ديحان قامزابەك: ۇلتتىق قۇرىلتاي — ەلدىك وي-پىكىر الاڭى

فوتو: اشىق دەرەككوز

قوردالانعان قوعامدىق ماسەلەلەردى شەشۋدىڭ ءجون-جوباسى, تاجىريبەسى. ابىلايدىڭ ارمانىن سالماقتاعان, كەنەسارىنىڭ قاجىرىن ايعاقتاعان بۋراباي جەرىندە قۇرىلتايدىڭ جۇمىس سەكتسيالارى باستالدى. ءبىز بۇگىن سونىڭ «مادەنيەت, ونەر, رۋحانيات», ء«بىلىم مەن عىلىم» بولىمىندە وي قوزعاپ, پىكىرىمىزدى ورتاعا سالدىق.

1) قوعام مادەنيەتىنىڭ وزەگى — جاۋاپكەرشىلىك. ادامي قارىم-قاتىناستى, ەلدىك قۇندىلىقتاردى دۇرىس قالىپتاستىرۋ ءۇشىن دە زاڭ مەن ءتارتىپ قاجەت. قازىر الەۋمەتتىك جەلى مەن جۇرت ورتاسىندا ۇلت, ءتىل, ءدىل, ءدىن, ءداستۇر, مادەنيەت ت.ب. قۇندىلىقتارىن مانسۇقتايتىن, تەرىستەيتىن, كەلەمەجدەيتىن فاكتىلەردى زاڭ اياسىندا جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ — ەلبۇزارلىقتىڭ الدىن الۋ بولار ەدى.

2) مادەنيەت پەن ونەر سالالارى اراسىنداعى ىقپالداستىققا ءمان بەرگەن ابزال. مىسالى, بىردە-ءبىر ەرتەگى وقىماعان سۋرەتشىنى كەزدەستىردىك. نەمەسە قايبىر ءمۇسىنشى ءان-كۇي قاسيەتىن تۇسىنگىسى دە كەلمەيدى. ابايدىڭ ءبىر ولەڭىن بىلمەيتىن مۋزىكانتتار از ەمەس.

3) ءداستۇرلى باق پەن ورتا ءبىلىم جۇيەسىنىڭ اراسى الشاقتاپ بارادى. گازەت-جۋرنال وقىماعان مۇعالىم, وقۋشى ەشقاشان كىتاپ وقىمايدى. مەكتەپ پەن مەرزىمدى باسىلىمدار اراسىن اجىراتقان, جازىلۋدى كۇشتەپ توقتاتقان سالا باسشىلارى ا.بايتۇرسىن ۇلى مۇراتىن مۇلدە تۇسىنبەگەن.

4) بۇگىنگى كوكەيكەستى «جايلى مەكتەپ» اتاۋى — تەحنيكالىق اتاۋ. بۇعان مازمۇن, يدەيا جانە سەرپىن بەرگەن دۇرىس. مىسالى, «احمەت بايتۇرسىن ۇلى ليتسەيلەرى جۇيەسى». سوندا باسەكە دە, ىسكەرلىك تە, ەلدىك مۇددە دە, مادەنيەت تە ارتادى.

1) بىزدە ءبىر «اتتەگەن-اي» عىلىم سالالارىنىڭ قاۋىمداستىعى (اسسوتسياتسيا) جوققا ءتان. كەيدە عانا ماتەماتيكتەر, فيزيكتەر قاۋىمداستىعى كورىنىپ قالادى. بۇل نەگە كەرەك? ءپاننىڭ, عىلىم سالاسىنىڭ ولشەمىن, قاعيداتتارىن ت.ب. انىقتاپ, جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كەرەك. وقۋلىقتاعى ساباقتاستى دا وسى قۇرىلىم جۇيەلەۋى قاجەت.

2) جاراتىلىستانۋ مەن تەحنيكالىق عىلىمعا قويىلاتىن ولشەمدى الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق عىلىمعا مەحانيكالىق تۇردە قويۋعا مۇلدە بولمايدى.

3) عىلىم ءتىلى رەتىندە قازاق ءتىلىن دامىتۋدىڭ بىردەن-ءبىر جولى دوتسەنتتىك (قاۋىم. پروفەسسور), پروفەسسور اتاعىن الۋ ءۇشىن ەرەجەگە سكوپۋس ماقالاسىنان بۇرىن قازاق تىلىندە وقۋلىق جازۋ مەن كلاسسيكالىق وقۋلىقتى اۋدارۋدى كىرگىزسەك, وتاندىق جوعارى مەكتەپ ۇتار ەدى. نەگىزى, دوتسەنتتىك, پروفەسسورلىق عىلىم جاساعانى ءۇشىن ەمەس, ءدارىس وقىپ, ادىستەمەنى جەتىلدىرگەنى ءۇشىن بەرىلەدى. وقۋلىق — ءدال وسى باعىتتىڭ تالابى. بۇل — سالالىق عىلىم ءتىلىن دامىتۋدىڭ جولى.

4) PhD ءبىلىم باعدارلاماسىنا كەلەيىك. قانشاما ادام ءبىتىردى. بىراق تالاپتىڭ قاتتىلىعىنان (كەيدە قيسىنسىزدىعىنان) كوبىسى ديسسەرتاتسيا قورعاي الماي ءجۇر. ال وسى قورعاماعاندار 3 جىل وقىعانى راس قوي. نەگە ولارعا ديپلوم بەرمەيمىز? رەسەيدە, ۇلىبريتانيادا «وقىدى» دەپ ديپلوم بەرەدى.

ءبىز نەگە وسىنى جۇزەگە اسىرمايمىز? ارينە, عىلىمي ديسسەرتاتسياسىن قورعاپ جاتسا, سوعان ساي اتاعىن الادى.