Nurlan Esenǵazy: «Álem medıınasy 85 jyly tyıym salǵan jórgekti biz áli qoldanyp júrmiz»

Jórgektiń náreste densaýlyǵyna óte zııan ekenin bári biledi. Onyń quramyndaǵy «sýperadsorbent», «polıakrılatnatrıı», «trıbýtılen» degen ý túrlerin hımııany oqyǵan árbir bala biledi. Jórgektiń negizgi qabaty juqa plastıkadan turady. Syrty «sýperadsorbentamen» qaptalǵan. Suıyqty soryp alyp, «joq qylatyn» qural osy. Bunyń quramynda «polıakrılatnatrıı» bar. Bul zatty 1985 jyldan bastap, medıına salasynda qoldanýǵa álemdik Densaýlyq saqtaý uıymy tyıym salǵan. Ásirese, sábıdiń jynys múshesin bolashaqta belsizdikke ushyratatyn zat – «trıbýtılen» deıtin pále. Bul hımıkat adamnyń ımmýndyq qabiletin orasan álsiretedi.
Sońǵy jyldary mektep jasyndaǵy oqýshylardyń óz-ózine qol jumsaý oqıǵasyn jıi qaıtalanýynyń dendep ketýiniń bir ushy pamperstiń kesapatynda jatyr. Sebebine úńilsek: «pampers» kıip erjetken bala qaı kezde, qaı jerde, qandaı kúıde bolǵanyna qaramastan(uıyqtap jatyp ta) dáretinke otyryp qoıady. О́ıtkeni, ol balada dáretin ýaqyt pen orynǵa qaraı rettep, ustap júrý qabileti joıylǵan. Iaǵnı, refleks álsiz nemese qalyptaspaı qalǵan. Sábı kezinde ornyqpaı qalǵan reflekstiń zardabyn eseıgende tartpaq. Qysqasy, «pamperstiń» saldarynan dáret syndyrý refleksi joıylyp, «Enýrez», ıaǵnı shyjyń dertine ushyraǵan jasóspirim aqyry ózin-ózi mert etip tynady. Shyjyń derti balabaqshany qoıyp, mekteptiń joǵarǵy synyp oqýshylary arasynda da kóptep kezdesedi. Ári jyl saıyn kóbeıý ústinde. Dáretine ıe bolmaýdyń aqyry qasiretti jaǵdaıǵa ákelip soǵady. Ondaı jaǵdaıǵa ushyraǵan balanyń ishki kúızelisin ádette árkim túsine bermeıdi.
Sońǵy 25 jylda Eýropa elderinde bala týýdyń azaıýynyń bir sebebi bedeýlik pen belsizdiktiń áseri dep júr. Sebebi, pampers kıip ósken balanyń qýaty qyryqqa jeter-jetpeste toqyrap qalady eken. Alla taǵalanyń jaratýy boıynsha, ul balanyń múshesiniń ushy men en qaltasynyń qalypty temperatýrasy bolady. Jas bala pamperske kishi dáretti jibergen kezde dene temperatýrasy birden joǵarylaıdy. Azdan keıin pamperske sińgen zár qaıtadan sýıdy. Sóıtip, qysqa aralyqta bir kúıden ekinshi kúıge almasqan temperatýra atalyq bezdiń damýyn tejeıdi. Demek, tabıǵı qýatyn joıyp jiberedi. Bundaı jaǵdaı qyz balaǵa da keri áser etedi. Osydan baryp belsizdik pen bedeýlik aýrýyna ushyraıdy. Bul – ultqa tóngen úlken qaýip. Halyqty ósiretin de, óshiretin de – áıel! Qazirgi jas kelinshekterdiń óz janyn aıalap, jalqaýlanyp, balasyn besikke bólemeı, pampers kıgizýi qazaq halqyn «óshirip» jiberýi múmkin. Sondyqtan eri bar, áıeli bar «urpaǵym bolsa eken» degen árbir qazaq qatty oılanýlary kerek.

Nurlan Esenǵazy

FB paraqshasynan