Qazaqstanda uıaly telefondardy jappaı buǵattaý usynyldy: Bul kimderge qatysty bolmaq?

Foto:asiaplustj.info

Májilis depýtaty Ekaterına Smyshlıaeva premer-mınıstrge depýtattyq saýal joldap, ár adamǵa shetelden tek eki uıaly telefon kirgizý jóninde shekteý engizýdi usyndy. Sózinshe, shekaradan kirgizilgen uıaly telefondar sany asyp ketse, azamat muny deklaraııalaýy qajet. Al tirkelmegen uıaly telefondardy baılanys operatorlary buǵattaýy qajet deıdi. Bul týraly qandastar.kz habarlaıdy.

11 aqpanda Qazaqstanda uıaly telefondy tirkeýge qatysty erejeniń ózgergeni belgili boldy. ıfrlyq damý, ınnovaııalar jáne aeroǵarysh ónerkásibi mınıstrliginiń buıryǵyna sáıkes, 24 naýryzdan bastap tirkelgen uıaly telefondardyń “aq”, “sur” jáne “qara” tizimi paıda bolady.

Endi ıdentıfıkaııalyq kodtar bazasynyń operatory (BDIK) qurylǵylardyń uıaly baılanys jelilerinde zańdy túrde qoldanylýyn tekseredi. Eger qurylǵy resmı dúkennen satyp alynyp, barlyq salyqtar men kedendik tólemder tólense, ol “aq tizimge” enedi. Eger qurylǵynyń shyǵý tegi kúmán týdyrsa (mysaly, IMEI-kod qaıtalansa), ony “sur tizimge” engizedi. Paıdalanýshyǵa 30 kún ishinde máseleni sheshýge ýaqyt beriledi. “Aq tizimge” qosylý úshin zańdy satyp alynǵanyn rastaıtyn qujattar usynylýy kerek. Eger telefon qoldan jasalǵan nemese urlanǵan bolsa, ol “qara tizimge” engiziledi jáne baılanys jelilerine qosyla almaıdy.

Al 12 aqpanda májilistiń jalpy otyrysynda Ekaterına Smyshlıaeva atalǵan máseleni kóterdi. Májilismenniń sózinshe, “sur” shema arqyly elge kirgizilgen uıaly telefondardyń úlesi jalpy naryqtyń 64%-na teń. Tek qosylǵan qun salyǵynyń ózinen memleket 100 mıllıard teńgege jýyq qarjydan qaǵylǵan.

“Qurylǵyny elge kedendegi tirkeýsiz kirgizedi nemese túpnusqanyń ornyna arzan kóshirmesin satady. Gadjetti zańdy túrde kirgizýi múmkin, biraq qujatta baǵasyn túsirip kórsetedi. Qymbat flagmandyq smartfondar bıýdjettik model retinde rásimdeledi. Alaıaqtar resmı tirkelgen qurylǵydan olardyń aıryqsha nómirin urlap, kontrabandalyq telefondaryna qosady. Osylaısha zańdy gadjetke aınalady. Bir kod 5-6 zańsyz kirgizilgen telefonda qoldanylady. Keıde kod birneshe jyl qoldanylýy múmkin. Al kod tirkelgen negizgi telefon 10 jyl buryn shyǵarylǵany anyqtalady. Shekaradan ótken kezde salyqtan jaltaryp, kóp telefon kirgizý úshin olar basqa adamdardyń nemese jalǵan tólqujat paıdalanady”, – deıdi ol.

Depýtattyń sózinshe, keıingi jyldary dúkender aldymen salyq tólep, keıin taýardy elden shyǵarǵandaı qaıta rásimdeıdi eken. Osylaısha olar tólengen salyqty qaıtaryp alady. Al telefon el ishinde qalyp, zańsyz satylatyn kórinedi.

“Onyń ústine mobıldi baıdanys qurylǵylaryn tirkeý úshin qosymsha baqylaý markerlerin oılap tabýdyń keregi joq. Gadjetti shyǵarýshylar olardy IMEI-kod túrinde engizip qoıady. Kodty tekserýge arnalǵan halyqaralyq baza da bar. Qańtarda bul salada tártip engizý úshin ıfrlyq damý mınıstrligi alǵashqy qadamdaryn jasady. Abonenttik qurylǵylardy IMEI kod arqyly qoldanýshynyń JSN-ne tirkeý jaıdy buıryq qabyldandy. Sondaı-aq buıryqqa sáıkes tirkelmegen qurylǵylar buǵattalady. Biraq salaǵa qatysty buıryq qabyldaý – atqarý kerek sharanyń tek jartysy. Kedendik tirkeýge qatysty qatań zańnama bolmasa, bul qoldanýshynyń ómirin qıyndatady. Al shetelden gadjetti zańsyz alyp keletinder jazaǵa tartylmaıdy. Zańdy jáne zańsyz qurylǵyny ajyratýǵa arnalǵan naqty tártip joq. Sondaı-aq ekinshi naryq pen reeksport esepke alynbaǵan”, – deıdi depýtat.

Stan.kz jazǵandaı,  Amanat frakııasynyń depýtattary kelesi usynystaryn engizdi:

• Gadjetti zańsyz alyp kelgenin jáne salyqtyń tólengenin tekserý úshin IMEI júıesin keden derekterimen baılanystyrýdy qamtamasyz etý;
• IMEI men Intellektýaldy menshik nysandarynyń kedendik tizimin avtomatty túrde salystyrýdy qamtamasyz etý;
• Kedendik proedýralardan zańdy túrde ótken qurylǵylardyń “aq” tizimin daıyndaý kerek. Sondaı-aq tutynýshy satyp alar kezde muny teksere alýy qajet.
• Shekteý engizý, jylyna eki qurylǵydan artyq kirgizbeý. Eger sany odan asyp ketse, qurylǵylardy deklaraııalaýy qajet.
• Qurylǵylardy avtomatty túrde tekserýdi qamtamasyz etkennen keıin ǵana baılanys operatorynyń jelisindegi zańsyz telefondardyń buǵattalýyn turaqty negizde qamtamasyz etý. Bul rette erejeler shyqqanǵa deıin elge ákelingen qurylǵylar qyzmet etý merzimi aıaqtalǵanǵa deıin zańdastyrylýy jáne aınalymnan tabıǵı túrde shyǵarylýǵa tıis. О́ıtkeni,azamattar olardy túpnusqalyǵyn teksere almaı satyp aldy.
• Mobıldi qurylǵylardyń kóleńkeli naryǵyn baqylaýdy zańnamalyq retteý bóliginde frakııanyń usynystary boıynsha úkimettiń qorytyndysyn daıyndaýdy jedeldetý.
• Usynylǵan sharalar zańsyz ımportty azaıtady, tutynýshyny qorǵaıdy jáne ımporttaýshylarǵa ádil salyq salýdy qalpyna keltiredi.

Eske salaıyq, buǵan deıin Qazaqstanda durys tirkelmegen smartfondar buǵattalatyny týraly habarlaǵan edik.