Qazaqstannyń jańa batyl ekonomıkalyq jospary onyń óńirlik rólin kúsheıte alady

Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev óziniń «ádil Qazaqstannyń ekonomıkalyq baǵyty» atty halyqqa Joldaýynda eldiń ekonomıkalyq jáne saıası bolashaǵynyń órshil jáne egjeı-tegjeıli «jol kartasyn» baıandady. Qazaqstandaǵy oqıǵalardyń damýyn muqııat qadaǵalaıtyndar úshin Prezıdenttiń jan-jaqty kózqarasy tek perspektıvaly ǵana emes, sonymen qatar belgilengen bastamalardy dáıekti oryndaý shartymen júzege asyrylatyn bolyp kórinedi.

Ekonomıkalyq turǵydan Prezıdent ýtopııalyq uzaq merzimdi maqsattardan bas tartty jáne pragmatıkalyq tásildi tańdady. Aldaǵy úsh jyl ishinde qol jetkizýge bolatyn maqsattardy ózektendirýge basa nazar aýdardy. Jahandyq ekonomıkalyq belgisizdik jaǵdaıynda aqyldy qadam bolyp tabylatyn ózin-ózi qamtamasyz etýge baǵyttalǵan qýatty ónerkásiptik bazany qurýǵa nıetti. Sonymen qatar, ekonomıkany ártaraptandyrý qajettiligi, ásirese metaldardy, munaıdy, gazdy jáne ýrandy tereń óńdeý salasynda, Qazaqstannyń ekonomıkalyq bolashaǵyn qamtamasyz etýde sheshýshi faktor bolyp tabylady.

Múmkin, eń qyzyqtysy-shaǵyn jáne orta bızneske (ShOB) nazar aýdarý bolyp tabylar. Zańnamadaǵy josparlanǵan ózgerister ShOB-ty irilendirýge jáne ósýge yntalandyrýǵa, sol arqyly negizgi naryqtardy monopolııasyzdandyrýǵa yqpal etýge arnalǵan. Jedeldetilgen jekeshelendirý jáne qoǵamdyq IPO-lar da ekonomıkalyq dınamıkany arttyrýǵa jol ashady.

«Jasyl» jáne turaqty ekonomıka — sán-saltanat emes, qajettilik. Álem klımattyń ózgerýimen kúresip jatqan jaǵdaıda Qazaqstannyń jańartylatyn energııa kózderine, sýtegi óndirisine jáne kómirtegi beıtaraptyǵyna nazar salýy óte durys. Atom elektr stanııasyn salý týraly máseleni jalpyhalyqtyq referendýmǵa shyǵarý Úkimettiń ınklıýzıvtilikke umtylysy men sheshim qabyldaýda jurtshylyqtyń qatysýyn bildiredi.

Salyq salasyna keletin bolsaq, raıonalızaııaǵa nazar aýdarylýy jáne jáne fıskaldyq organdar men salyq tóleýshiler arasyndaǵy ózara is-qımyldyń servıstik modeline baǵyttalýyn jeńildetý bolyp otyr. Eń tómengi jalaqyny 85 myń teńgege deıin kóterý (shamamen 185 dollar. AQSh) 2024 jylǵa qaraı, bul 1,8 mıllıon adamǵa áser etedi, Halyqty áleýmettik qorǵaýda belsendi kózqarasty kórsetedi. Bul salyq jáne jalaqy reformalary turaqty makroekonomıkalyq ósýge baǵyttalǵan bıýdjettik saıasatpen qatar qarapaıym azamattardyń paıdasyna qarjylyq dınamıkany ózgerte alady

ıfrlandyrý-memleket qol jetkizýge umtylatyn taǵy bir shekara. Qazaqstannyń aqparattyq tehnologııalar ortalyǵyna aınalýy eldi álemdik tehnologııalyq naryqtaǵy basty oıynshylardyń birine aınaldyrýy múmkin. Derekter ortalyqtary men esepteý qýattylyǵyna basa nazar aýdarý HHI ǵasyrdyń talaptaryna sáıkes keletin perspektıvaly ekonomıkalyq strategııany kórsetedi. Qazaqstannyń geosaıası strategııalyq jaǵdaıy oǵan kólik-logıstıka sektorynda biregeı artyqshylyqtar beredi. Transkaspıı baǵyty nemese «Soltústik-Ońtústik» halyqaralyq dálizi bolsyn, Qazaqstannyń jahandyq tranzıttik torap retindegi áleýetin asyra baǵalaý qıyn. Reseı, Qytaı jáne Ortalyq Azııa elderi sııaqty kórshilermen jaqsy dıplomatııalyq qarym-qatynas onyń aımaqtyq yqpalyn edáýir arttyra alady.

Iri ekonomıkalar nemese geostrategııalyq «ystyq núkteler» basty nazarda bolǵan jaǵdaıda, Qazaqstandaǵy ózgerister teńgerimdi damýǵa umtylatyn damýshy elder úshin úlgi bola alady. Eldiń ekonomıkalyq ósýdi áleýmettik ádilettilikpen, demokratııalandyrýmen jáne ekologııalyq turaqtylyqpen úılestirý jónindegi kúsh-jigeri qazirgi zamanǵy basqarýdyń kóp qyrly mindetterin sheshýge múmkindik beretin model bolyp tabylady. Belgili bir maǵynada bul mysal kúshti atqarýshy bılikti ókiletti Parlamentpen biriktiretin jáne demokratııalyq qundylyqtar men azamattyq qoǵamdy damytatyn júıe. Eger Qazaqstan tabysqa jetse, ol basqa damýshy elder zertteı alatyn jáne beıimdeı alatyn basqarýdyń biregeı úlgisi bolýy ábden múmkin.

Sonymen qatar, Reseı men Qytaı sııaqty ekonomıkalyq alpaýyttarmen shektesetin Qazaqstannyń Ortalyq Azııadaǵy strategııalyq jaǵdaıy barǵan saıyn kóppolıarly álemde mańyzdy ekonomıkalyq jáne saıası kópir bolýǵa múmkindik beredi. Osylaısha, Qazaqstandaǵy tabys asa mańyzdy óńirdegi jaǵdaıdy turaqtandyryp, qazirgi ýaqytta damý men basqarýdyń basym tujyrymdamalaryna balama bola alady. Bul álem ekonomıkalyq, áleýmettik jáne ekologııalyq maqsattardyń tepe-teńdigin qamtamasyz etetin júıelerdiń fýnkıonaldy mysaldaryn izdeıtin ýaqytta óte mańyzdy. Álemdik qoǵamdastyq Qazaqstannyń bastamalaryn atap ótip qana qoımaı, olardy iske asyrýǵa belsendi qatysýy kerek, óıtkeni olardyń jetistikteri men sátsizdikteriniń tolqyny Qazaqstandyq daladan tys jerlerde seziletin bolady.

Prezıdenttiń Joldaýy kóp qyrly rezonansqa ıe. Ol bir tıptilikpen shektelmeıdi, teńdestirilgen, jan-jaqty jáne strategııalyq turǵydan tekserilgen qurylymdyq negizdi qamtamasyz etetin bastamalar men mindetterdiń naqty jıyntyǵyn bildiredi. Eger bul reformalar tıisti uqyptylyqpen jáne adaldyqpen iske asyrylatyn bolsa, onda olar Qazaqstandy áleýmettik-ekonomıkalyq damý men saıası jetilýdiń jańa dáýirine shyǵara alady. Kóshbasshylyq vakýýmy barǵan saıyn aıqyn bola bastaǵan álemde Qazaqstannyń keshendi jáne pragmatıkalyq tásili baıqaýǵa jáne múmkin elikteýge laıyqty úlgi bolyp tabylady.

Doktor Vıktorııa Klark,

saıası ǵylymdar jáne halyqaralyq qatynastar salasynyń doktory,

shtattan tys saıası taldaýshy.