قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن وزگەرتۋدىڭ قاجەتى جوق — ابزال قۇسپان

فوتو: اشىق دەرەككوز

ەلگە اتى ءمالىم ادۆوكات, قازىرگى ءماجىلىس دەپۋتاتى ابزال قۇسپان قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىن ۇلتارالىق ءتىل مارتەبەسىنە وزگەرتۋ جايلى ەل اراسىنداعى سوزگە قاتىستى ويىن ايتتى, دەپ حابارلايدى qandastar.kz Orda.kz-كە سىلتەمە جاساپ.

اۋەلى ابزال قۇسپان وزىنىڭ الەۋمەتتىك جەلىسىندە ەل اراسىندا «مەملەكەتتىك ءتىلدى ۇلتارالىق تىلگە اينالدىرۋ ءۇشىن جۇمىس توبى قۇرىلادى» دەگەن ءسوزدىڭ شىندىققا جاناسپايتىنىن اتاپ ءوتتى.

«تاياۋدا الەۋمەتتىك جەلىدە قازاق ءتىلىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىل مارتەبەسىنەن ۇلتارالىق ءتىل مارتەبەسىنە اۋىستىرۋ تۋرالى جۇمىس توبى قۇرىلادى ەكەن دەگەن سىڭايداعى جازبا جاريالاندى. بىردەن باسىن اشىپ ايتايىن. بۇل – نەگىزسىز, شىندىققا جاناسپايتىن جالعان اقپارات», — دەدى ابزال قۇسپان.

ول قازاق ءتىلىنىڭ كونستيتۋتسياداعى «مەملەكەتتىك ءتىل» دەگەن دارەجەسىنىڭ مىزعىمايتىنىن اتاپ ءوتتى. ول ماسەلە تەك رەفەرەندۋم ارقىلى بولماسا پارلامەنت وتىرىسىندا شەشىلەتىنىن اتاپ ءوتتى.

«ەلىمىزدىڭ كونستيتۋتسياسىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى» دەپ ايقىن كورسەتىلىپ, مارتەبەسى تايعا تاڭبا باسقانداي ناقتى بەلگىلەنگەن. سوندىقتان كۇن تارتىبىندە قازاق ءتىلىنىڭ بۇل مارتەبەسىن وزگەرتۋ تۋرالى ەشقانداي ماسەلە جوق. ول مىزعىمايدى. وعان قوسا, اتا زاڭىمىزعا وزگەرىستەر ەنگىزۋ ماسەلەسى رەفەرەندۋم ارقىلى, بولماسا پارلامەنت پالاتالارانىڭ بىرلەسكەن وتىرىسى ارقىلى شەشىلەدى. سوندىقتان, مۇنداي اقپاراتتارمەن مانيپۋلياتسيا جاساۋدىڭ قاجەتى جوق», — دەدى ابزال قۇسپان.

ونىڭ سوزىنشە قازاق ءتىلىنىڭ اياسىنىڭ كەڭەيۋى, ونىڭ ناعىز ۇلتارالىق قارىم-قاتىناس تىلىنە اينالۋ جايىنا كەلسەك, بۇل – زاڭمەن بەلگىلەنەتىن ەمەس, تابيعي تۇردە, ازاماتتاردىڭ ءوز قالاۋىمەن ىسكە اساتىن قۇبىلىس. ول قازىردىڭ وزىندە بۇل ءۇردىس انىق بايقالاتىنىن ايتا كەتتى. ەلىمىزدە قازاق ءتىلىن جەتىك مەڭگەرگەن وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ قاتارى مول ەكەنىن جانە الداعى ۋاقىتتا ونىڭ اياسى كەڭەيە تۇسەدى دەپ ويلايتىنىن ايتتى.

ول مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانۋ اياسىن كەڭەيتۋ ماقساتىندا 8-شاقىرىلىم دەپۋتاتتارىمەن ءماجىلىس قابىرعاسىندا بىرقاتار جۇمىستار اتقارىلعانىن اتاپ ءوتتى.

ونىڭ سوزىنشە اتقارىلعان ىستەر:

• قازاق تىلىندە ءۇش زاڭ جوباسىنىڭ ازىرلەنۋىنە تۇرتكى بولدىق. ولار: «تۇركىستان قالاسىنىڭ ەرەكشە مارتەبەسى تۋرالى», «نورماشىعارماشىلىق تۋرالى» جانە «ارحيۆ تۋرالى» زاڭدار. بۇل زاڭداردىڭ العاشقىسى پارلامەنتتەن ءوتىپ, پرەزيدەنت جارلىعىمەن كۇشىنە ەندى. ال قالعان ەكەۋى قارالۋ ساتىسىندا.
• قولدانىستاعى اكىمشىلىك كودەكستىڭ 75-بابىنىڭ ءىس جۇزىندە جۇمىس ىستەمەيتىنى جونىندە العاش ماسەلە كوتەرگەندەردىڭ ءبىرى — ءوزىم بولدىم. ماجىلىسكە سايلانعان ساتتەن باستاپ, وسى ولقىلىقتى تۇزەتۋگە كۇش سالدىم. ناتيجەسىندە, كودەكس 729-باپتىڭ 2-1-بولىگىمەن تولىقتىرىلىپ, حاتتاما تولتىرۋعا قۇقىلى ۋاكىلەتتى ورگان رەتىندە جەرگىلىكتى ءتىل باسقارمالارىنىڭ وكىلەتتىگى ناقتى بەلگىلەندى.
• قازىرگى ۋاقىتتا قىلمىستىق زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جونىندەگى زاڭ جوباسى اياسىندا قىلمىستىق, قىلمىستىق-پروتسەستىك جانە قىلمىستىق-اتقارۋ كودەكستەرىنىڭ قازاق تىلىندەگى نۇسقالارى تىلدىك ۇندەستىك جانە زاڭ تەحنيكاسى تالاپتارىنا سايكەستەندىرىلۋدە دەپ تولىق ايتۋعا نەگىز بار.

ابزال قۇسپان اتقارىلعان جۇمىستار تۋرالى 15 مامىردا ورال قالاسىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق كونفەرەنتسيادا كەڭىنەن بايانداعانىن ايتا كەتتى.