ءىستى بولعان قۇرىلتايشى, جاسىرىن قاراجات: «حارەكەت» قورى تۋرالى نە ءمالىم

فوتو: اشىق دەرەككوز

الەۋمەتتىك جەلىدە مۇقتاج جاندارعا باسپانا سىيلاۋمەن تانىمال بولعان «حارەكەت» قورىنا قاتىستى ۆيدەو تاراپ, كوپشىلىك تاراپىنان قور جۇمىسىنىڭ اشىقتىعىنا قاتىستى كۇمان كوبەيدى. ويتكەنى قازاقستاندا قور نارىعىندا قور جۇمىسىنا قاتىستى اقپاراتقا قول جەتىمدىلىكتىڭ شەكتەۋلى بولۋى جانە قارجىلىق ەسەپ تولىق جاريالانبايتىندىعى سەنىمسىزدىك تۋدىرادى.

الەۋمەتتىك جەلىدە تاراعان ۆيدەوداعى ايەل 2020 جىلى حاراكەت قورى سىيلادى دەگەن ءۇيدى كورسەتىپ, باسپانانىڭ توزىپ كەتكەنىن ايتىپ, شاعىمدانادى.

ۆيدەودا تالدىقورعان ماڭىندا تۇراتىن ەكى جارىمجان بالاسى بار ايەلدىڭ ءۇيىن كورسەتىلگەن. وندا دارەتحانا مەن مونشانىڭ تالاپقا ساي ەمەستىگى, مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا جاعداي جاسالماعانى ايتىلادى. وسى ورايدا Ulysmedia اگەنتتىگى اتالعان قوردىڭ جۇمىسىنا شولۋ جاساپ كوردى.

قارجى قالاي جينالادى

مۇقتاج جاندارعا باسپانا بەرۋمەن تانىلعان «حارەكەت» قايىرىمدىلىق قورى سوڭعى ەكى جىلدا 2  مىڭنان استام باسپانا ۇلەستىرگەن. قوردىڭ جۇمىس ىستەۋ ءتاسىلى نەگىزىنەن حالىقتان قارجى جيناۋ ارقىلى ۇيىمداستىرىلدى.

قور وكىلىنىڭ ايتۋىنشا, قورعا قارجى حالىقتىڭ بەرگەن كومەگى ەسەبىنەن جينالادى.

«قارجى ءارتۇرلى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى جينالادى. تانىمال تۇلعالاردى دا تارتامىز. قور نەگىزىن قالاۋشى ماديار سەرىكباي ۇلى بولعاندىقتان «ونەر قىراندارى» توبىنىڭ كوپ ۇلەسى بار. ەڭ كوپ قارجى كوپ بالالى انالار مەن جالعىزباستى انالارعا, سونداي-اق مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا باسپانا الىپ بەرۋگە جۇمسالادى», دەگەن سول ءبىر باسپاناعا قانشا قارجى جۇمسالاتىنىن اشىپ ايتپادى, تەك بۋحگالتەريا ءبولىمى حاباردار ەكەنىن اتادى.

قور سايتىندا قايىرىمدىلىق ۇيىمىنىڭ قىزمەتى بىرنەشە سالاعا باعىتتالعان: مۇقتاج وتباسىلارعا ءۇي بەرۋ, الەۋمەتتىك قولداۋ, ءتۇرلى قوعامدىق شارالارعا, اۋىر ناۋقاستارعا كومەك بەرۋ.

قولدانىستاعى زاڭنامادا بەلگىلەنگەن تارتىپپەن جانە مەرزىمدەردە قور ءوز قىزمەتى تۋرالى ەسەپتى سايتتا نەمەسە الەۋمەتتىك جەلىلەردە, باق-تا جاريالاۋعا مىندەتتەنەدى. قور سايتىندا حالىقتان جينالعان قارجىلىق ەسەبىن تولىق جاريالاماعان جانە قارجىنىڭ ناقتى قاي باعىتتاردا جۇمسالعاندىعى بەلگىسىز.

تەك قازاقستان قالالارى مەن ايماقتارى بويىنشا 2018-2024 جىلدار ارالىعىندا بەرىلگەن ءۇيدىڭ سانى مەن ءۇي يەلەرىنىڭ ەسىمى كورسەتىلگەن. اكىمشىلىك شىعىندار, سونداي-اق باسشىلاردىڭ جالاقىسى تۋرالى اقپارات مۇلدە جوق. ويتكەنى كوپتەگەن قايىرىمدىلىق ۇيىمدارىنىڭ باسشىلارى جوعارى جالاقى الۋى ىقتيمالدىعى جوعارى جانە حالىقتان جينالعان قارجىنىڭ ءتيىمدى جۇمسالماۋى سۇراقتار تۋعىزادى.

«حارەكەت» قايىرىمدىلىق قورى 2017 جىلى الماتى قالاسىنىڭ ادىلەت دەپارتامەنتىنە تىركەلىپ, ليتسەنزيا العان.

سوتتى بولعان

قور سايتىنداعى اقپاراتقا سۇيەنسەك, 2017 جىلى گۇلميرا مۇحانقىزىنىڭ باستاماسىمەن «حارەكەت «قايىرىمدىلىق قورى»قوعامدىق قورى قۇرىلعان. كەيىن قورعا «ونەر قىراندارى» تەاترىنىڭ جەتەكشىسى ماديار سەرىكباەۆ قور قۇرىلتايشىلارىنىڭ ءبىرى رەتىندە قوسىلىپ, تەاتر ۇجىمىمەن بىرلەسىپ ايماقتاردا قايىرىمدىلىق كونتسەرتتەرىن وتكىزگەن.

قۇرىلتايشى گۇلميرا مۇقانقىزىنىڭ قىزى ايدانا قالدىبەك قوردىڭ قازىرگى ديرەكتورى.

قازىر قوردىڭ ءۇش قۇرىلتايشىسى بار: گۇلميرا مۇقانقىزى, ماديار سەرىكباەۆ, العاداي ابدىحوجاەۆ. Adata اشىق دەرەككوزىندەگى مالىمەتكە سۇيەنسەك, قور قۇرىلتايشىلارىنىڭ ءبىرى سوتتى بولعان.

قور وكىلى قۇرىلتايشىلاردىڭ سوتتى بولۋىنىڭ قور جۇمىسىنا قاتىسى جوق ەكەندىگىن اتادى.

«ءىس تۋرالى بولسا, گۇلميرا مۇقانقىزى…باياعى جىلدارداعى كورسەتكىش. ودان كەيىنگى ومىرىندە ول كىسى قايىرىمدىلىقپەن اينالىسادى», — دەدى ول اگەنتتىك تىلشىسىنە بەرگەن سۇقباتىندا.

ايتا كەتەيىك, زاڭ بويىنشا جۇبايلىق جانە جاقىن تۋىستىق بايلانىسى بار ادامدار قوردىڭ قامقورشىلىق كەڭەسiنiڭ كوپشiلiك مۇشەسi, سونداي-اق وسى قوردىڭ شتاتتاعى قىزمەتكەرلەرi بولا المايدى. ودان بولەك قوردىڭ نەكەدە تۇرۋمەن, جاقىن تۋىستىقپەن نەمەسە جەكجاتتىقپەن بايلانىسپاعان باسشىسى مەن بۋحگالتەرi بولۋعا تيiس. بiر ادامنىڭ ەكi قىزمەتتi قاتار iستەۋiنە بولمايدى.

الايدا قور سايتىنان قامقورلىق كەڭەسىنىڭ كوپشىلىك مۇشەسىنىڭ اتى-ءجونىن, يا بولماسا وزگە دە قىزمەتكەرلەرى جايىندا اقپارات الۋ مۇمكىن ەمەس.

قور تابىسى قۇپيا

قور سايتىندا قوردىڭ قارجىلىق قۇجاتتارى جانە سالىق ەسەبى تۋرالى دەرەك جوقتىڭ قاسى. اشىق دەرەكوزدەگى مالىمەتكە سۇيەنسەك, قوردىڭ سالىق تولەۋ بويىنشا تاۋەكەل دەڭگەيى ورتاشا ساناتقا جاتقىزىلعان. بۇل قوردىڭ سالىق بەرەشەگى بولعانىن جانە بىرنەشە مارتە تولەم مەرزىمىن كەشىكتىرگەنىن بىلدىرەدى.

قور بيۋدجەتكە 2023 جىلى 62,8 ملن تەڭگە, 2024 جىلى 52,7 ملن تەڭگە تولەگەن.

كەز كەلگەن قايىرىمدىلىق قورىنىڭ قىزمەتى اشىقتىق پەن ەسەپ بەرۋدى تالاپ ەتەدى. الايدا «حارەكەت» قورى حالىقتان جينالعان قارجى رەسۋرسىنىڭ قالاي باسقارىلاتىنى تۋرالى قوعامدىق ەسەپتى شىنايى كورسەتەتىندىگى كۇمان تۋدىرادى.

زاڭ جوق

ساراپشى باۋىرجان ماقۇلباەۆتىڭ ايتۋىنشا, قازاقستاندا جۇمىس ىستەيتىن قايىرىمدىلىق قورلارىنىڭ جۇمىسىن رەتتەيتىن ارنايى زاڭناما دا, ۋاكىلەتتى ورگان دا جوق. سوندىقتان ەسەبى بەلگىسىز قورلار قارجىنى جەكە مۇددەسىنە  پايدالانۋى ابدەن مۇمكىن ەكەندىگىن ايتادى.

«قازاقستاندا قايىرىمدىلىق قورلارىنىڭ ەسەپ-قيسابى مۇلدە جابىق دەپ ايتۋعا بولادى. سەبەبى حالىق الدىندا نەمەسە ۋاكىلەتتى ورگان الدىندا ەسەپ بەرۋى, قاراجاتتىڭ ءتيىمدى جۇمسالۋى, قايىرىمدىلىق ماقساتتارىنا جەتە الۋى دەگەن سياقتى ەسەپتەر مۇلدە جوق. زاڭمەن دە بەلگىلەنبەگەن. ال وسى قايىرىمدىلىق قورلارىنىڭ جۇمىس ىستەۋىنە بەكىتىلگەن ۋاكىلەتتى ورگان دا جوق. مەملەكەتتىك تىركەۋدەن وتكەن سوڭ ءۇش ادام قۇرىلتايشى بولىپ بەكىتىلىپ, جۇمىس ىستەي باستايدى. قايىرىمدىلىق قورلارى كوبىندە قولما قول تولەممەن دە جۇمىس ىستەيتىن بولعاندىقتان سالىق ورگاندارى دا رەتكە كەلتىرۋى قيىن. بۇل قولدانىستاعى زاڭنامانىڭ الىسىزدىگى دەپ سانايمىن جانە ولاردىڭ ءىسىن رەتكە كەلتىرەتىن قوعامدىق پىكىر دە قالىپتاسپاعاندىقتان الاياقتار ءوز ماقساتىنا پايدالانىپ كەتۋى دە مۇمكىن», — دەيدى قازاقستان زاڭگەرلەر وداعىنىڭ الماتى قالالىق فيليالىنىڭ توراعاسى باۋىرجان ماقۇلباەۆ.

وسىعان ۇقساس مىسال رەتىندە قازاقستان مۇسىلماندارى ءدىني باسقارماسىنىڭ زەكەت قايىرىمدىلىق قورىنىڭ اشىق ەسەپ جۇرگىزبەيتىندىگى قوعامدا ءجيى سىنعا ۇشىراپ كەلەدى.

كوپشىلىك اتالعان ماسەلەلەردىڭ شەشىمى ءۇشىن مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ ءرولىن كۇشەيتۋ جانە سىبايلاس جەمقورلىققا قارسى شارالاردى قاتاڭداتۋ قاجەتتىگىن ءجيى ايتادى.

قازاقستاندا سالىق تولەۋدەن جالتارۋ زاڭسىز جانە وعان ايىپپۇلدار, تولەنبەگەن سالىقتىڭ ۇستەمەسى جانە قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىك سەكىلدى شارالار قولدانىلۋى مۇمكىن.