ەلدى جاسىل ايماققا اينالدىرۋ مىندەتى تۇر

ناۋرىز – جەر-دۇنيە جاسارىپ, جاڭاراتىن ۋاقىت. ياعني, بابالارىمىز ەرتەدەن كوكتەمدە اۋىل ماڭىنا اعاش ەگۋ پارىز دەپ بىلگەن. ءيا, قازىر اعاش ەگۋگە ايرىقشا كوڭىل ءبولىنىپ وتىر. ماسەلەن, پرەزيدەنت ەلدە 2025 جىلعا دەيىن 2 ملرد اعاش ەگۋ تۋرالى تاپسىرما بەردى. بۇگىندە بۇل جۇمىس قالاي ءجۇرىپ جاتىر? پرەزيدەنتتىڭ اعاش ەگۋ تۋرالى تاپسىرما بەرۋى تەگىن ەمەس.

سەبەبى جەردىڭ كوركى – اعاش. بۇل ەكولوگيالىق ماسەلەنى شەشۋدە ۇلكەن ماڭىزعا يە. بوران مەن داۋىلدان قورعان بولعان ورمان مەملەكەت باسشىسى 5 جىل ىشىندە 2 ملرد اعاش ەگۋ تۋرالى تاپسىرما بەرگەن ەدى. پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ورىنداۋدا «جاسىل ايماق» كاسىپورنىنا زور مىندەت جۇكتەلىپ وتىر.

استانانى اياز بەن بوراننان, شاڭ مەن داۋىلدان قورعايتىن «جاسىل بەلدەۋدى» كۇتىپ-باپتاۋ, اۋماعىن كەڭەيتۋدە مەكەمەنىڭ ءرولى ەرەكشە.  قازىر رەسپۋبليكالىق كاسىپورىنعا قاراستى اۋماق 87 مىڭ گەكتاردان اسادى. ونىڭ 46 600 گەكتارىندا ورمان ءوسىپ تۇر. «جاسىل ايماقتىڭ» كوزدەگەنى – وسى القاپتى جىل ساناپ ۇلعايتۋ. كاسىپورىن جىلىنا 3 مىڭ گەكتار جەرگە دەيىن شىبىق ەگەدى. ءتىپتى 2022 جىلى اعاش ەككەن اۋماق 4 مىڭ گەكتارعا جەتتى.

مۇنىڭ سىرتىندا جىل بۇرىن ەگىلىپ, كوكتەمەي قالعان شىبىقتاردىڭ ورنىنا دا قايتالاپ اعاش ەگەدى. بۇل جۇمىستارمەن بىلتىر 4 مىڭ گەكتارعا جۋىق القاپ قامتىلدى. اعاش وتىرعىزىلعان جەر كولەمى 2021 جىلى – 2 278 گا 2022 جىلى – 4 000 گا 2023 جىلى – 2 912 گا 2024 جىلى – 2 772 گا نەگىزىنەن ارقا جەرىنە بەيىم قايىڭ قاراعاش, ۇيەڭكى, قاراقات سىندى اعاشتار ەگىلەدى. كاسىپورىن تال شىبىقتارىن ءوزى وسىرەدى. بۇل ءۇشىن ارنايى جابدىقتالعان ەكى تالىمباق بار. وسى جەردە شىبىقتى ەكى جىل وسىرگەننەن كەيىن دالاعا اپارىپ وتىرعىزادى. بۇل پيتومنيكتەردە ءبىر مەزگىلدە 12 ملن ءتۇپ اعاش وسىرۋگە بولادى.

ول اعاشتاردى ەككەننەن كەيىن دە كۇتىپ-باپتاۋ جۇمىستارى تولىق جۇرگىزىلەدى. مۇحيت رامازانوۆ, «جاسىل ايماق» رمك باس ديرەكتورى: — بيىلعى جىلعا ەندى 2 772 گەكتار جەرگە ورمان ەگۋ جوسپارلاپ وتىرمىز. وتىرعىزۋعا كەتەتىن كوشەتتەر سانى – 6 780 531 دانا. 2020 جىلى وتىرعىزعان اعاشتاردىڭ بارىنە كۇتىپ-باپتاۋ جۇمىستارىن جۇرگىزەمىز. ونىڭ ىشىندە جاڭاعى مەحەنيكالاندىرعان كۇتىپ-باپتاۋ جۇمىستارى 46 مىڭ گەكتار جەرگە, قولمەن كۇتىپ-باپتاۋ 30 مىڭ گەكتار جەرگە جوسپارلانىپ وتىر.

ودان كەيىن سۋارۋ جۇمىستارى 159 گەكتارعا جوسپارلانىپ وتىر.   ماۋسىمدىق جۇمىسقا 600 ادام تارتىلادى باس ديرەكتور ايتقان جۇمىستاردان بولەك, ورمان القاپتارىنان تىس 11 مىڭ 500 گەكتارداعى اعاشتاردى كۇتۋ مىندەتى دە مەكەمەگە جۇكتەلگەن. ماۋسىمدىق جۇمىستارعا مىڭعا دەيىن ادام تارتىلادى. مىسالى, بيىلعى كوكتەمگە 600-دەن استام جۇمىسشى قاتارعا قوسىلادى. ال كاسىپورىندا تۇراقتى تۇردە 500-گە جۋىق ادام ەڭبەكپەن قامتىلىپ وتىر.

ماۋسىمدىق جۇمىسقا 200-دەن استام تەحنيكا جۇمىلدىرىلادى. مۇحيت رامازانوۆ, «جاسىل ايماق» رمك باس ديرەكتورى: — ورتاشا جالاقى 200 مىڭعا دەيىن الادى. 200, 200 مىڭنان اسادى. بىزدە ماۋسىمدىق جۇمىسكەرلەردىكى جۇمىس ىستەگەنىنە بايلانىستى. ءبىر كۇندە ادام, مىسالى, قولمەن قوپسىتۋ جۇمىستارىن 0,5 گەكتار ىستەيدى. سول بويىنشا ادام, مىسالى, قانشا جۇمىس ىستەيدى, ءبىر ايدا قالماي جۇمىس ىستەيدى, سول ىستەگەن جۇمىس كولەمىنە بايلانىستى جالاقى الادى. ارقالاي, 300 مىڭنان استام الاتىندار بار.   840 ميلليونعا جۋىق اعاش ەگىلدى ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سايكەس 2021 جىلدان بەرى 840 ملن-عا جۋىق اعاش ەگىلدى.

ال بيىل 360 ملن اعاش ەگۋ جوسپاردا تۇر. جالپى پرەزيدەنت تاپسىرماسىن ۋاقىتىندا ورىنداۋ ءۇشىن اكىمدىكتەر جۇمىستى شيراتۋى كەرەك. بۇعان دەيىن اتالعان مينيسترلىكتەگى القا وتىرىسىندا پاۆلودار, قاراعاندى, قوستاناي جانە اقتوبە وبلىستارىندا بۇل جۇمىستىڭ اقساپ تۇرعانى ايتىلعان ەدى. ەندى قالعان ەكى جىل ىشىندە 1 ميللياردتان استام اعاشتى ەگۋ وڭاي جۇمىس ەمەس. ءتىپتى اكىمدىكتەر ەگەتىن اعاش تاپپاي قالۋى دا مۇمكىن. سەبەبى ەلدەگى ورمان شارۋاشىلىقتارىنىڭ تالىمباقتارىندا ەڭ كوپ دەگەندە 242 ميلليون كوشەت وسىرۋگە بولادى.   ارال تابانىنا سەكسەۋىل ەگىلدى تاعى ءبىر ايتىپ وتەر ماسەلە, ارال تەڭىزىنىڭ اۋماعىنا سەكسەۋىل ەگىلەدى. جوسپار بويىنشا 1 ميلليون 100 مىڭ گەكتار جەردە سەكسەۋىل تامىر جايۋعا ءتيىس. بۇل تەڭىز تابانىنان كوتەرىلەتىن تۇزدان ساقتاپ, ەكولوگيالىق اپاتتىڭ زاردابىن ازايتادى. 3 جىل ىشىندە 545 مىڭ گەكتارعا سەكسەۋىل وتىرعىزىلدى. بۇل جۇمىستارعا ۆولونتەرلەر دە ۇلەس قوسىپ وتىر. ماسەلەن, وسى ايدىڭ باسىندا 80-گە جۋىق قىز-جىگىت ەلىمىزدىڭ ءار تۇپكىرىنەن وسى ارالدا جينالدى.

مىڭداعان شاقىرىمدى ءجۇرىپ ءوتىپ, ارنايى كەلگەن جاستار 5 مىڭنان استام سەكسەۋىل ەكتى. ۆولونتەرلەر بۇل كوشەتتەردىڭ تامىر الىپ كەتەتىنىنە سەنىمدى. سەبەبى اعاشتار مينەرالدى زاتتارعا باي لاي سەبەتىندە وسىرىلگەن. ياعني, سۋارۋ قاجەت ەمەس. بۇيىرسا, سەكسەۋىلدەر 4 جىلدان كەيىن تۇقىم بەرەدى.