قازاقستاندا ۇيالى تەلەفونداردى جاپپاي بۇعاتتاۋ ۇسىنىلدى: بۇل كىمدەرگە قاتىستى بولماق?

فوتو:asiaplustj.info

ءماجىلىس دەپۋتاتى ەكاتەرينا سمىشلياەۆا پرەمەر-مينيسترگە دەپۋتاتتىق ساۋال جولداپ, ءار ادامعا شەتەلدەن تەك ەكى ۇيالى تەلەفون كىرگىزۋ جونىندە شەكتەۋ ەنگىزۋدى ۇسىندى. سوزىنشە, شەكارادان كىرگىزىلگەن ۇيالى تەلەفوندار سانى اسىپ كەتسە, ازامات مۇنى دەكلاراتسيالاۋى قاجەت. ال تىركەلمەگەن ۇيالى تەلەفونداردى بايلانىس وپەراتورلارى بۇعاتتاۋى قاجەت دەيدى. بۇل تۋرالى qandastar.kz حابارلايدى.

11 اقپاندا قازاقستاندا ۇيالى تەلەفوندى تىركەۋگە قاتىستى ەرەجەنىڭ وزگەرگەنى بەلگىلى بولدى. تسيفرلىق دامۋ, يننوۆاتسيالار جانە اەروعارىش ونەركاسىبى مينيسترلىگىنىڭ بۇيرىعىنا سايكەس, 24 ناۋرىزدان باستاپ تىركەلگەن ۇيالى تەلەفونداردىڭ “اق”, “سۇر” جانە “قارا” ءتىزىمى پايدا بولادى.

ەندى يدەنتيفيكاتسيالىق كودتار بازاسىنىڭ وپەراتورى (بديك) قۇرىلعىلاردىڭ ۇيالى بايلانىس جەلىلەرىندە زاڭدى تۇردە قولدانىلۋىن تەكسەرەدى. ەگەر قۇرىلعى رەسمي دۇكەننەن ساتىپ الىنىپ, بارلىق سالىقتار مەن كەدەندىك تولەمدەر تولەنسە, ول “اق تىزىمگە” ەنەدى. ەگەر قۇرىلعىنىڭ شىعۋ تەگى كۇمان تۋدىرسا (مىسالى, IMEI-كود قايتالانسا), ونى “سۇر تىزىمگە” ەنگىزەدى. پايدالانۋشىعا 30 كۇن ىشىندە ماسەلەنى شەشۋگە ۋاقىت بەرىلەدى. “اق تىزىمگە” قوسىلۋ ءۇشىن زاڭدى ساتىپ الىنعانىن راستايتىن قۇجاتتار ۇسىنىلۋى كەرەك. ەگەر تەلەفون قولدان جاسالعان نەمەسە ۇرلانعان بولسا, ول “قارا تىزىمگە” ەنگىزىلەدى جانە بايلانىس جەلىلەرىنە قوسىلا المايدى.

ال 12 اقپاندا ءماجىلىستىڭ جالپى وتىرىسىندا ەكاتەرينا سمىشلياەۆا اتالعان ماسەلەنى كوتەردى. ماجىلىسمەننىڭ سوزىنشە, “سۇر” سحەما ارقىلى ەلگە كىرگىزىلگەن ۇيالى تەلەفونداردىڭ ۇلەسى جالپى نارىقتىڭ 64%-نا تەڭ. تەك قوسىلعان قۇن سالىعىنىڭ وزىنەن مەملەكەت 100 ميلليارد تەڭگەگە جۋىق قارجىدان قاعىلعان.

“قۇرىلعىنى ەلگە كەدەندەگى تىركەۋسىز كىرگىزەدى نەمەسە تۇپنۇسقانىڭ ورنىنا ارزان كوشىرمەسىن ساتادى. گادجەتتى زاڭدى تۇردە كىرگىزۋى مۇمكىن, بىراق قۇجاتتا باعاسىن ءتۇسىرىپ كورسەتەدى. قىمبات فلاگماندىق سمارتفوندار بيۋدجەتتىك مودەل رەتىندە راسىمدەلەدى. الاياقتار رەسمي تىركەلگەن قۇرىلعىدان ولاردىڭ ايرىقشا ءنومىرىن ۇرلاپ, كونتراباندالىق تەلەفوندارىنا قوسادى. وسىلايشا زاڭدى گادجەتكە اينالادى. ءبىر كود 5-6 زاڭسىز كىرگىزىلگەن تەلەفوندا قولدانىلادى. كەيدە كود بىرنەشە جىل قولدانىلۋى مۇمكىن. ال كود تىركەلگەن نەگىزگى تەلەفون 10 جىل بۇرىن شىعارىلعانى انىقتالادى. شەكارادان وتكەن كەزدە سالىقتان جالتارىپ, كوپ تەلەفون كىرگىزۋ ءۇشىن ولار باسقا ادامداردىڭ نەمەسە جالعان تولقۇجات پايدالانادى”, – دەيدى ول.

دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە, كەيىنگى جىلدارى دۇكەندەر الدىمەن سالىق تولەپ, كەيىن تاۋاردى ەلدەن شىعارعانداي قايتا راسىمدەيدى ەكەن. وسىلايشا ولار تولەنگەن سالىقتى قايتارىپ الادى. ال تەلەفون ەل ىشىندە قالىپ, زاڭسىز ساتىلاتىن كورىنەدى.

“ونىڭ ۇستىنە ءموبيلدى بايدانىس قۇرىلعىلارىن تىركەۋ ءۇشىن قوسىمشا باقىلاۋ ماركەرلەرىن ويلاپ تابۋدىڭ كەرەگى جوق. گادجەتتى شىعارۋشىلار ولاردى IMEI-كود تۇرىندە ەنگىزىپ قويادى. كودتى تەكسەرۋگە ارنالعان حالىقارالىق بازا دا بار. قاڭتاردا بۇل سالادا ءتارتىپ ەنگىزۋ ءۇشىن تسيفرلىق دامۋ مينيسترلىگى العاشقى قادامدارىن جاسادى. ابونەنتتىك قۇرىلعىلاردى IMEI كود ارقىلى قولدانۋشىنىڭ جسن-نە تىركەۋ جايدى بۇيرىق قابىلداندى. سونداي-اق بۇيرىققا سايكەس تىركەلمەگەن قۇرىلعىلار بۇعاتتالادى. بىراق سالاعا قاتىستى بۇيرىق قابىلداۋ – اتقارۋ كەرەك شارانىڭ تەك جارتىسى. كەدەندىك تىركەۋگە قاتىستى قاتاڭ زاڭناما بولماسا, بۇل قولدانۋشىنىڭ ءومىرىن قيىنداتادى. ال شەتەلدەن گادجەتتى زاڭسىز الىپ كەلەتىندەر جازاعا تارتىلمايدى. زاڭدى جانە زاڭسىز قۇرىلعىنى اجىراتۋعا ارنالعان ناقتى ءتارتىپ جوق. سونداي-اق ەكىنشى نارىق پەن رەەكسپورت ەسەپكە الىنباعان”, – دەيدى دەپۋتات.

Stan.kz جازعانداي,  Amanat فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتارى كەلەسى ۇسىنىستارىن ەنگىزدى:

• گادجەتتى زاڭسىز الىپ كەلگەنىن جانە سالىقتىڭ تولەنگەنىن تەكسەرۋ ءۇشىن IMEI جۇيەسىن كەدەن دەرەكتەرىمەن بايلانىستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ;
• IMEI مەن ينتەللەكتۋالدى مەنشىك نىساندارىنىڭ كەدەندىك ءتىزىمىن اۆتوماتتى تۇردە سالىستىرۋدى قامتاماسىز ەتۋ;
• كەدەندىك پروتسەدۋرالاردان زاڭدى تۇردە وتكەن قۇرىلعىلاردىڭ “اق” ءتىزىمىن دايىنداۋ كەرەك. سونداي-اق تۇتىنۋشى ساتىپ الار كەزدە مۇنى تەكسەرە الۋى قاجەت.
• شەكتەۋ ەنگىزۋ, جىلىنا ەكى قۇرىلعىدان ارتىق كىرگىزبەۋ. ەگەر سانى ودان اسىپ كەتسە, قۇرىلعىلاردى دەكلاراتسيالاۋى قاجەت.
• قۇرىلعىلاردى اۆتوماتتى تۇردە تەكسەرۋدى قامتاماسىز ەتكەننەن كەيىن عانا بايلانىس وپەراتورىنىڭ جەلىسىندەگى زاڭسىز تەلەفونداردىڭ بۇعاتتالۋىن تۇراقتى نەگىزدە قامتاماسىز ەتۋ. بۇل رەتتە ەرەجەلەر شىققانعا دەيىن ەلگە اكەلىنگەن قۇرىلعىلار قىزمەت ەتۋ مەرزىمى اياقتالعانعا دەيىن زاڭداستىرىلۋى جانە اينالىمنان تابيعي تۇردە شىعارىلۋعا تيىس. ويتكەنى,ازاماتتار ولاردى تۇپنۇسقالىعىن تەكسەرە الماي ساتىپ الدى.
• ءموبيلدى قۇرىلعىلاردىڭ كولەڭكەلى نارىعىن باقىلاۋدى زاڭنامالىق رەتتەۋ بولىگىندە فراكتسيانىڭ ۇسىنىستارى بويىنشا ۇكىمەتتىڭ قورىتىندىسىن دايىنداۋدى جەدەلدەتۋ.
• ۇسىنىلعان شارالار زاڭسىز يمپورتتى ازايتادى, تۇتىنۋشىنى قورعايدى جانە يمپورتتاۋشىلارعا ءادىل سالىق سالۋدى قالپىنا كەلتىرەدى.

ەسكە سالايىق, بۇعان دەيىن قازاقستاندا دۇرىس تىركەلمەگەن سمارتفوندار بۇعاتتالاتىنى تۋرالى حابارلاعان ەدىك.