ەكولوگتار اەس قۇرىلىسى جوباسىنا قاتىستى سۇراقتاردى تالقىلادى

دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ اشىلۋىندا قازۇازۋ-دىڭ ستراتەگيا, عىلىم جانە حالىقارالىق قاتىناستار دەپارتامەنتىنىڭ ديرەكتورى, قر ۇعا اكادەميگى سەرىك كەنەنباەۆ ءسوز سويلەپ:

«ءبىزدىڭ مەملەكەتىمىز ءۇشىن اەس سالۋ بارىسىندا جانە ونى پايدالانۋدا ەكولوگيالىق تالاپتاردى ساقتاۋ – ەڭ كۇردەلى ماسەلە. بۇگىنگى تاڭدا اتوم ەنەرگياسى – تيىمدىلىگى تۇرعىسىنان ۇزدىكسىز ەنەرگيا ءوندىرۋدىڭ جالعىز عانا كوزى. بۇۇ ەۋروپالىق ەكونوميكالىق كوميسسياسىنىڭ زەرتتەۋىنە سايكەس, ومىرلىك تسيكل دەڭگەيىندەگى جەل ەنەرگياسىن قوسا العاندا, اەس – گەنەراتسيانىڭ بارلىق تۇرلەرى اراسىندا كومىرتەك قالدىعىن ەڭ از مولشەردە قالدىراتىن ەنەرگيانىڭ بالاماسى سانالادى», — دەپ اتاپ ءوتتى.

«قازاقستاندىق اتوم ەلەكتر ستانتسيالارى» جشس باس ديرەكتورى تيمۋر جانتيكين قازاقستانداعى اەس قۇرىلىسى جوباسى اياسىندا اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستار بارىسىندا بايانداما جاساپ, جوبامەن تولىقتاي تانىستىرىپ ءوتتى.

«بىرىنشىدەن اەس قۇرىلىسىنا قاراستىرىلىپ وتىرعان ايماق ءبارىڭىز بىلەتىن وڭتۇستىك-شىعىس ءوڭىر, بالقاش ماڭىنداعى ۇلكەن اۋىلى. بۇل ايماقتا سۋ قورى — بالقاش كولى بار, گەولوگيالىق جاعدايى قولايلى, سەيسمولوگيالىق كريتەريلەر دە قاراستىرىلعان. گيدروگروفياعا, كولدەگى تىرشىلىك يەلەرىنە اسەر ەتۋ فاكتورلارى دا قاراستىرىلۋدا. ءبىز تەك ءبىر جاقتى قاراستىرمايمىز. ونىڭ ەكولوگياعا تيگىزەر اسەرىنە دە كوز جۇما المايمىز. حالىقتىڭ پىكىرىن دە نازارعا الىپ, جان-جاقتى ويلاردى تالقىلاپ جاتىرمىز», — دەدى تيمۋر جانتيكين.

شاراعا مودەراتورلىق ەتكەن قازۇازۋ ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ءلاززات تۇرعىنبايقىزى اەس تاقىرىبى ۇلكەن تالقىلاۋدى قاجەت ەتەتىن كۇردەلى سۇراق ەكەنىن ايتتى.

ال قازاقستاننىڭ ينجەنەر-ەنەرگەتيكتەر وداعىنىڭ باس ديرەكتورى مارات دۋلكايروۆ:

 «الەمدى ەنەرگەتيكالىق تاپشىلىق كۇتىپ تۇر. بۇل ءوز الدىنا ۇلكەن ماسەلە. ەكىباستۇزداعى بيىلعى جايتتى كوردىڭىزدەر. بىزدەگى بالامالى ەنەرگەتيكا جۇيەلەرى كەڭەس كەزىنەن بەرى كەلە جاتىر. ەسكىرگەنىن ءبارىڭىز ءبىلىپ وتىرسىزدار. ەكىباستۇزداعى انالار, وتباسىلار جىلۋ جەتپەيدى دەپ جىلاپ وتىرعانى دا راس. بىزگە سول ءۇشىن دە ەنەرگەتيكا كوزىن جانداندىرۋ قاجەتى. ال اەس وسى جاعدايدان قۇتقاراتىن ءتيىمدى نۇسقا», — دەگەن پىكىرىن جەتكىزدى.

دوڭگەلەك ۇستەلدىڭ ديسكۋسسيا بولىمىندە شاراعا ارنايى قاتىسقان بەلگىلى ەكولوگ ماماندار وزدەرىنىڭ وتكىر ويلارىن ورتاعا سالدى. ءۇش ساعات ۋاقىتقا سوزىلىپ, قىزۋ تالقىعا تۇسكەن اتالمىش تاقىرىپقا بايلانىستى ەكولوگيالىق سۇراقتاردى تالقىلادى. ارگو (اسسوتسياتسي رازۆيتيا گراجدانسكوگو وبششەستۆا ) وڭىرلىك باعدارلامالارىنىڭ ديرەكتورى ق.يا. اتاحانوۆا, «الەۋمەتتىك-ەكولوگيالىق قور» قوعامدىق قورىنىڭ وكىلى ك.ك. كاراكۋلوۆا, «ەكو فورۋم» ۇەۇ ساراپشىسى گ.ح. كاكىمجانوۆا جانە ت.ب.  بىلىكتى ەكولوگتار بوي كورسەتتى. ولار اتوم ەنەرگەتيكاسىن دامىتۋدا ەكولوگيالىق جايتتارعا اسەرىن بەي-جاي قالدىرماۋدى سۇرادى.

«اەس-ءتىڭ ەكونوميكالىق, ەنەرگەتيكالىق جاعدايلارعا وڭ اسەرىن بەرەتىنىنە داۋىمىز جوق. الايدا, ەكولوگيالىق فاكتورلاردى كوزدەن تاسا قالدىرماساڭىزدار. اەس 60 جىل بويى ۇزدىكسىز جۇمىس جاسايتىن ۇلكەن وبەكت. ونى سالاردان بۇرىن بولاشاققا تولىقتاي زەر سالىپ, ساياسي فاكتورلاردى دا ويلاۋىمىز قاجەت. ءتۇپتىڭ تۇبىنە كەلگەندە بۇل ءبىزدىڭ بالالارىمىزدىڭ, نەمەرەلەرىمىزدىڭ بولاشاعى. سوندىقتان بۇعان قازاقستاننىڭ كەز كەلگەن ازاماتى ات ءۇستى قاراماۋى ءتيىس», — دەدى قايشا ياكۋبوۆنا.

سونداي-اق «توپىراقتانۋ, اگروحيميا جانە ەكولوگيا» كافەدراسىنىڭ پروفەسسورى باعلان ماحامەدوۆا «اتوم جانە جاسىل ەكولوگيا» تاقىرىبىندا ءوز بايانداماسىن وقىدى. ءوز سوزىندە ول ەل پرەزيدەنتى قاسىم-جومارت توقاەۆتىڭ ەنەرگەتيكا جۇيەسىن جاڭعىرتۋ قاجەت دەگەن تاپسىرماسىن باسا نازارعا الىپ, بۇل ورايدا اەس قۇرىلىسى بالامالى نۇسقالاردىڭ ىشىندەگى ۇلكەن مۇمكىندىككە يە ەكەندىگىن اتاپ ءوتتى:

«جاسىل قازاقستان» ۇلتتىق جوبا ەلىمىزدەگى ەكولوگيالىق جاعدايدى جاقسارتىپ, حالىققا قولايلى ءومىر ءسۇرۋ ماسەلەسىن شەشۋگە ارنالعان. بۇعان مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىنان ءبارىمىز حاباردار بولدىق. بۇگىندە عىلىمي-تەحنيكالىق بازاسى دامىعان ەلدەردە اتوم ەنەرگەتيكاسى ەنەرگيانىڭ قاۋىپسىز ءارى ەكولوگيالىق تازا ءوندىرىسى رەتىندە قاراستىرىلىپ كەلەدى. اەس قۇرىلىسى تۋرالى شەشىم قابىلداۋ جان-جاقتى تالقىلاۋدى قاجەت ەتەدى. قازىرگى ۋاقىتتا دامىعان ەلدەردە بولىپ جاتقانداي ءوندىرىس سەكتورلارىن جانە ەلەكتر ەنەرگياسىنا دەگەن جالپى قاجەتتىلىكتەردى قاناعاتتاندىرۋدا يادرولىق ەنەرگەتيكا ەلدىڭ ەكونوميكاسىنا وڭ اسەر ەتەتىن ەنەرگيا كوزى رەتىندە ەسەپتەۋ ءۇشىن بۇل ماسەلەنى ءجىتى قاراۋىمىز قاجەت», — دەدى ول.

سونىمەن قاتار شارادا بالقاش-الاكول باسسەيندىك يسنپەكتسياسىنىڭ باسشىسى راۋشان يمانبەت, قر ەنەرگەتيكا مينيسترلىگى «يادرولىق فيزيكا ينستيتۋتى» رمك ديرەكتورىنىڭ كەڭەسشىسى مۇرات تولەگەنوۆ, «Ecology Consulting»  باسشىسى, ەكولوگيا ماگيسترى, ەكولوگ,  ەكوبەلسەندى بوتاگوز سادىبەكوۆا, «Almighty Ecology» قوعامدىق قورىنىڭ ديرەكتورى المات ساتۋبالدين دە بوي كورسەتتى.

«اتوم ستانتسياسىنا قاتىستى ەكولوگتار تاراپىنان ايتىلعان سىننىڭ ءبارى ورىندى. ءبارىمىز ەل بولاشاعىنا الاڭداۋلىمىز. دەي تۇرعانمەن قازىرگى تاڭدا جىلۋ ەلەكتر ستانتسيالارىنىڭ دا اۋانى لاستاپ, بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە ەكولوگيامىزعا زالالىن كەلتىرىپ جاتقانىنا كوز جۇما قاراي المايمىز. ءبارىن دە كورىپ ءبىلىپ وتىرمىز. ال اەس-تەن بولىنەدى دەپ جۇرگەن گاز, ءتۇتىن ول سىزدەر ويلاعان زياندى زات ەمەس. ول كوندەنساتوردان شىققان بۋ. حالىق وسىنى ءتۇسىنسىن. جەس-تەرمەن سالىستىرعاندا اتوم ستانتسياسى ءوزىنىڭ فۋنكتسياسىن ورىنداۋدا قاۋىپسىز بولىپ كەلەدى» دەدى بوتاگوز سادىبەكوۆا.

ءىس-شارا سوڭى قىزۋ ديسكۋسسيامەن اياقتالدى. عالىمدار ءوز پىكىرلەرىن تالاسا ورتاعا سالىپ, كۇن تارتىبىدەگى تاقىرىپتى جان-جاقتى تالدادى.