جاڭالىقتار
قازاقستاندا لگبت قاۋىمداستىعىنىڭ ۇلەسى 10%-عا دەيىن جەتۋى مۇمكىن – ساراپشىلار
فوتو: pixabay.سom
استانادا كامەلەتكە تولماعان ازاماتتارعا لگبت ناسيحاتىنىڭ اسەرى تۋرالى زەرتتەۋ ناتيجەلەرى تالقىلاندى, دەپ جازدى qandastar.kz
جيىندا ۇلتتىق وركەندەۋگە جاردەمدەسۋ قورىنىڭ توراعاسى, قۇقىق قورعاۋشى ۇسەن سۇلەيمەن قازاقستاندا لگبت وكىلدەرى حالىقتىڭ 2-10%-ى ارالىعىندا ەكەنىن مالىمدەدى. دەگەنمەن ناقتى ساندى ايتۋ قيىن, ويتكەنى ولاردىڭ كوبى ءوزىن جاسىرىن ۇستايدى دەيدى. بۇل تۋرالى Stan.kz اقپارات اگەنتتىگى حابارلايدى.
ساراپشى جىنىستىق تاربيە ءپانىن باستاۋىش سىنىپتاردان باستاپ وقىتۋدى ۇسىنىپ, جۇرگىزىلگەن زەرتتەۋ ناتيجەلەرىن جاريالادى. زەرتتەۋگە سايكەس, ءاربىر ون ادامنىڭ جەتەۋى لگبت-نى ناسيحاتتاۋ شارالارى ءوسىپ كەلە جاتقان ۇرپاق ءۇشىن قاۋىپتى دەپ ەسەپتەيدى.
«بالالاردى جىنىستىق تاربيەگە ءبىرىنشى سىنىپتان باستاپ ۇيرەتۋ كەرەك. بۇل ولاردىڭ الەمدى بەلسەندى تۇردە تانىپ-بىلە باستاعان شاعى. سول كەزەڭدە بۇل ءبىلىمدى «ميعا قۇيۋ» قاجەت. بۇل مەنىڭ جەكە پىكىرىم», – دەدى ول كامەلەتكە تولماعاندارعا لگبت-نى ناسيحاتتاۋدىڭ ىقپالى تۋرالى زەرتتەۋگە ارنالعان بريفينگ بارىسىندا.
سۇلەيمەن قازاقستانداعى لگبت وكىلدەرىنىڭ شامامەن قانشا ەكەنىن دە ايتتى.
«حالىقتىڭ 70%-ى يسلام ءدىنىن ۇستانادى, ال لگبت قاۋىمداستىعىنىڭ وكىلدەرى ەل ازاماتتارىنىڭ جالپى سانىنىڭ 2-10%-ى بولادى. بىراق ناقتى ستاتيستيكانى ايتۋ قيىن, ويتكەنى ولاردىڭ كوبى ءوزىن جاسىرىن ۇستايدى», – دەپ ءتۇسىندىردى ول.
كەزدەسۋ بارىسىندا قور جۇرگىزگەن سوتسيولوگيالىق زەرتتەۋدىڭ ناتيجەلەرى دە جاريالاندى. وعان سايكەس قازاقستاندىقتاردىڭ 67,3%-ى لگبت-نى ناسيحاتتاۋعا زاڭمەن شەكتەۋ قويۋدى قولدايدى. ال رەسپوندەنتتەردىڭ 70 %-ى مۇنداي ناسيحاتتى جاستار ءۇشىن قاۋىپتى دەپ سانايدى. ونىڭ ىشىندە 27,6%-ى – ياعني ءاربىر ءتورتىنشىسى ونى جوعارى دەڭگەيدەگى قاۋىپ رەتىندە باعالايدى.
زەرتتەۋ ءداستۇرلى قۇندىلىقتاردى قورعاۋ جانە كامەلەتكە تولماعاندار ءۇشىن قاۋىپسىز اقپاراتتىق ورتا قالىپتاستىرۋ شارالارىن تالقىلاۋعا ارنالعان كەڭىرەك پىكىرتالاستىڭ ءبىر بولىگى رەتىندە وتكىزىلگەن.
ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە, ءداستۇرلى ەمەس جىنىستىق قاتىناستار تاقىرىبىنداعى كونتەنتتى ۇنەمى تۇتىناتىن جاسوسپىرىمدەر ءوز جىنىستىق نەمەسە گەندەرلىك بولمىسىنا قاتىستى ىشكى كۇمان, الاڭداۋشىلىق پەن قولايسىزدىق سەزىمىن ءجيى باستان كەشىرەدى.
بۇدان بولەك, ولار:
• تسيفرلىق كەڭىستىك جاسوسپىرىمدەردىڭ كوزقاراسىنىڭ قالىپتاسۋىنا, ونىڭ ىشىندە جىنىستىق باعدار مەن گەندەرلىك بولمىستى قابىلداۋىنا ەلەۋلى ىقپال ەتەدى;
• جاس ەرەكشەلىگى مەن پسيحولوگيالىق جاعدايى ەسكەرىلمەگەن, ءداستۇرلى ەمەس جىنىستىق قاتىناستار تۋرالى اقپاراتتىڭ كوپ بولۋى جاسوسپىرىمدەردىڭ تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا كەرى اسەر ەتۋى مۇمكىن;
• بالالارعا ارنالعان مۋلتفيلمدەر, كىتاپتار مەن تەلەسەريالدار ارقىلى ءداستۇرلى ەمەس قاتىناستارعا سيمۆوليكالىق تۇردە زاڭدى مارتەبە بەرۋ ءجاسوسپىرىمنىڭ تۇراقتىلىق پەن انىقتىق سەزىمىن بۇزۋى ىقتيمال.
رەسپۋبليكالىق پسيحيكالىق دەنساۋلىق عىلىمي-پراكتيكالىق ورتالىعىنىڭ وكىلى سەكسۋالدىلىققا قاتىستى يدەولوگيالانعان كونتەنت جاسوسپىرىمدەردە پسيحولوگيالىق ارتىق جۇكتەمە تۋعىزاتىنىن اتاپ ءوتتى.
سونىمەن قاتار مامان كەلەسىدەي ماسەلەلەرگە سەبەپ بولۋى مۇمكىن ەكەنىن اتادى:
• الاڭداۋشىلىق پەن سەنىمسىزدىكتىڭ جوعارى دەڭگەيى;
• ەموتسيونالدىق تۇراقسىزدىق پەن كۇيزەلىس جاعدايى;
• سانگە ساي كەلمەۋ سەزىمىنەن تۋىنداعان الەۋمەتتىك وقشاۋلانۋ;
• تۇلعاارالىق قارىم-قاتىناستا جانە ءوزىن-ءوزى تانۋداعى قيىندىقتار».
سونىمەن قاتار زەرتتەۋ بارىسىندا الەۋمەتتىك جەلىلەردە لگبت تاقىرىبىنا قاتىستى جاريالانىمداردىڭ ايتارلىقتاي كوپ ەكەنى انىقتالدى. زەرتتەۋ جۇرگىزىلگەن ۋاقىت ارالىعىندا بۇل تاقىرىپتا 1559 ماتەريال جاريالانعان. تانىمال الەۋمەتتىك مەديا الاڭدارىندا لگبت قۇندىلىقتارىن ناسيحاتتايتىن بلوگەرلەر مەن قولدانۋشىلاردىڭ بەلسەندىلىگى بايقالعان.
ايتا كەتەيىك, اقپارات الۋ كوزدەرى بويىنشا رەسپوندەنتتەردىڭ كوبى لگبت تۋرالى اقپاراتتى الەۋمەتتىك جەلىلەردەن الاتىنىن (63,7%) ايتتى. ال ءداستۇرلى باق – تەلەارنا, راديو جانە باسپا قۇرالدارى ەكىنشى ورىندا (42,6%) تۇر.
«جاسوسپىرىمدەر بولمىسى قالىپتاسىپ جاتقان كەزەڭدە ءتۇرلى مەديا-كونتەنتكە وتە سەزىمتال كەلەدى. بۇل ولاردىڭ مازاسىزدانۋىنا, ىشكى كۇمانعا تۇسۋىنە جانە ءوز ورنىن تابۋدا قيىندىقتارعا اكەلۋى مۇمكىن. ءداستۇرلى ەمەس جىنىستىق قاتىناستار تۋرالى نەگىزگى اقپاراتتى جاستار كوبىنە الەۋمەتتىك جەلىلەردەن الادى. بۇل ولاردىڭ راستالماعان نەمەسە بىرجاقتى باعىتتاعى اقپاراتقا تاۋەلدى ءارى وسال ەكەنىن كورسەتەدى», – دەلىنگەن ەسەپتە.
زەرتتەۋ ناتيجەلەرى تۋرالى ەسەپ ۋاكىلەتتى ورگاندارعا جانە پارلامەنتكە بالالاردىڭ قۇقىقتارى مەن ءال-اۋقاتىن قورعاۋ بويىنشا جۇمىس بارىسىندا ەسكەرىلۋى ءۇشىن جولداندى.
اتالعان ماسەلە بويىنشا قوعامدىق تالقىلاۋ پارلامەنتى قابىرعاسىندا 2025 جىلعى قىركۇيەكتە جالعاسادى دەپ بولجانىپ وتىر.
ەسكە سالايىق, بۇعان دەيىن USAID قازاقستاندا ازاماتتىق قوعام مەن لگبت باستامالارىن قولداۋعا 2,7 ميلليون دوللار (1,49 ميلليارد تەڭگە) بولگەنىبەلگىلى بولدى. قارجى 2024-2029 جىلدار ارالىعىندا Eurasia Foundation ارقىلى ىسكە اساتىن جوبالارعا باعىتتالعان. بۇكىل سوما تولىقتاي قازاقستاندا پايدالانىلماق.
