Berekeli bes jyl: Toqaev Prezıdenttikke kelgeli ne ózgerdi?

Toqaevtyń Memleket basyna kelgeli tabany kúrekteı bes jyl toldy. 5 jyl — bastaǵan reformalardyń nátıje kórsete bastaıtyn ýaqyty. Ásirese kredıtke baılanǵan qazaq halqynyń orta jáne tómen tap ókilderi úshin elimizdegi ekonomıkalyq ózgerister asa mańyzdy. Sonymen bes jylda shyrqaý kókke samǵadyq pa, álde shyńyraýǵa quldyradyq pa? Bul týraly qarjyger Aıbar Oljaev búı deıdi:
Biz qandaı dınamıka kórsettik?
Taýar aınalym:
2019 — 97,8 mlrd $
2023 — 139,8 mlrd $
Qasym-Jomart Kemelulynyń kezinde eń basty saýda baılanysymyz Reseıden Qytaıǵa aýysty. EAES-ke degen táýeldilik azaıdy. Buǵan deıin syrtqy taýar aınalymynyń 20-24 paıyzǵa jýyǵy Reseıge tıesili edi. Qytaı 2023 jyly bul turǵyda soltústiktegi kórshimizdi basyp ozdy.
Qazirgi tańda Beıjińmen saýda baılanysymyz 31 mıllıard dollardan asyp, jalpy taýar aınalymynyń 22 paıyzyn qurap otyr. Ekinshi oryn Reseıdiń enshisinde. Byltyr atalǵan elge 9,8 mıllıard dollar eksport jasasaq, ımport kólemi 16,1 mıllıard dollardy qurady. Osylaısha, taýar aınalymy 25,9 mıllıard dollarǵa teńesti.
Jáne qarjygerdiń sózinshe, ımport kólemi boıynsha tórtinshi jyl rekordtyq deńgeıge jetken ekenbiz.
«Qazaqstannyń basty saýda seriktesiniń qatarynda Italııa bar. Apennın túbegimen byltyr 16 mıllırd dollar kóleminde alys-beris jasastyq. Sonyń 14 mıllıardy – eksport. Budan bólek, Túrkııa jáne Ońtústik Koreıa sekildi memleketter de negizgi áriptesterimizdiń biri.
Aıta keterlik bir másele, tórtinshi jyl qatarynan ımport kólemi rekordtyq deńgeıge jetip otyr. Byltyr shetelderden 61 mıllıard dollarǵa ónim satyp alǵan ekenbiz. Al 2022 jyly bul kórsetkish 50,9 mıllıard dollarǵa jetken edi. Negizinen mashınalar, jabdyq, kólik quraldary, aspaptar jáne apparattar ákelinedi. Árıne, áli kúnge deıin syrtqa negizinen shıkizat satyp otyrǵanymyz jasyryn emes. Biraq keıingi jyldary elimizde birneshe óndiris oryndary ashyldy. Demek, keleshekte ózimizde jasalǵan ónimderdi satýǵa múmkindik mol.
Memleket baılyǵyn arttyrýdyń jalǵyz joly — ózimizde daıyn ónim óndirýdi kóbeıtip, ony shetelge qınalmaı satý. Ol úshin ishke ınvestıııa tartyp, syrtta shet memlekettermen dos bolýymyz kerek. Osy jaǵynan alǵanda, elimiz durys baǵytta kele jatyr. Al naqty nátıjelerin 2026 jyldardan bastap kóremiz dep oılaımyn»,-deıdi Aıbar Oljaev.
Al saıasattanýshy Ǵazız Ábishev reformalarda adymdaǵan ózgeris jaman emes ekenin tilge tıek etýde.
«Saıası óristi taryltqan aldyńǵy onjyldyqtardaǵy reformalar kezeń-kezeńimen keri qaıtarylýda. Jumys muqııat júrgizilip kele jatyr: órkenıetti saıası talqylaýdy jandandyrýǵa arnalǵan keńestik ınstıtýttar ázirlenip jatyr, parlamenttik kóppartııalyq júıe qalpyna keltirildi. Májilis, máslıhattar depýtattaryn, túrli deńgeıdegi ákimderdi tikeleı saılaý engizildi.
Memleket óz ıdeıalaryn júzege asyrýda ámirshildik pen ákimshilik dóreki kúshterdi azyraq qoldanady jáne sarapshylar qaýymdastyǵyna kóbirek qulaq asady. Memlekettik apparatta ótken dáýirdiń kóptegen ámirshil-bıýrokratııalyq ınstınkti saqtalyp qaldy, biraq olar qoǵamdyq talappen jumys isteý qajettiligine turaqty túrde aýysyp kele jatyr. Merıtokratııa men qoǵamdyq ustanym negizinde qalyptasqan jańa saıası-bıýrokratııalyq memlekettik elıtalardyń paıdasyna otbasylyq-klandyq olıgarhııalyq elıtalardyń teńestirilýimen jańa saıası landshaft qalyptasyp keledi», — deıdi Ábishev.
Al elimizdegi eń myqty matematık Asqar Jumadildaev: Toqaev 13 jyl Prezıdent bolýy kerek,-dep esepteıdi. Árıne, bul Toqaevqa jaǵyný emes, qımastyq ekeni daýsyz.
«Meniń biletinim – Toqaev ekinshi ret saılanady, odan keıin saılanbaıdy. Toqaevtan keıin de adamdar bolady. Meniń ókinishim – Toqaev úsh jyl ýaqytyn bireýdiń astynda kóleńke bolyp bosqa ótkizip aldy. Eger depýtattar osy úsh jyldy birdeńe qylyp qosyp berse durys bolar edi. Toqaevqa tıesili 5 jyldyń úsh jyly ótti, endi eki-aq jyl bar. Sosyn taǵy 5 jyl. Osydan soń Toqaev «qoshtasam» dedi. Konstıtýııa odan artyqqa ruqsat bermeıdi. Men osy 10 jyl eń bolmaǵanda 13 bolsyn dep otyrmyn», -deıdi.
Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini, Memleket basshysynyń 5 jyldaǵy jetistigi kóńil kónshiterlik deńgeıde. Dese de birinshi matematık aıtqandaı, Prezıdentke halyq bolyp, el bolyp, 3 jyl qosyp bersek, artyq bolmas-aý, sirá?!

«Qandastar.kz» silteıdi