جاڭالىقتار
بۇگىن – مۇقاعالي ماقاتاەۆتىڭ تۋعان كۇنى
فوتو:ارحيۆ
بۇگىن قازاق پوەزياسىنا ەرەكشە سەرپىن اكەلگەن اقيىق اقىن مۇقاعالي (مۇحامەدقالي) سۇلەيمەن ۇلى ماقاتاەۆتىڭ تۋعانىنا 94 جىل تولدى, دەپ حابارلايدى qandastar.kz
مۇقاعالي ماقاتاەۆ – قازاقتىڭ ليريك اقىنى, زامانىندا لايىق باعاسىن الا الماسا دا وزىنەن كەيىنگىلەر ءۇشىن مارتەبەسى بيىك.
ول 1931 جىلى 9 اقپاندا الماتى وبلىسى قازىرگى رايىمبەك (بۇرىنعى نارىنقول) اۋدانىنىڭ قاراساز اۋىلىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسى سوعىستا قازا تاۋىپ, اناسى مەن اجەسىنىڭ تاربيەسىندە وسەدى.
مۇقاعالي اقىن 1962 جىلى الماتىعا قونىس اۋدارىپ, ادەبي ورتاعا ەتەنە ارالاسا باستايدى. الماتى شەت تىلدەرى ينستيتۋتىندا, قازاق مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا فاكۋلتەتىندە, ماسكەۋدەگى م. گوركي اتىنداعى الەم ادەبيەتى ينستيتۋتىندا ءبىلىم الادى.
مۇنان سوڭ «سوتسياليستىك قازاقستان» (قازىرگى «ەگەمەن قازاقستان») گازەتىنىڭ (1962-1963 جج.), «مادەنيەت جانە تۇرمىس» (قازىرگى «پاراسات») (1963-1965 جج.), «جۇلدىز» (1965-1972 جج.) جۋرنالدارىنىڭ رەداكتسياسىندا, قازاقستان جازۋشىلار وداعىندا (1972-1973 جج.) قىزمەت اتقارادى.
مۇقاعالي الماتىداعى قازاق ادەبيەتى مەن ونەرىنىڭ قايماقتارى شوعىرلانعان ورتادا وتكەرگەن از عانا جىلدار ىشىندە وزىندىك دارا ءۇنىن, سۋرەتكەرلىك قايتالانباس دارىنىن تانىتىپ, ءونىمدى ەڭبەكتەنە ءبىلدى.
«يليچ» (1964), «ارمىسىڭدار دوستار» (1966), «قارلىعاشىم, كەلدىڭ بە?», «ماۆر» (1970), «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» (1973), «شۋاعىم مەنىڭ» (1975) اتتى جىر جيناقتارىن كوزىنىڭ تىرىسىندە جاريالاپ ۇلگەردى.
اقىن پوەزياسىنىڭ قاينار كوزى, شابىت تۇعىرى – تۋعان ەلى, وسكەن جەرى, وتان تاعدىرى, زامانا تىنىسى, زامانداستارىنىڭ ارمان-اڭسارى. وسىنىڭ ءبارىن ول جاس دارىنعا ءتان قايتالانباس شەبەرلىكپەن, ءار جۇرەكپەن ءتىل تابىسار سىرشىل دا شىنشىل سەزىممەن, ناعىز پوەزياعا عانا ءتان بەينەلى وبرازدارمەن بەدەرلەپ, ولمەس تۋىندىلاردى دۇنيەگە اكەلدى.
اقىننىڭ تۇڭعىش ولەڭدەرى «قىرمان باسىندا», «قويشى بالا – اكىتاي» اۋداندىق «سوۆەتتىك شەكارا» گازەتىندە جاريالاندى (1949). «ءىنىمنىڭ ويى», «شەبەر» ولەڭدەرى «جاستىق جىرى» اتتى جيناققا ەندى (1951). العاش مۇقاعالي تالانتىن باعالاعان ءا.تاجىباەۆ: «وزىڭنەن دە جىگەرلىلەۋ, وتتىلاۋ جاس جەتكىنشەك جەتكەندە, ماقتانباسقا بولا ما?!» – دەپ باعا بەرگەن.
مۇقاعاليدىڭ «قارلىعاشىم, كەلدىڭ بە?», «داريعا جۇرەك» (1972 جىلى), «اققۋلار ۇيىقتاعاندا», «شۋاعىم مەنىڭ» (1975 ج.), «سوعادى جۇرەك», «شولپان», «جىرلايدى جۇرەك», «ءومىر-وزەن», «ءومىر-داستان» جانە ت.ب. جىر جيناقتارى, سونداي-اق, «قوش, ماحاببات!» (1988 جىلى) اتتى پروزالىق كىتابى دا بار.
ءبىرشاما ولەڭىنە ءان جازىلدى. ءوزىن اۋدارماشىلىق قىرىنان دا سىناپ كورگەن مۇقاعالي دانتەنىڭ «قۇدىرەتتى كومەدياسىنىڭ» «تامۇق» دەگەن ءبولىمىن (1971 جىلى), شەكسپيردىڭ «سونەتتەرىن» (1970 جىلى), ۋولت ۋيتمەننىڭ ولەڭدەرىن (1969 جىلى) قازاق تىلىنە اۋداردى.
