جاڭالىقتار
الماتىدا 90 جاستاعى پروفەسسور اجەنى سوت ورىنداۋشىلارى قولىنان بۇراپ, ۇيىنەن قۋىپ شىققان
فوتو: Azattyq Rýhy
الماتىدا پروفەسسور, ەڭبەك ارداگەرى حاديشا ساتىبالدينا جاسى توقسانعا تاقاعان شاعىندا ءۇش بولمەلى پاتەرىنەن ايىرىلىپ, دالادا قالدى. ءبىر اي بۇرىن سوت ورىنداۋشىلارى قارت اجەيدى ۇيىنەن كۇشپەن قۋىپ شىققان. جىلدار بويى جيعان-تەرگەن دۇنيەسىن قاپتارعا سالىپ, ءبىر بولمەلى پاتەرگە لاقتىرىپ كەتكەن. Azattyq Rýhy تىلشىسى ءىستىڭ انىق-قانىعىن ءبىلۋ ءۇشىن قاريامەن اڭگىمەلەستى.
حاديشا ساتىبالدينا – شىعىس قازاقستان وبلىسىنىڭ تۋماسى. الماتىعا جاس كەزىندە كۇيەۋىنىڭ قىزمەت بابىمەن كوشىپ كەلىپ, بالا-شاعا ءوسىرىپ, وڭتۇستىك شاھاردا ورنىعىپ قالعان. ءوزى الماتىداعى لوگيستيكا جانە كولىك اكادەمياسىندا قىرىق جىلدان استام قىزمەت ەتكەن. ءتىل كافەدراسىندا ورىس ءتىلى مامانى بولعان. ەڭبەك ەتىپ جۇرگەن جىلدارى پروفەسسور اتاعىن العان.
«كۇيەۋىم ەرتەدە, سەكسەنىنشى جىلى ومىردەن ءوتتى. قىزىم 47 جاسىندا قايتىس بولىپ كەتتى. قىزىمنىڭ ءبىر ۇلى بار, ونىڭ ءتورت كىشكەنتاي بالاسى بار. وزدەرىمەن وزدەرى كۇن كورىپ ءجۇر. ءبىر ۇلىم 2019 جىلى دۇنيەدەن وزدى. ۇلىمنىڭ جالعىز قىزى بار. ءۇش جىل بولدى, وتباسىمەن امەريكادا تۇرادى. قىزمەت بابىمەن كەتكەن. بيىل كەلىسىمشارتى اياقتالادى. اماندىق بولسا, كوشىپ كەلەمىن دەپ وتىر. ال ەڭ كىشى ۇلىم – 62 جاستا, قازىر مەنىڭ جانىمدا. ول ەكىنشى توپتاعى مۇگەدەك, ەڭبەككە جارامسىز. ونىڭ جالعىز ۇلى بار. بەس-التى جىلداي بولدى بىزبەن ارالاسپايدى», – دەيدى اجە.
قاريانىڭ ايتۋىنشا, ونىڭ ءۇش بولمەلى ءۇيىن قايتىس بولعان ۇلىنىڭ قارىزى ءۇشىن تارتىپ العان.
«باياعىدا ون جىلدان استام ۋاقىت بۇرىن قايتىس بولعان ۇلىم مەنىڭ ءۇيىمدى كەپىلگە قويىپ, كرەديت العان. باس كەزىندە اي سايىنعى تولەمدەرى تولەندى دە, بالام قايتىس بولىپ كەتكەننەن كەيىن تولەيتىن ادام جوق, سول كۇيى قالىپ قويدى. بىراق مەن «تات» دەگەن بانككە قايتا-قايتا حابارلاستىم, «اينالايىندار, مەن قاراشانىڭ سوڭىنا دەيىن اقشاسىن تولەيمىن, ءۇيدى ساتىپ الامىز, ازىرگە تۇرا تۇرىڭدار» دەدىم. ولار «جارايدى, كورەمىز» دەپ, تۇك جاۋاپ بەرمەي قويدى. اقىرى, بيىل ماۋسىمنىڭ 24-ءى كۇنى 10-15 شاقتى ادام ۇلكەن ماشينامەن كەلىپ, ءۇيدىڭ ەسىگىن بۇزىپ كىردى. اراسىندا پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى, سوت ورىنداۋشىلارى بار. مەنىڭ ءۇيىم ءۇش بولمە عوي, ءار بولمەگە ءۇش-ءتورت ادامنان ءبولىنىپ, زاتتاردى جيناي باستادى. سىزدەرگە كىم رۇقسات بەردى دەسەم, اۋىزدارىن اشپايدى, تەك وزىمەن بىرگە الىپ كەلگەن قاپتارىنا زاتتاردى سالىپ, سىرتقا شىعارا بەردى. جالعىز ءوزىمنىڭ تۇككە شامام كەلمەدى», – دەيدى حاديشا ساتىبالدينا.
اسىرەسە, ەڭگەزەردەي جىگىتتەردىڭ دارمەنسىز قارياعا كۇش كورسەتىپ, قورلاعانى اپانىڭ جانىنا قاتتى باتقان.
«ءبىر ءداۋ جىگىت مەنى ەكى قولىمنان مىقتاپ ۇستاپ تۇردى دا, قوزعالتپاي قويدى. ەشكىمنىڭ جانىنا جىبەرمەدى. قولىمدى اراسىندا بۇراپ-بۇراپ قويادى, قولىم اۋىرادى, ونىڭ ۇستىنە ەكى يىعىمنان ەكى الاقانىمەن باستى. قاتتى اۋىرعانى سونشالىق, ەسىمنەن تانىپ قالا جازدادىم. ايتەۋىر ەسىكتىڭ تۇتقاسىنان ۇستاپ, قۇلاعان جوقپىن. ءيا, قارىزدى تولەۋ كەرەك ەكەنىن بىلەمىن. بىراق مۇنى وركەنيەتتى تۇردە ىستەۋگە بولاتىن ەدى عوي. «اپاي ءبىز وسى كۇنى بارامىز, دايىندالىڭىز, جاعداي وسىنداي» دەپ نەگە كۇنى بۇرىن ەسكەرتپەگەن», – دەپ كەيىدى كەيۋانا.
حاديشا اپانىڭ ايتۋىنشا, سوت ورىنداۋشىلارى كەلگەن كۇنى ەڭبەككە جارامسىز ۇلى ۇيدە بولعان. بىراق ونى اياق استىنان جەدەل جاردەممەن اۋرۋحاناعا الىپ كەتكەن.
«مەنىڭ اۋرۋ بالام جانىمدا بولاتىن. ارتىق كۋاگەر بولماسىن دەدى مە ەكەن, بالامدى دەرەۋ جەدەل جاردەم شاقىرىپ, پسيحبولنيتساعا جونەلتتى. سونىڭ ماڭايىندا جاتىپ شىققان ەدى ءوزى. قايتادان سوعان جىبەردى. مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم – ءۇيدى تارتىپ الۋعا بۇلار مىقتى دايىندالعان, قاتىگەزدىك تانىتتى. توقسان جاستاعى اپاعا فيزيكالىق كۇش كورسەتتى. مەن ءوزى ەڭبەك ارداگەرىمىن, مەدالى, كۋالىگى دە بار. وسىنداي جاسقا كەلگەندە, مەنى وسىلاي قولىمدى بۇراپ, قۋىپ شىعادى دەپ كىم ويلاعان?», – دەپ اشىندى اپا.
ۇيىنە باسا-كوكتەپ كىرگەن ءبىر توپ ادام قاريانى قاپ-قاپ زاتتارىمەن بىرگە ءبىر بولمەلى پاتەرگە اپارىپ تاستاعان.
«اكەپ تىققان ءۇيدىڭ قۇجاتتارىن دا كورسەتكەن جوق. بۇل كىمنىڭ ءۇيى? ءبىزدى كىمگە اكەپ تىقتى? ونىڭ قوجايىنى كىم? مۇنىڭ ءبارى بەلگىسىز. ءبىر بولمەلى ۇيگە اۋرۋ بالاممەن تىعىپ قويدى. اعاش جيھاز, قاپتار, ىدىس-اياقتىڭ بارلىعىن ءۇيىپ توگىپ كەتتى. مەن ءوزىم مۇگەدەكپىن, كوزىم كورمەيدى, قۇلاعىم ناشار ەستيدى, جۇرە المايمىن. دەنساۋلىعىم كۇننەن كۇنگە ناشارلاپ بارا جاتىر. ەرتەڭ ماعان كەڭسايدان ورىن تابىلادى عوي, بىراق قازىرگى ومىردە ماعان ورىن تابىلماي وتىر. مەنىڭ ەشكىمىم جوق, جالعىزبىن», – دەپ جىلاپ جىبەردى اجە.
حاديشا اپا وتىز جىل تۇرعان ءۇش بولمەلى ءۇيىن قايتارىپ العىسى كەلەدى.
«ونى الىپ قويعان ادامدار زاڭسىزدىق جاساپ وتىر. ولار مەنىڭ ەڭبەك مايدانىنىڭ قاتىسۋشىسى ەكەنىمدى ەسكەرمەدى. ساياسي قاتەلىككە بارعانىن ويلامادى. ولار مەملەكەتتىڭ ساياساتىنا قارسى شىقتى. مەملەكەت ەڭبەك ارداگەرلەرىن قولدايدى, جەڭىلدىك جاسايدى, ال ولار بولسا باسپانا بەرمەستەن مەنى كوشەگە قۋىپ شىقتى. مىنە, قاي جەردە قاراما-قايشىلىق», – دەيدى ول.
حاديشا اپانىڭ ىسىمەن تانىسقان زاڭگەر نۇرسۇلتان ورىنبەكوۆتىڭ ايتۋىنشا, ءۇش بولمەلى ءۇيدىڭ ½ ۇلەسى اجەدە, قالعان ½ ۇلەسى اپانىڭ ەڭبەككە جارامسىز ۇلىنىڭ اتىندا بولعان.
«تات» ميكروكرەديتتىك ۇيىمى اپانىڭ ۇلەسىن داۋلاپ تارتىپ الادى دا, قالعان ½ ۇلەسىن ەڭبەككە جارامسىز ۇلىنا باسقا ءبىر بولمەلى پاتەر ساتىپ اپەرىپ, يەلەنەدى. ەڭبەككە جارامسىز ادام زاڭ بويىنشا مەملەكەتتىڭ قاراۋىندا بولادى. تات-تىڭ مەملەكەتكە ءتىسى باتپاعاندىقتان, ءبىر بولمەلى پاتەر ساتىپ اپەرىپ, اۋرۋ ۇلىمەن ايىرباس جاسايدى», – دەيدى ورىنبەكوۆ.
ءبىزدىڭ قولىمىزداعى قۇجاتتار بويىنشا باعالاۋ كومپانياسى جالپى اۋماعى 68,8 شارشى مەتر ءۇش بولمەلى پاتەردى 26 963 365 تەڭگەگە باعالاعان. تيىسىنشە ½ ۇلەسى – 13 481 682 تەڭگە.
«ءۇي الماتىنىڭ ەڭ مايشەلپەك جەرىندە ورنالاسقان. ەسكى بولسا دا, كەمىندە 70-80 ملن تەڭگە تۇراتىن پاتەر. «التىن كۆادراتتاعى» ۇيلەر ءالى باعاسىن تۇسىرمەگەن, الماتىنىڭ قاق ورتاسىندا تۇر. سوندىقتان بۇل جەردە بارىنشا ءۇيدى ارزانعا باعالاعانى بايقالادى», – دەيدى زاڭگەر.
اپانىڭ 62 جاستاعى ەڭبەككە جارامسىز ۇلى الماتى قالاسىنىڭ جۇمىسپەن قامتۋ جانە الەۋمەتتىك باعدارلامالار باسقارماسىنا قاراستى «دەمەۋ» الەۋمەتتىك قىزمەتتەر ورتالىعىندا ەسەپتە تۇر. بوستاندىق اۋدانى اكىمى اپپاراتىنىڭ 2022 جىلعى 14 جەلتوقسانداعى جاۋابىنا سۇيەنسەك, «تات» مكو» جشس ونىڭ اتىنا جاروكوۆ كوشەسىنەن پاتەر ساتىپ الادى دا, ءۇش بولمەلى پاتەردەگى ½ ۇلەسىمەن ايىرباستايدى. سوت ورىنداۋشىلارى اپانى كۇشتەپ اپارىپ تاستاعان ءۇي – ءدال وسى جاروكوۆ كوشەسىندەگى ءبىر بولمەلى پاتەر. تات-تىڭ جاروكوۆتاعى پاتەردى قانشا تەڭگەگە ساتىپ العانى بەلگىسىز. ال «دەمەۋ» ورتالىعى حاديشا ساتىبالدينانىڭ ۇلىنىڭ پاتەرىندە بىرگە تۇرۋىنا قارسى ەمەسپىز دەپ جاۋاپ بەرگەن.
نۇرسۇلتان ورىنبەكوۆ بۇل جەردە اكىمدىك قىزمەتكەرلەرىنىڭ دە مۇددەسى بولۋى مۇمكىن دەپ كۇدىكتەنەدى.زاڭگەردىڭ ايتۋىنشا, ءۇيدى قايتارۋ ءۇشىن الدىمەن ءبىرىنشى ينستانتسياداعى سوتتىڭ شەشىمىنە شاعىم ءتۇسىرۋ كەرەك.
«بۇل ۇلكەن داۋلى پروتسەسس, ءبىر جىلدىڭ اڭگىمەسى ەمەس. ۇزاققا سوزىلۋى مۇمكىن. بىراق ادىلەتتىلىك ءۇشىن, اپامىز ءۇشىن كومەكتەسۋگە ءازىرمىز. قۇزىرلى ورگاندار, پروكۋراتۋرا شىعارىلعان شەشىمدەردى زەردەلەپ, الەۋمەتتىك ورگاندار اپانىڭ جاعدايىنا نازار اۋدارسا ەكەن دەيمىز», – دەيدى ورىنبەكوۆ.
