵa qaraı jylyna 10 mln tonnaǵa deıin arttyrýǵa múmkindik beredi.

● EAEO-nyń syrtqy shekarasynda 2023 jyldan bastap «Qaplanbek», «Qazyǵurt», «Atameken» jáne «Tájen» (О́zbekstan), «Alakól», «Qaljat», «Maıqapshaǵaı» jáne «Baqty» (Qytaı), «Temir baba» (Túrkimenstan) ótkizý beketterinde qurylys-montajdaý jumystary júrgizilýde.

Rekonstrýkııalaý nátıjesinde ótkizý pýnktteriniń aýmaqtaryn keńeıtýdi, qoldanystaǵy ǵımarattar men qurylymdardy jańǵyrtýdy, zamanaýı jabdyqtarmen qamtamasyz etý, onyń ishinde staıonarlyq ınspekııalyq tekserý keshenderin (Rapiscan Eagle jáne t.b.), sondaı-aq pasporttyq baqylaý kabınalary men bólingen qozǵalys jolaqtarynyń sanyn kóbeıtý qarastyrylǵan.

О́tkizý pýnktterinde avtomattandyrý men ozyq tehnologııalardy engizý úshin 2024-2026 jyldary 83 birlik «E Gate» pasporttyq baqylaýdyń avtomattandyrylǵan júıesin satyp alý josparlanǵan.