ەكونوميست: سالىقتىڭ كوپ بولىگىن ققس بەرۋى كەرەك

قارجى سالاسىنىڭ مامانى, جۋرناليست ايبار ولجاەۆ ەلىمىزدەگى قوسىمشا قۇن سالىعىنىڭ كوتەرىلۋى جونىندە پىكىر ءبىلدىردى, دەپ حابارلايدى qandastar.kz

«2006 جىلى ەلىمىزدە ققس باعاسى 16 پايىز بولعان. سول جىلدان باستاپ مۇناي باعاسى كوتەرىلە باستاعاندا قازاقستان ەكونوميكاداعى پوپۋليستىك لوزۋنگتار مەن پوپۋليستىك شەشىمدەر جولىنا ەرىپ كەتتى. مۇناي باعاسى شارىقتاعاندا ءبىزدىڭ ەكونوميكامىز دا ازداپ توقمەيىلسىزدى دەسەك تە بولادى. سول كەزدەگى ءبىزدىڭ ەڭ ءبىرىنشى پوپۋليستىك شارامىز ققس ارقىلى كاسىپكەرلەرگە كومەكتەسەيىك دەپ, ونى 12 پايىزعا تۇسىردىك. ونداعى ءبىزدىڭ پايىمىمىز ققس-تى تۇسىرسەك, ينفلياتسيا دا تۇسەدى دەگەن وي بولدى. بىراق ققس باعاسى 16-دان 12 پايىزعا تۇسكەندە ينفلياتسيا تۇسكەن جوق, سول كۇيى تۇردى. سول سەبەپتى ققس باعاسىنىڭ ءتۇسۋى كاسىپكەرلىكتى قولداۋعا ەشقانداي ەففەكتىسىن بەرگەن جوق. جالپى كەز-كەلگەن ەلدە كاسىپكەرلەردى قولداۋدىڭ ەكى-اق جولى بار. ءبىرىنشى — زاڭدى دۇرىستاۋ, ياعني بيزنەس يەلەرى ءۇشىن ەلدەگى زاڭ وتە قولايلى بولۋ كەرەك. ەكىنشىسى — كرەديتتىك كانيكۋل. ال ءبىزدىڭ ەلىمىزدە كاسىپكەرلەر ءۇشىن بارلىق جاعىنان قيىنداۋ, كاسىپ اشساڭ تەكسەرىس كوبەيەدى, جان-جاقتان قىسىم بولادى, ونىڭ بارلىعى العا جىلجۋعا اسەر ەتەدى», — دەدى قارجى مامانى.

ونىڭ ايتۋىنشا, كەز-كەلگەن ەلدە بيۋدجەتتىڭ نەگىزگى تىرەگى — سالىق. ال قازىرگى ۋاقىتتا ءبىزدىڭ ەلدە سالىقتان جينالعان اقشا 12 ترلن تەڭگەگە جۋىقتاپ قالعان.

«مەملەكەت جەكە ادامداردان سالىق جينايدى, ءسويتىپ ونى بولەدى. ول — بيۋدجەت, ياعني بيۋدجەتتىڭ كىرىس بولىگى, شىعىس بولىگى بار. ال مەملەكەتتىڭ فۋنكتسياسى اقشانى ءادىل جيناپ, ونى ءادىل ۇلەستىرۋ. ياعني, اقشاسى بار ادامدار سالىق تولەيدى, ال اقشاسى جوقتارعا بيۋدجەتتەن كومەك بارادى. نەگىزىنەن سالىقتىڭ كوپ بولىگىن ققس بەرۋى كەرەك. قازاقستان نە ءۇشىن وتكەن جىلى 7 ترلن تەڭگە قارىز الدى. قازىرگى قوعامدا كرەديتتەن كرەديتكە كۇن كەشىپ جۇرگەن جاعداي, مەملەكەتتىڭ دە باسىنان ءوتىپ جاتىر. وسى جەردە ايتا كەتكەن ءجون, ەكونوميكالىق ءوسۋدىڭ نەگىزى قارجىلىق تۇراقتىلىققا بايلانىستى. ويتكەنى بۇلار ءبىر-بىرىمەن تىعىز بايلانىستى, بىرەۋىن ءوسىرۋ ءۇشىن بىرەۋىن قۇرباندىققا شالۋعا بولمايدى. مىسالى, ۇنەمى مۇنايعا سەنىم ارتىپ وتىرا بەرۋگە دە بولمايدى. ونىڭ دا باعاسى بىردە شارىقتاپ, بىردە قۇلدىرايدى. سول سەبەپتى بىزگە قارجىلىق نارىقتى تۇراقتى ۇستاپ تۇراتىن ەكونوميكالىق نەگىز كەرەك», — دەپ قورىتىندىلادى ول.