Áleýmet jáne qoǵam Jańalyqtar

Covid qaıta órshidi: Ne isteımiz?

15.02.2024

0 202

Álemde kovıd qaıta órshidi. Dárigerler bul aýqymdy úshinshi tolqyn degendi san márte qaıtalaýda. AQSh, EÝROPA, Portýgalııa, Nıderland, Fınlıandııa atalǵan memleketterde naýqastar sany kún saıyn artyp, tiptiólim-jitim de tirkele bastaǵan. DDU málimetinshe, tórt apta ishinde álemde vırýs juqtyrýdyń 1 113 726 jaǵdaıy jáne odan bolǵan 8 700 ólim sany tirkeldi. Aýrýhanaǵa jatqyzylǵandar sany 40 paıyzǵa ósip, 28 kúnde 173 myńnan asty, jansaqtaý bólimshelerine túsken naýqastar sany 13 paıyzǵa (barlyǵy 1,9 myńǵa jýyq) ósti. Eń ókinishtisi, aty óshkir dert Qazaqstandy da aınalyp ótpedi.

2024 jylǵy qańtarda 2023 jylǵy jeltoqsanmensalystyrǵanda jeltoqsandaǵy 187 jaǵdaıdan qańtardaǵy 477 jaǵdaıǵa deıin ıaǵnı 2,5 ese ósim baıqalady, – dep habarlaıdy elimizdiń Sanıtarlyq epıdemıologııalyq baqylaý komıteti.

2024 jylǵy 26 qańtardan 1 aqpanǵa deıingi aptada respýblıkada 144 jaǵdaı KVI tirkeldi.Syrqattanýshylardyń sany 26 adamǵa ósken. Jańa jaǵdaılardyń eń kóp sany Almaty qalasyna (37 jaǵ.) jáne Astana q. (21 jaǵ.) tıesili.

Áıtse de mınıstirlik tarapynan shekteý sharalaryn engizý josparlanbaıdy. Tek adamdar legi kóp jınalatyn úı jaılarda, qoǵamdyq kólikte, medıınalyq uıymdarǵa barǵan kezde, naýqaspen baılanysta bolsa, betperde taǵý usynylady.

Osy oraıda (jaman aıtpaı, jaqsy joq) sanıtarlyq epıdemıologııalyq baqylaý komıtetiniń maska taǵý, saqtanyp júrý jóninde eskertpesine selqostyq tanytyp, baıaǵy «taz» qalpymyzǵa qaıta kelsek, qaıtpekpiz degen saýal mazalamaı qoımaıdy. Endeshe túıitkildi saýaldyń túıinin tarqatý maqsatynda mamandardan pikir alyp kórdik.

Serik Nametkýl, dáriger:

– Dál burynǵydaı covid maıdany kelýi ábden múmkin. Biraq bizge densaýlyq saqtaý mınıstrligi aldyn ala keler qaýipti eskertti, maska rejımin engizdi. Endeshe «saqtansań saqtaıdy» ustanymyn berik ustanyp, óz-ózimizdi dertten qorǵap júrgenimiz lázim. Jáne alda kóktem kele jatyr. Kóktem mezgilinde adamdardyń ımmýnıteti tómendep, aǵzadaǵy dárýmenderi sarqyla bastaıdy. Sáıkesinshe, derttiń aǵzaǵa boılaýyna jol ashýymyz múmkin. Sondyqtan bul mezgilge erterek qamdanǵan jón. Jetpeıtin dárýmenderdi tolyqtyrý kerek.

Eger aýrýdyń endi-endi belgileri baıqalsa, paraetomol dárisin qoldaný kerek. Qazir kovıdke qarsy vırýsqa qarsy dáriler aıklovır, groprınosın, qan sýıyltatyn preparattardan kleksan,fraksıparın,antıbıotıkten ef3. ef4. efamed sekildi ýkoldar,vıtamınnen askarbınka+ natrıı hlorıd 0.9, ýchettatýratyndarga mıldronat, qosymsha aýrýlaryna baılanysty qosymsha dárilerdi sıstemalardy salamyz. Sondaı-aq, suıyqtyqty kóp ishse aýrý teri arqyly, zár arqyly tez shyǵyp ketedi. Al 2-3 kúnde densaýlyq jaǵdaıy ózgermese, dereý jedel-járdem shaqyrǵan jón. Sebebi biz óz betimizben emdelemiz dep tyrashtanyp júrgende dert ókpeni jalmap, vırýstyq pnevmonııa, jiti respıratorlyq dıstress-sındromǵa, tipti ólimge ákep soqtyrýy yqtımal.

Orynbasar Nurlanbekuly, ıntern dáriger:

– Koronavırýs ótken ýaqytta qalǵandyqtan bizdiń sanamyzǵa enserip tastaǵandaı sezim ornaýy múmkin.. Dese de bul dert qaıta aınalyp kele beredi. Qazir qys mezgili, qar jaýyp, vırýstar ólip jatqan jaıy bar. Biraq qaýiptenetin mezgil áli alda. Eger boıyńyzdan álsizdik, tamaqtyń aýrýy, temperatýranyń kóterilýi, qurǵaq jótel belgilerin baıqasańyz, nemquraılyq tanytýǵa bolmaıdy. Dereý aýrýhanaǵa barýyńyz kerek. Eger tipti qystyǵyp jótelip, kúnnen kúnge jaǵdaıyńyz nasharlaı berse, magnıttik rezonanstyq tomografııaǵa da túsip kórý kerek. Vırýs aýada 3 saǵatqa deıin ómirsheńdigin saqtaý qabiletine ıe. Qazir úshinshi tolqyn dep shoshynyp jatyrmyz ǵoı. Ǵalymdar tórtinshi tolqynnyń da bolý yqtımaldylyǵy joǵary degen. Áıtkenmen kovıd burynǵydaı jumbaq vırýs emes. Emdelý joldary bar. Dárigerlerimiz bul dertpen kúresý jolynda tájirıbeli. Eń bastysy naýqastarymyz aýrýdy órshitip almaı, ýaqytynda dárigerge kórinýi kerek.

Aıajan Dosjan, terapevt:

– Covid – aýa tamshylary arqyly juǵady. Iaǵnı bir úlken aýdıtorııada covid-ke shaldyqqan bir adam bolsa, basqalary da aýrýy ábden múmkin. Biraq bári ımmýnıtetke baılanysty. Jalpy bul dertke shaldyqqan jaǵdaıda adamdar qarapaıym tumaý eken dep óz-ózderine em taǵaıyndap, antıbıotık qoldanyp jatady. Bul – durys emes. Antıbıotıkter aǵzadaǵy vırýstardy óltirgenimen oǵan qosymsha dóp keletin basqa da emderdi birge qabyldaý kerek. Sovid ekeni anyqtalsa, kúshtirek antıbıotıkter kerek bolýy múmkin. Jáne onyń arnaıy dozasy bolady. Ol úshin árıne, dárigerdiń keńesi kerek. Alaıda «aýyrym em izdegenshe, aýyrmaıtyn jol izdegen jón». Maska rejımin qatań ustanyp, tipti maskany medıınalyq spırtke shylap alyp, taǵý usynamyn. Jáne covid qandy qoıyltady. Meniń tájirıbemde koronavırýs bolyp bastalyp, júregi toqtap qalatyn jaǵdaılar kóp kezdesti. Sondyqtan qandy suıyltatyn dárilerdi iship júrý kerek. Sondaı-aq, múmkindik bolsa, saýmal men shubatty iship turýǵa da keńes berer edim.

– Maqpal Elibaeva, gırýdo terapevt:

Adamdar sýyq sý iship, balmuzdaq jep, salqyndatylǵan dýsh qabyldap ne sýyq jerde otyryp qalsa, tamaǵy aýyryp, ystyǵy kóterilýi múmkin. Aǵzaǵa osylaısha sýyq túsý – qazirgi covid-tiń órship turǵan shaǵynda ómirińdi qaterge tigýmen para-par dúnıe. Sondyqtan sýyqtap qalmaı, úıdegi ınfekııalardy adyraspan sekildi kıeli ósimdikti tutatý arqyly óltirip, terezeni jıi ashyp turý kerek. Jáne antıseptıkterdi qaıtadan qoldanyp bastaý kerek. Aldyn alý úshin saýmal iship turǵan da paıdaly. Biraq saýmaldy qan qysymy tómen adamdarǵa ishýge tyıym salynady. Al alǵashqy belgilerin baıqaǵan jaǵdaıda meniń keńesim dereý dárigerge júginý. Ne bolmasa, dárýmenge baı sorpa, kúnine 2 lıtrdeı sý, ystyq sútke sarymsaqty úkkishten ótkizip, bal qosyp ishý – belgili bir deńgeıde nátıjesin beredi. Alaıda DDSU óz-ózin emdeý – tolyq nátıje bermeıtinin aıtqan. Eń durysy bári kesh bolmaǵanda aýrýhanaǵa jatý. Osy oraıda covid-tiń asqynǵan belgilerin de qosa keteıin: entigý, qaqyryqtyń kóbeıýi, qan túkirý, jóteldiń jıileýi.

Aqgúl AIDARBEKQYZY