عالىمدار ارال تەڭىزىنىڭ تارتىلۋىنىڭ تاڭعالارلىق سالدارىن انىقتادى

Nature Geoscience جۋرنالىندا جاريالانعان ماقالادا, تۇراقسىز سۋارۋ مەن قۇرعاقشىلىق ارال تەڭىزىن دەرلىك تولىق قۇرعاتىپ, جەردىڭ قىرتىسىنىڭ استىنداعى جوعارعى مانتياعا دەيىنگى وزگەرىستەردى تۋعىزعانى ايتىلعان. عالىمداردىڭ پىكىرىنشە, بۇل – ادامزات قىزمەتىنىڭ جەردىڭ قاتتى ىشكى بولىگىندەگى اسەرىنىڭ ەڭ تەرەڭ تىركەلگەن مىسالى بولۋى مۇمكىن.

«مانتياعا اسەر ەتۋ دەگەنىمىز… تاڭقالارلىق. بۇل ءبىزدىڭ قورشاعان ورتانى وزگەرتۋدە قانشالىقتى كۇشتى ەكەنىمىزدى كورسەتەدى», – دەپ ءتۇسىندىردى وڭتۇستىك كاليفورنيا عىلىم ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ گەوفيزيگى سيلۆەن باربو.

قازاقستان مەن وزبەكستانداعى ارال تەڭىزى ءبىر كەزدەرى 70 000 شارشى شاقىرىمعا سوزىلعان الەمدەگى ەڭ ءىرى كولدەردىڭ ءبىرى بولعان. بىراق 1960 جىلدارى باستالعان سۋارۋ باعدارلامالارى مەن قۋاڭشىلىق ونى قۇرتىپ جىبەردى. 2018 جىلعا قاراي ونىڭ كولەمى شامامەن 90%-عا ازايىپ, 1000 تەكشە كيلومەتردەن استام سۋ جوعالتتى.

قىتايداعى پەكين ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمى ۆان تەن ارال تۋرالى ەكولوگيالىق اپاتتىڭ جەر بەتىنە اسەرلەرى تۋرالى وقىپ, بۇل ماسەلەگە قىزىعۋشىلىق تانىتتى.

«مەن بۇل ۇلكەن ماسسا وزگەرىسى جەردىڭ تەرەڭ قاباتتارىندا رەاكتسيا تۋدىرۋى ءتيىس ەكەنىن ءتۇسىندىم», – دەدى ول.

zakon.kz حابارلاعانداي,  ول جانە ونىڭ ارىپتەستەرى, ونىڭ ىشىندە باربو, سپۋتنيك ولشەمدەرىن پايدالانىپ, بۇرىنعى ارال تەڭىزىنىڭ ءتۇبىنىڭ بيىكتىگىنىڭ ازداعان وزگەرىستەرىن باقىلاعان. ناتيجەسىندە, سۋدىڭ كوپ بولىگى بىرنەشە ونجىلدىق بۇرىن جوعالعانىمەن, جەر بەتى ءالى دە كوتەرىلە بەرەتىنىن انىقتادى.

عالىمدار ارال تەڭىزى استىنداعى جەر قىرتىسى مەن مانتياسىنىڭ مودەلىن پايدالانىپ, تەرەڭدىكتەگى قانداي وزگەرىستەر بايقالعان كوتەرىلۋگە سەبەپ بولعانىن تەكسەرگەن.