الەۋمەت جانە قوعام جاڭالىقتار

Covid قايتا ءورشىدى: نە ىستەيمىز?

15.02.2024

0 201

ءالەمدە كوۆيد قايتا ءورشىدى. دارىگەرلەر بۇل اۋقىمدى ءۇشىنشى تولقىن دەگەندى سان مارتە قايتالاۋدا. اقش, ەۋروپا, پورتۋگاليا, نيدەرلاند, فينليانديا اتالعان مەملەكەتتەردە ناۋقاستار سانى كۇن سايىن ارتىپ, ءتىپتىءولىم-ءجىتىم دە تىركەلە باستاعان. ددۇ مالىمەتىنشە, ءتورت اپتا ىشىندە الەمدە ۆيرۋس جۇقتىرۋدىڭ 1 113 726 جاعدايى جانە ودان بولعان 8 700 ءولىم سانى تىركەلدى. اۋرۋحاناعا جاتقىزىلعاندار سانى 40 پايىزعا ءوسىپ, 28 كۇندە 173 مىڭنان استى, جانساقتاۋ بولىمشەلەرىنە تۇسكەن ناۋقاستار سانى 13 پايىزعا (بارلىعى 1,9 مىڭعا جۋىق) ءوستى. ەڭ وكىنىشتىسى, اتى وشكىر دەرت قازاقستاندى دا اينالىپ وتپەدى.

2024 جىلعى قاڭتاردا 2023 جىلعى جەلتوقسانمەنسالىستىرعاندا جەلتوقسانداعى 187 جاعدايدان قاڭتارداعى 477 جاعدايعا دەيىن ياعني 2,5 ەسە ءوسىم بايقالادى, – دەپ حابارلايدى ەلىمىزدىڭ سانيتارلىق ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ كوميتەتى.

2024 جىلعى 26 قاڭتاردان 1 اقپانعا دەيىنگى اپتادا رەسپۋبليكادا 144 جاعداي كۆي تىركەلدى.سىرقاتتانۋشىلاردىڭ سانى 26 ادامعا وسكەن. جاڭا جاعدايلاردىڭ ەڭ كوپ سانى الماتى قالاسىنا (37 جاع.) جانە استانا ق. (21 جاع.) تيەسىلى.

ايتسە دە مينيستىرلىك تاراپىنان شەكتەۋ شارالارىن ەنگىزۋ جوسپارلانبايدى. تەك ادامدار لەگى كوپ جينالاتىن ءۇي جايلاردا, قوعامدىق كولىكتە, مەديتسينالىق ۇيىمدارعا بارعان كەزدە, ناۋقاسپەن بايلانىستا بولسا, بەتپەردە تاعۋ ۇسىنىلادى.

وسى ورايدا (جامان ايتپاي, جاقسى جوق) سانيتارلىق ەپيدەميولوگيالىق باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ ماسكا تاعۋ, ساقتانىپ ءجۇرۋ جونىندە ەسكەرتپەسىنە سەلقوستىق تانىتىپ, باياعى «تاز» قالپىمىزعا قايتا كەلسەك, قايتپەكپىز دەگەن ساۋال مازالاماي قويمايدى. ەندەشە تۇيىتكىلدى ساۋالدىڭ ءتۇيىنىن تارقاتۋ ماقساتىندا مامانداردان پىكىر الىپ كوردىك.

سەرىك نامەتكۋل, دارىگەر:

– ءدال بۇرىنعىداي covid مايدانى كەلۋى ابدەن مۇمكىن. بىراق بىزگە دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى الدىن الا كەلەر قاۋىپتى ەسكەرتتى, ماسكا رەجيمىن ەنگىزدى. ەندەشە «ساقتانساڭ ساقتايدى» ۇستانىمىن بەرىك ۇستانىپ, ءوز-ءوزىمىزدى دەرتتەن قورعاپ جۇرگەنىمىز ءلازىم. جانە الدا كوكتەم كەلە جاتىر. كوكتەم مەزگىلىندە ادامداردىڭ يممۋنيتەتى تومەندەپ, اعزاداعى دارۋمەندەرى سارقىلا باستايدى. سايكەسىنشە, دەرتتىڭ اعزاعا بويلاۋىنا جول اشۋىمىز مۇمكىن. سوندىقتان بۇل مەزگىلگە ەرتەرەك قامدانعان ءجون. جەتپەيتىن دارۋمەندەردى تولىقتىرۋ كەرەك.

ەگەر اۋرۋدىڭ ەنءدى-ەندى بەلگىلەرى بايقالسا, پاراتسەتومول ءدارىسىن قولدانۋ كەرەك. قازىر كوۆيدكە قارسى ۆيرۋسقا قارسى دارىلەر اتسيكلوۆير, گروپرينوسين, قان سۋيىلتاتىن پرەپاراتتاردان كلەكسان,فراكسيپارين,انتيبيوتيكتەن تسەف3. تسەف4. تسەفامەد سەكىلدى ۋكولدار,ۆيتاميننەن اسكاربينكا+ ناتري حلوريد 0.9, ۋچەتتاتۋراتىندارگا ميلدرونات, قوسىمشا اۋرۋلارىنا بايلانىستى قوسىمشا دارىلەردى سيستەمالاردى سالامىز. سونداي-اق, سۇيىقتىقتى كوپ ىشسە اۋرۋ تەرى ارقىلى, ءزار ارقىلى تەز شىعىپ كەتەدى. ال 2-3 كۇندە دەنساۋلىق جاعدايى وزگەرمەسە, دەرەۋ جەدەل-جاردەم شاقىرعان ءجون. سەبەبى ءبىز ءوز بەتىمىزبەن ەمدەلەمىز دەپ تىراشتانىپ جۇرگەندە دەرت وكپەنى جالماپ, ۆيرۋستىق پنەۆمونيا, ءجىتى رەسپيراتورلىق ديسترەسس-سيندرومعا, ءتىپتى ولىمگە اكەپ سوقتىرۋى ىقتيمال.

ورىنباسار نۇرلانبەك ۇلى, ينتەرن دارىگەر:

– كوروناۆيرۋس وتكەن ۋاقىتتا قالعاندىقتان ءبىزدىڭ سانامىزعا ەنسەرىپ تاستاعانداي سەزىم ورناۋى مۇمكىن.. دەسە دە بۇل دەرت قايتا اينالىپ كەلە بەرەدى. قازىر قىس مەزگىلى, قار جاۋىپ, ۆيرۋستار ءولىپ جاتقان جايى بار. بىراق قاۋىپتەنەتىن مەزگىل ءالى الدا. ەگەر بويىڭىزدان السىزدىك, تاماقتىڭ اۋرۋى, تەمپەراتۋرانىڭ كوتەرىلۋى, قۇرعاق جوتەل بەلگىلەرىن بايقاساڭىز, نەمقۇرايلىق تانىتۋعا بولمايدى. دەرەۋ اۋرۋحاناعا بارۋىڭىز كەرەك. ەگەر ءتىپتى قىستىعىپ جوتەلىپ, كۇننەن كۇنگە جاعدايىڭىز ناشارلاي بەرسە, ماگنيتتىك رەزونانستىق توموگرافياعا دا ءتۇسىپ كورۋ كەرەك. ۆيرۋس اۋادا 3 ساعاتقا دەيىن ومىرشەڭدىگىن ساقتاۋ قابىلەتىنە يە. قازىر ءۇشىنشى تولقىن دەپ شوشىنىپ جاتىرمىز عوي. عالىمدار ءتورتىنشى تولقىننىڭ دا بولۋ ىقتيمالدىلىعى جوعارى دەگەن. ايتكەنمەن كوۆيد بۇرىنعىداي جۇمباق ۆيرۋس ەمەس. ەمدەلۋ جولدارى بار. دارىگەرلەرىمىز بۇل دەرتپەن كۇرەسۋ جولىندا تاجىريبەلى. ەڭ باستىسى ناۋقاستارىمىز اۋرۋدى ءورشىتىپ الماي, ۋاقىتىندا دارىگەرگە كورىنۋى كەرەك.

اياجان دوسجان, تەراپەۆت:

– Covid – اۋا تامشىلارى ارقىلى جۇعادى. ياعني ءبىر ۇلكەن اۋديتوريادا covid-كە شالدىققان ءبىر ادام بولسا, باسقالارى دا اۋرۋى ابدەن مۇمكىن. بىراق ءبارى يممۋنيتەتكە بايلانىستى. جالپى بۇل دەرتكە شالدىققان جاعدايدا ادامدار قاراپايىم تۇماۋ ەكەن دەپ ءوز-وزدەرىنە ەم تاعايىنداپ, انتيبيوتيك قولدانىپ جاتادى. بۇل – دۇرىس ەمەس. انتيبيوتيكتەر اعزاداعى ۆيرۋستاردى ولتىرگەنىمەن وعان قوسىمشا ءدوپ كەلەتىن باسقا دا ەمدەردى بىرگە قابىلداۋ كەرەك. سوvid ەكەنى انىقتالسا, كۇشتىرەك انتيبيوتيكتەر كەرەك بولۋى مۇمكىن. جانە ونىڭ ارنايى دوزاسى بولادى. ول ءۇشىن ارينە, دارىگەردىڭ كەڭەسى كەرەك. الايدا «اۋىرىم ەم ىزدەگەنشە, اۋىرمايتىن جول ىزدەگەن ءجون». ماسكا رەجيمىن قاتاڭ ۇستانىپ, ءتىپتى ماسكانى مەديتسينالىق سپيرتكە شىلاپ الىپ, تاعۋ ۇسىنامىن. جانە covid قاندى قويىلتادى. مەنىڭ تاجىريبەمدە كوروناۆيرۋس بولىپ باستالىپ, جۇرەگى توقتاپ قالاتىن جاعدايلار كوپ كەزدەستى. سوندىقتان قاندى سۇيىلتاتىن دارىلەردى ءىشىپ ءجۇرۋ كەرەك. سونداي-اق, مۇمكىندىك بولسا, ساۋمال مەن شۇباتتى ءىشىپ تۇرۋعا دا كەڭەس بەرەر ەدىم.

– ماقپال ەلىباەۆا, گيرۋدو تەراپەۆت:

ادامدار سۋىق سۋ ءىشىپ, بالمۇزداق جەپ, سالقىنداتىلعان دۋش قابىلداپ نە سۋىق جەردە وتىرىپ قالسا, تاماعى اۋىرىپ, ىستىعى كوتەرىلۋى مۇمكىن. اعزاعا وسىلايشا سۋىق ءتۇسۋ – قازىرگى covid-ءتىڭ ءورشىپ تۇرعان شاعىندا ءومىرىڭدى قاتەرگە تىگۋمەن پارا-پار دۇنيە. سوندىقتان سۋىقتاپ قالماي, ۇيدەگى ينفەكتسيالاردى ادىراسپان سەكىلدى كيەلى وسىمدىكتى تۇتاتۋ ارقىلى ءولتىرىپ, تەرەزەنى ءجيى اشىپ تۇرۋ كەرەك. جانە انتيسەپتيكتەردى قايتادان قولدانىپ باستاۋ كەرەك. الدىن الۋ ءۇشىن ساۋمال ءىشىپ تۇرعان دا پايدالى. بىراق ساۋمالدى قان قىسىمى تومەن ادامدارعا ىشۋگە تىيىم سالىنادى. ال العاشقى بەلگىلەرىن بايقاعان جاعدايدا مەنىڭ كەڭەسىم دەرەۋ دارىگەرگە جۇگىنۋ. نە بولماسا, دارۋمەنگە باي سورپا, كۇنىنە 2 ليتردەي سۋ, ىستىق سۇتكە سارىمساقتى ۇككىشتەن وتكىزىپ, بال قوسىپ ءىشۋ – بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ناتيجەسىن بەرەدى. الايدا ددسۇ ءوز-ءوزىن ەمدەۋ – تولىق ناتيجە بەرمەيتىنىن ايتقان. ەڭ دۇرىسى ءبارى كەش بولماعاندا اۋرۋحاناعا جاتۋ. وسى ورايدا covid-ءتىڭ اسقىنعان بەلگىلەرىن دە قوسا كەتەيىن: ەنتىگۋ, قاقىرىقتىڭ كوبەيۋى, قان تۇكىرۋ, جوتەلدىڭ جيىلەۋى.

اقگۇل ايداربەكقىزى