2 mln tal ekken 85 jastaǵy ata: Tal egý akııa, chellendjde ǵana trend

Foto avtory: Nurbolat Nurjaýbaı

Qyzylordalyq 84 jastaǵy Bektaı aqsaqal tal otyrǵyzýǵa 12 jasynan daǵdylanǵan. Qarııa búginge deıin 2 mln túp aǵash ekken. Syrboıylyq turǵyndar «Bektaı ata» dep ataıtyn maman qazir de jeke tuqymbaǵynda ónimdi tirlik istep júr. «Topyraǵy tuzdy Qyzylordada aǵash ekseń, óledi» degen uǵymdy joqqa shyǵaryp, muny jalqaýdyń sózine balaıdy. Sebebi qazir ózi baptap otyrǵan baqta taldyń 20 túrin ósirgen. Munda óńirge tańsyq qylqan japyraqty aǵashtardyń túr-túri bar, tipti, jasyl arshanyń ózi jaıqalyp tur.

Adam aıtsa sengisiz, biraq baǵbannyń baǵyna kelip turǵan sý joq. Ol mundaǵy jaıqalyp turǵan aǵashtardyń barlyǵyn nasos qondyrǵysymen-aq sýaryp otyr.

– Qalanyń syrt jaǵynda 1990 jyldan beri turamyz. Jalpy 25 gektar jerdiń 5 gektaryn baqqa arnadym. Basynda qıyn boldy. Qyzylordada ósip turǵan aǵashtardyń 60 paıyzyn men ósirdim. Túrli aǵash tuqymyn egemiz. Terektiń birneshe túri, arsha, jergilikti qaraǵaı bar. Barlyǵyn qosqanda 20-dan astam túri bar. Ynta men eńbek bolsa, barlyǵy ósedi. Mysalǵa, arsha buryn óspeıtin. Men osy jerge kelgeli birneshe jyl boldy, arshany ósirdim. Qaraǵaı óspeıdi degen, qazir qaraǵaı jaıqalyp tur.

Eń jaqsy kóretin aǵashym – arsha. Sondyqtan alqaptyń teń jartysy arshaǵa tıesili. Bir jaǵynan arsha – farmaevt. Odan bólinetin fıtonoıdter densaýlyqqa em. Kóp derekterdi aqtardym. Sonda oqyǵanym, arsha jylyna orta eseppen 1 tonnadan asa shańdy jutyp, aınalasyna 1,5 myń lıtr ottegi bólip shyǵarady eken. Mine, bul aǵashtyń osyndaı qasıeti bar, – deıdi aqsaqal.

Buǵan qosa Bektaı aqsaqal buǵan deıin óz aýlasymen shektelip qoımaı, aımaqty kórkeıtýge úles qosqan. Tuńǵysh Prezıdent saıabaǵymen qatar áýejaıǵa aparar joldyń qos qaptalyn jaıqaltý jaýapkershiligi Bektaı Súleımenovke artylǵan.

«Shahar mańyndaǵy Mahambetov aýylyna bara jatqan jolda kanal bar. Áýejaı men eki aralyqty jalǵaıdy. Qaıbir jyly aımaq basshysynyń ótinishine sáıkes, atalǵan kanaldyń jaǵalaı qos qaptalyna 3 qatar aǵash otyrǵyzdym. Uzyndyǵy – 11 shaqyrym. Qos qaptaldaǵy 3 qatardy esepke alsańyz, 66 shaqyrym. Beınettiń nátıjesinde sol kóshetter qazir saıaly baqqa aınaldy, – deıdi baǵban.

Maman áńgime barysynda ekologııa men densaýlyq saqtaý salasyna qatysty usynysyn jetkizdi. Ásirese, tal otyrǵyzý aýa tazalyǵyn ǵana qamtamasyz etpeıdi, týberkýlezben kúreske de paıdasy zor.

– Negizi bul usynysty kótergenime birneshe jyl boldy. Bizde oblystyq týberkýlezge qarsy dıspanser bar. Sonyń aýmaǵyna qaraǵaı aǵashyn ósirse dep edim. Nege deseńiz, qaraǵaı týberkýlez dertine birden-bir em. Odan bólinetin ottegi adam densaýlyǵyna jaqsy áser etedi, – dedi Bektaı ata.

Erte jastan tal egýdi murat tutqan aqsaqal qalada kóshet otyrǵyzý mádenıeti qalyptaspaǵanyn da aıtyp qaldy. Rasynda, Qyzylordada ǵana emes, aǵash egý mádenıeti qalyptassa, jasyl jelekke oranar edik. Bektaı ata aıtpaqshy, «bizge tek akııa, chellendj bolsa bolǵany». Respýblıka kóleminde jaýapty mamandar tym naýqanshyl. Tek naýryz merekesinde kóshet egedi de, onyń kútip-baptaý mindetine nazar aýdarmaıdy. Oǵan qosa tal ekpes buryn tájirıbeli mamandar pikirine súıený, sýarý júıesi sekildi máselege aıtarlyqtaı kóńil bólinip otyrǵan joq.

Móldir SNADIN