جاڭالىقتار
بيىل قۇقىق قورعاۋ سالاسى بويىنشا قانداي شارالار قولعا الىندى?
فوتو: باق.كز
وتكەن جىلى قازاقستاننىڭ ىشكى ىستەر ورگاندارى تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ, ايەلدەر مەن بالالاردى قورعاۋ, جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىسپەن كۇرەس جانە جول قوزعالىسى قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ سياقتى بىرقاتار نەگىزگى باعىت بويىنشا جۇمىسىن ەداۋىر كۇشەيتتى, دەپ جازادى qandastar.kz.
ءىىم مەن تج جۇيەسىن رەفورمالاۋ شەڭبەرىندە نورماتيۆتىك قۇجاتتاردا جانە زاڭناماداعى وزگەرىستەردە كورسەتىلگەن جۇمىستىڭ جاڭا ادىستەرى ەنگىزىلدى.
تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ
ىشكى ىستەر مينيسترلىگى جۇمىسىنىڭ باستى باعىتتارىنىڭ ءبىرى – تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىقتىڭ الدىن الۋ. 2024 جىلى پوليتسياعا تۇرمىستىق زورلىق-زومبىلىق تۋرالى 100 مىڭعا جۋىق حابارلاما كەلىپ تۇسكەن. بۇعان جاۋاپ رەتىندە شارالار: ونىڭ ىشىندە 72 مىڭ قورعاۋ نۇسقاماسى, سونداي-اق 16 مىڭ جاعداي بويىنشا سوت شەشىمدەرى قابىلداندى.
سونداي-اق زورلىق-زومبىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان داعدارىس ورتالىقتارىنا ايتارلىقتاي كوڭىل بولىنەدى. بۇگىندە ەلىمىزدە وسىنداي 69 ورتالىق جۇمىس ىستەيدى, وعان جىل باسىنان بەرى 5,5 مىڭ ايەل, ونىڭ ىشىندە 3,7 مىڭى بالالارى بار انا جۇگىنگەن. ىشكى ىستەر مينيسترلىگى كۇش-جىگەرىنىڭ ناتيجەسىندە سوڭعى 5 جىلدا ايەلدەر قۇقىعىنا قول سۇعاتىن قىلمىستار سانى ەكى ەسەگە, اتاپ ايتقاندا, زورلىق-زومبىلىق قىلمىستارى 37,9%-عا, ونىڭ ىشىندە كىسى ءولتىرۋ 49,3%-عا جانە اۋىر دەنە جاراقاتىن سالۋ 8,7%-عا قىسقاردى.
بالالار قۇقىعىن قورعاۋ جانە جاسوسپىرىمدەر اراسىنداعى قىلمىستىڭ الدىن الۋ
بالالار قۇقىقتارىن قورعاۋ جانە كامەلەتكە تولماعاندار اراسىنداعى قىلمىستىڭ الدىن الۋ سالاسىندا دا ايتارلىقتاي ناتيجەلەرگە قول جەتكىزىلدى. بيىل 12 مىڭنان استام پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارا وتكىزىلدى. بالالاردى قورعاۋ ماقساتىندا ەلىمىزدەگى ءاربىر مەكتەپكە يۋۆەنالدى پوليتسيا قىزمەتكەرلەرى بەكىتىلىپ, ولار تۇراقتى تۇردە بالا قۇقىعى بويىنشا ساباقتار وتكىزەدى جانە قىلمىس جاساۋعا بەيىم بالالاردى انىقتايدى. وقۋ ورىندارىندا وسىعان وراي 94 مىڭنان استام ءىس-شارا ۇيىمداستىرىلدى.
سونىمەن قاتار جىل باسىنان بەرى 35 مىڭنان استام زاڭسىز ينتەرنەت-رەسۋرس, ونىڭ ىشىندە سۋيتسيد پەن زورلىق-زومبىلىقتى ناسيحاتتايتىن 127 سايت انىقتالدى. الدىن الۋ شارالارىنىڭ ناتيجەسىندە جاسوسپىرىمدەر قىلمىسىنىڭ سانى 6%-عا تومەندەدى. كامەلەتكە تولماعاندار جاساعان كىسى ءولتىرۋ 29%-عا, ۇرلىق 19%-عا, توناۋ 15%-عا تومەندەگەن.
ايەلدەر مەن بالالار قۇقىعىن قورعاۋعا ارنالعان جاڭا زاڭ
2024 جىلعى 16 ماۋسىمدا كۇشىنە ەنگەن «كەيبىر زاڭنامالىق اكتىلەرگە ايەلدەردىڭ قۇقىقتارى مەن بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» جاڭا زاڭنىڭ ماڭىزدىلىعى جوعارى. ەنگىزىلگەن وزگەرىستەر ايەلدەر مەن كامەلەتكە تولماعاندارعا قاتىستى زورلىق-زومبىلىق ءۇشىن جازانى قاتاڭداتۋعا باعىتتالعان. اتاپ ايتقاندا, كامەلەتكە تولماعان بالانى زورلاعانى ءۇشىن ءومىر بويىنا باس بوستاندىعىنان ايىرۋ, ال ءوزىن-ءوزى ولتىرۋگە جانە قورلاۋعا يتەرمەلەگەندەرگە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان.
قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ تۋرالى جاڭا زاڭ
ازاماتتار اراسىندا زاڭعا باعىنۋ مىنەز-قۇلقىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان قىلمىستىڭ ەرتە الدىن الۋ جۇيەسىن قۇرۋعا ارنالعان «قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ الدىن الۋ تۋرالى» جاڭا بىرىڭعاي زاڭدى تالقىلاۋ جانە ازىرلەۋ ماڭىزدى وقيعالاردىڭ ءبىرى بولدى. زاڭ جوباسىندا الدىن الۋ شارالارىنا جاتاتىن تۇلعالار تىزبەسىنە وزگەرىستەر ەنگىزۋ, سونداي-اق قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋگە بەلسەندى قاتىسقان ازاماتتاردى ماراپاتتاۋ كوزدەلگەن. زاڭ كامەلەتكە تولماعاندار اراسىنداعى الدىن-الۋ شارالارىن, سونىڭ ىشىندە ەرەكشە نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەتىن مەكتەپتەردەگى بالالارعا مىندەتتى پەداگوگيكالىق قولداۋ كورسەتۋدى دە رەتتەيدى.
2024 جىلى ىشكى ىستەر ورگاندارى قوعامدىق ورىنداردا قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا كۇشەيتىلگەن جۇمىستى جالعاستىرۋدا. كۇن سايىن قۇقىقتىق ءتارتىپتى قورعاۋعا 14 مىڭ پوليتسيا جانە ۇلتتىق ۇلاننىڭ اسكەري قىزمەتشىلەرى شىعادى. جىل باسىنان بەرى 8 رەت وتكىزىلگەن «قۇقىقتىق ءتارتىپ» وپەراتسياسى شەڭبەرىندە قىلمىستىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتار سانى 6%-عا, ونىڭ ىشىندە كوشەلەردەگى قىلمىس – 7%-عا تومەندەگەنى تىركەلدى. ەلىمىزدە تىركەلگەن 12 ملن اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق بويىنشا 91 مىڭ ادام جاۋاپقا تارتىلدى.
جول قاۋىپسىزدىگى
جول قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ءىىم جولدارداعى جازاتايىم وقيعالاردى ازايتۋ جۇمىستارىن جالعاستىرۋدا. ءتيىمدى ادىستەردىڭ ءبىرى – جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بۇزۋدى اۆتوماتتى تۇردە تىركەۋ كامەرالارىن پايدالانۋ. بۇگىندە ەلىمىزدە وسىنداي 25 مىڭنان استام كامەرا جۇمىس ىستەيدى, ولار جولدارداعى بارلىق قۇقىق بۇزۋشىلىقتىڭ 69%-ىن تىركەگەن. جۇرگىزۋشىلەردى دايارلاۋدىڭ ساپاسىن ارتتىرۋ ءۇشىن ءوزىن-ءوزى دايىنداۋ الىنىپ تاستالدى, ەندى وقىتۋ تەك سەرتيفيكاتتالعان اۆتومەكتەپتەر ارقىلى جۇرگىزىلەدى.
ءموبيلدى جۇيەلەر كومەگىمەن وسى جىلدىڭ 11 ايىندا جولداردا 1,02 ملن-نان استام جىلدامدىق رەجيمىن بۇزۋ فاكتىلەرى تىركەلدى. جول كولىك وقيعالارى سانىن ازايتۋ ماقساتىندا كەيبىر وڭىرلەردە «جاسىرىن» پاترۋلدەر بەلسەندى تۇردە قولدانىلادى, بۇل جولداردا ۇنەمى پوليتسيانىڭ بولۋى اسەرىن تۋدىرادى. مۇنداي شارالار قازىردىڭ وزىندە بىرنەشە وبلىستا جول اپاتىنان قازا تاپقاندار سانىنىڭ ازايۋىنا اكەلدى.
جۇرگىزۋشىلەر دايارلاۋدى جەتىلدىرۋ جانە جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بۇزۋمەن كۇرەس
جول قاۋىپسىزدىگى – مەملەكەتتىڭ باسىم باعىتتارىنىڭ ءبىرى. 2024 جىلى جول-كولىك وقيعالارى جاعدايىن جاقسارتۋ بويىنشا جۇمىستار جالعاستى. ءىىم جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىنىڭ ساقتالۋىن باقىلاۋ ءۇشىن زاماناۋي تەحنولوگيالاردى, ونىڭ ىشىندە جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن بۇزۋشىلىقتاردى تىركەيتىن اۆتوماتتى كامەرالاردى بەلسەندى تۇردە قولدانادى. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدە وسىنداي 25 مىڭنان استام كامەرا بار. مۇنداي كامەرالاردى قولدانۋ جولدارداعى بارلىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ 69%-ىن انىقتاۋعا مۇمكىندىك بەردى.
سونداي-اق «قاۋىپسىز جول», «اۆتوبۋس» جانە «اۆتوكولىك» سياقتى ءتۇرلى پروفيلاكتيكالىق ءىس-شارالار وتكىزىلۋدە. بۇل جول اپاتىن ازايتۋعا جانە جول قوزعالىسى قاۋىپسىزدىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان.
قازاقستاندا جۇرگىزۋشىلەردى دايارلاۋ ساپاسىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ەلەۋلى وزگەرىستەر ەنگىزىلدى. ءوزىن-ءوزى دايىنداۋ جانە ونلاين وقىتۋ الىنىپ تاستالدى, بۇل ۇدەرىستى باقىلاۋدى ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. بارلىق اۆتومەكتەپتەر مەن كۋرسانتتار ەندى ىىشكى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ بىرىڭعاي اقپاراتتىق جۇيەسىندە تىركەلەدى, بۇل جالعان كۋالىك جاساۋ مۇمكىندىگىن بولدىرمايدى.
وقۋ كۋرستارىن اياقتاۋ تۋرالى كۋالىكتەر مەن مەديتسينالىق قورىتىندىلاردى ەلەكتروندى فورماتقا كوشىرۋ جۇمىستارى دا بەلسەندى تۇردە جالعاسۋدا, ەندى ونى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى ەلەكتروندى فورماتتا بەرەدى.
قازاقستان جولدارىنداعى قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋ ءۇشىن اۋماقتىق پد تەڭگەرىمىندە جقە بۇزۋشىلىقتارىن تىركەۋگە ارنالعان ءموبيلدى باعدارلامالىق-اپپاراتتىق كەشەندەرمەن جابدىقتالعان 268 پاترۋلدىك اۆتوموبيل بار. 2024 جىلى 10 ايدا بۇل كەشەندەر جىلدامدىق رەجيمىنىڭ 872 مىڭنان استام بۇزىلۋىن تىركەدى.
استانا (4 اۆتوكولىك), اقتوبە (11), اتىراۋ (6), قاراعاندى (2), قوستاناي (3), سولتۇستىك قازاقستان (1), جەتىسۋ (1), ۇلىتاۋ (1) جانە تۇركىستان (1) وبلىستارىندا «جاسىرىن» پاترۋلدەر بەلسەندى قولدانىلۋدا. «جاسىرىن» پاترۋلدەردى قولدانۋ ناتيجەسىندە 43,3 مىڭ بۇزۋشىلىق تىركەلدى. بۇل شارالار اتالعان وڭىرلەردە جول-كولىك وقيعالارىنان قازا تاپقاندار سانىن ەداۋىر ازايتۋعا مۇمكىندىك بەردى.
جول قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋ بويىنشا زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ
2023 جىلى قازان ايىندا اقبتك مەن جول قوزعالىسى تۋرالى زاڭناماعا وزگەرىستەر ەنگىزەتىن زاڭدارعا قول قويىلدى. اتالعان وزگەرىستەر ەكى كەزەڭدە كۇشىنە ەنەدى: نەگىزگى بولىگى 2023 جىلعى 4 جەلتوقساننان باستاپ, ال موپەدتەرگە قاتىستى تولىقتىرۋلار 2025 جىلعى 4 ساۋىردەن باستاپ قولدانىلادى.
جاڭا ەرەجەلەردە ەكى كامەرا اراسىنداعى جول ۋچاسكەسىندە ورتاشا جىلدامدىقتى اسىرۋ ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك قاراستىرىلعان. مۇنداي ۋچاسكەدە جىلدامدىقتى 60 كم/ساع-تان ارتىق اسىرىپ وتكەن جاعدايدا, 5-تەن 40 ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىشكە دەيىن (18 460-تان 147 680 تەڭگەگە دەيىن) ايىپپۇل سالىنادى. سونداي-اق جۇرگىزۋشى كۋالىگىنسىز ماس كۇيىندە كولىك باسقارعان نەمەسە مەديتسينالىق كۋالاندىرۋدان باس تارتقان جۇرگىزۋشىلەرگە جۇرگىزۋشى كۋالىگىن الۋ ءۇشىن ەمتيحان تاپسىرۋعا تىيىم سالۋ مەرزىمى 7 جىلعا دەيىن ۇزارتىلدى.
موپەدتەر ءۇشىن مىندەتتى تۇردە تىركەۋ جانە «ا1» ساناتىنداعى جۇرگىزۋشى كۋالىگىن الۋ تالابى ەنگىزىلدى. سونىمەن قاتار ەلەكتروموبيلدەردە بەلگىسى بولماعانى ءۇشىن ايىپپۇلدار قاراستىرىلعان جانە وسىنداي كولىكتەرگە ارنالعان زاريادتاۋ ستانتسيالارىن قۇرۋ تالاپتارى ەنگىزىلدى.
توتەنشە جاعدايلار جۇيەسىن جاڭعىرتۋ
2024 جىلى قازاقستاننىڭ تج جۇيەسىندە ماڭىزدى رەفورمالار جۇرگىزىلدى. تجم باسقارۋدىڭ جاڭا تاكتيكاسىن جانە جاڭارتىلعان ۇيىمداستىرۋشىلىق قۇرىلىمدى ەنگىزدى.
وڭىرلىك بولىمشەلەر سانى 87-دەن 28-گە دەيىن قىسقارتىلىپ, نەگىزگى قىزمەتتەردىڭ جۇمىسىن كۇشەيتۋگە مۇمكىندىك بەردى. تسيفرلاندىرۋ بويىنشا ۆيتسە-مينيستر لاۋازىمى ەنگىزىلىپ, سونىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق جەدەل شتاب جاڭعىرتىلدى.
ورتپەن كۇرەسكە ەرەكشە نازار اۋدارىلۋدا. 2024 جىلى 324 تابيعي ءورت تىركەلدى, بۇل 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا (868 ءورت) 2,6 ەسە از. قاراعاندى, اقمولا جانە قوستاناي وبلىستارىنداعى ورمانداردا ءورتتى ەرتە انىقتاۋ جۇيەسىن ەنگىزۋ ورمانداعى ءورت اۋماعىن ايتارلىقتاي ازايتۋعا ىقپال ەتتى.
ينفراقۇرىلىمدى دامىتۋ جانە قۇتقارۋشىلاردىڭ جۇمىس جاعدايىن جاقسارتۋ
قۇتقارۋشىلاردىڭ جۇمىس جاعدايىن جاقسارتۋ ماقساتىندا تەحنيكا مەن جابدىقتاردى جاڭارتۋ جۇمىستارى جالعاسۋدا. قوستاناي وبلىسىندا قۇتقارۋشىلاردىڭ قىزمەتتىك كيىمدەرىن جاقسارتۋ بويىنشا پيلوتتىق جوبا ىسكە قوسىلىپ, وڭ ناتيجە كورسەتتى. ازاماتتىق قورعانىستىڭ جاڭا اسكەري بولىمدەرىن قۇرۋ, ونىڭ ىشىندە تەز قۇراستىرىلاتىن كونسترۋكتسيالاردان ءورت ءسوندىرۋ دەپولارىن سالۋ بويىنشا جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. ءبىرىنشى جوبا 2024 جىلى استانادا 3,5 اي ىشىندە ىسكە اسىرىلدى.
سونداي-اق قازاقستاننىڭ باتىس ايماعىندا تج جەدەل ارەكەت ەتۋدى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن «تەڭىز جاساعى» اتتى جاساق قۇرۋ ماڭىزدى قادام بولدى. الماتى, ورال, وسكەمەن جانە قوستاناي قالالارىندا قۇتقارۋ باتالوندارى قايتا ورنالاستىرىلدى, بۇل جەدەل قامتۋدى كەڭەيتىپ, كۇشتەر مەن قۇرالداردى تاسىمالداۋعا كەتەتىن شىعىنداردى قىسقارتۋعا مۇمكىندىك بەردى.
تجم جەدەل ارەكەت ەتۋ قىزمەتى
2024 جىلدان باستاپ قازاقستان توتەنشە جاعدايلارعا ارەكەت ەتۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋدى جالعاستىرۋدا. بيىل «112» بىرىڭعاي كەزەكشى-ديسپەتچەرلىك قىزمەتىنىڭ پۋلتىنە حالىقتان 4,7 ميلليوننان استام قوڭىراۋ ءتۇستى. تجم كۇشتەرىمەن 14 مىڭنان استام ادام قۇتقارىلدى, 66,5 مىڭ ادام ەۆاكۋاتسيالاندى, 8 مىڭ زارداپ شەككەن ادامعا مەديتسينالىق-پسيحولوگيالىق كومەك كورسەتىلدى. سونىمەن قاتار 83,3 مىڭنان استام شۇعىل شاقىرتۋلارعا شىقتى, ونىڭ 10 مىڭى ءورت وقيعاسى جانە 19 مىڭعا جۋىعى اپاتتىق-قۇتقارۋ جۇمىستارى.
ىزدەۋ-قۇتقارۋ جۇمىستارىنا, ونىڭ ىشىندە اۋە كەمەلەرىن قولدانۋعا ەرەكشە نازار اۋدارىلدى. 2024 جىلى «قازاۆياقۇتقارۋ» اق اۋە كەمەلەرى 2,5 مىڭنان استام تاپسىرىس ورىندادى, ونىڭ 395-ءى سانيتارلىق اۆياتسيا جانە 356 ناۋقاس تاسىمالداندى.
توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جانە جويۋ جۇيەسىن جەتىلدىرۋ
تجم جۇمىسىنداعى ماڭىزدى باعىتتاردىڭ ءبىرى – توتەنشە جاعدايلاردىڭ الدىن الۋ جۇيەسىن دامىتۋ. 2024 جىلى سۋ ايدىندارىنداعى جاعدايدى انىقتاۋ جانە باقىلاۋ ماقساتىندا گەواقپاراتتىق جۇيەلەر مەن ۇشقىشسىز ۇشۋ اپپاراتتارىن قولدانا وتىرىپ, مونيتورينگ جۇيەسىن جاڭعىرتۋ جۇمىستارى جالعاستىرىلدى. سونىمەن قاتار تجم مەن ءىىم ۆەدومستۆولىق جەلىلەرىن بىرىكتىرەتىن رەسپۋبليكالىق جەدەل تسيفرلىق راديوبايلانىس جۇيەسى ەنگىزىلدى. بۇل توتەنشە جاعدايلارعا جەدەل جانە ءتيىمدى ارەكەت ەتۋ ءۇشىن ۇيلەسىمدىلىك دەڭگەيىن ايتارلىقتاي ارتتىردى.
وندىرىستەگى بۇزۋشىلىقتاردى, اپاتتاردى, وقيعالاردى جانە جازاتايىم جاعدايلاردى ازايتۋ ماقساتىندا ەلدە 2030 جىلعا دەيىنگى قاۋىپسىز ەڭبەك تۇجىرىمداماسى بەكىتىلدى.
ەلدەگى سەيسميكالىق قاۋىپسىزدىكتى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا 2028 جىلعا دەيىن سەيسمولوگيا سالاسىن دامىتۋ بويىنشا كەشەندى جوسپار بەكىتىلدى.
ەلدىڭ 14 وڭىرىندە سۋ تاسقىنى كەزەڭىندە 120 مىڭ ادام, ونىڭ ىشىندە 354 مۇمكىندىگى شەكتەۋلى ادام جانە 45 مىڭنان استام بالا قۇتقارىلىپ, ەۆاكۋاتسيالاندى. 2024 جىلى قازاقستاندا تج سانى 2023 جىلمەن سالىستىرعاندا 1,7%-عا ازايدى, ال زارداپ شەككەندەر سانى 10,8%-عا تومەندەپ, 2023 جىلعى 1751 ادامنان 2024 جىلى 1562 ادامعا دەيىن قىسقاردى.
قۇقىقتىق ءتارتىپتى قامتاماسىز ەتۋ, قۇقىق بۇزۋشىلىقتاردىڭ الدىن الۋ جانە قاۋىپسىزدىكتى ارتتىرۋعا باعىتتالعان كەشەندى ءتاسىل ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزۋدە. ايەلدەر مەن بالالاردى قورعاۋعا ارنالعان جۇزەگە اسىرىلعان شارالار قاۋىپسىز قوعام قالىپتاستىرۋدىڭ نەگىزىن قالادى. مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ كۇش-جىگەرى, ينفراقۇرىلىمدى جاڭعىرتۋ, زاماناۋي تەحنولوگيالاردى قولدانۋ جانە زاڭنامانى جەتىلدىرۋ قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتتىڭ ءومىرى مەن قاۋىپسىزدىگىن باسىمدىققا قوياتىن ەل رەتىندەگى پوزيتسياسىن ودان ءارى نىعايتا تۇسۋدە.
