Reıtıng: Qazaqstan zeınetaqy júıesiniń turaqtylyǵy boıynsha kósh bastady

Foto: ashyq derekkóz

Saqtandyrý salasyndaǵy Allianz jetekshi kompanııasy óziniń Allianz zeınetaqy ındeksin paıdalana otyryp, 71 eldiń zeınetaqy júıesi taldanǵan jahandyq zeınetaqy esebiniń jańa basylymyn shyǵardy. Onda Qazaqstan Aýstrııa, Ispanııa, Chılı, Sıngapýr, Gonkong, Qytaı jáne basqa da kóptegen elden ozyp, 26-orynǵa ornalasty, dep habarlaıdy qandastar.kz

2023 jyly Qazaqstan ındekstegi 75 eldiń ishinde 34-orynǵa ıe bolǵan edi.

Allianz zeınetaqy ındeksi (API) zeınetaqy júıeleriniń turaqtylyǵy men tutastyǵyn keshendi baǵalaýǵa negizdelgen. Ol úsh ishki ındeksten jáne 1-den 7-ge deıingi shákil boıynsha baǵalanǵan 40 túrli ólshemnen turady, mundaǵy 1 eń jaqsy nátıjeni bildiredi. Qazaqstannyń zeınetaqy júıesiniń API ındeksi – 3,5 ball.

Demografııalyq ózgeristerdiń qarqynyn, memlekettik qaryzdy jáne jalpy ómir súrý deńgeıin baǵalaıtyn birinshi sýb-ındeks boıynsha Qazaqstannyń jınaǵan upaıy 4,1 balǵa jetti (2023 jyly – 3,5 ball). Bul kórsetkish BAÁ-de (2,3 ball), Aýstralııada (2,6 upaı) jáne Izraılde (2,9 upaı) joǵary.

Zeınetaqy júıesiniń turaqtylyǵyn baǵalaıtyn ekinshi sýb-ındeks boıynsha Qazaqstan 3,6 ball jınady (2023 jyly – 3,6 ball). Bul sýb-ındekstegi eń jaqsy nátıjelerdi Indonezııa, Danııa jáne Bolgarııa (2,1-den 2,3-ke deıingi upaılarmen) negizinen zeınet jasyn ulǵaıtý jáne olardyń zeınetaqy júıelerine qor quramdaýyshyn engizý arqyly qol jetkizdi.

Zeınetaqy júıesiniń qarttyq kezeńde ómir súrýdiń laıyqty (jetkilikti) deńgeıin qanshalyqty qamtamasyz ete alatynyn baǵalaıtyn úshinshi sýb-ındeks boıynsha qazaqstandyq zeınetaqy júıesi 3,2 ball (2023 jyly – 3,3 ball) jınady. Danııa, Nıderlandy jáne Jańa Zelandııa – osy reıtıngtiń kóshbasshylary (upaılary 1,7-den 2,0-ge deıin), olar zeınetaqy júıesiniń ekinshi jáne úshinshi deńgeıleriniń myqty qor quramdaýyshtaryna ıe.

Esepke saı, barlyq taldanǵan zeınetaqy júıeleri boıynsha ortasha ball – 3,7. Allianz nusqasy boıynsha, zeınetaqy júıesi eń jaqsy el – Danııa. 2023 jyly da osy el kóshti bastaǵan edi, jınaǵan upaı sany – 2,3. Ekinshi jáne úshinshi orynda – Nıderlandy men Shveııa (2,6 ball), odan ári Jańa Zelandııany yǵystyryp, 2,7 ball jınaǵan Japonııa tórtinshi orynǵa jaıǵasty. Jańa Zelandııa – 2,8 ball, Izraıl – 3, Aýstralııa, Ulybrıtanııa, Norvegııa jáne AQSh – 3,2 ball jınady.

Reıtıngtegi eń tómengi oryndardy Marokko, Úndistan, Laos, Malaızııa, Shrı-Lanka elderiniń zeınetaqy júıeleri alady (4,5-ten 5 upaıǵa deıin). Bul elderde halyqty zeınetaqy júıesimen qamtý máselesi asa ótkir bop tur, sebebi   beıresmı jumyspen qamtý basym.

Allianz Group – álemniń 70-ke jýyq elindegi 125 mıllıon jeke tulǵalar men korporatıvtik klıentterge qyzmet kórsetetin saqtandyrý kompanııalary men aktıvterdi basqarýshylar arasyndaǵy álemdik kóshbasshy. О́z qyzmeti aıasynda Allianz jeke jáne korporatıvti saqtandyrý qyzmetteriniń keń spektrin usynady, sonyń ishinde jyljymaıtyn múlikti, ómirdi jáne densaýlyqty saqtandyrý, kómek qyzmetteri, nesıelik saqtandyrý jáne halyqaralyq bıznesti saqtandyrý. Sonymen qatar kompanııa ekonomıkanyń ártúrli salalarynda zertteýler júrgizýmen belsendi aınalysady, sonyń ishinde álemniń zeınetaqy júıelerin taldaý boıynsha esepter shyǵarady.

Esepte halyqtyń qartaıý máselesine erekshe nazar aýdarylady. BUU-nyń sońǵy boljamdaryna sáıkes, aldaǵy 25 jyl ishinde 65 jáne odan joǵary jastaǵy adamdardyń sany 2 esege jýyq, ıaǵnı qazirgi 857 mıllıonnan 2050 jyly 1 578 mıllıonǵa deıin ósetini atap ótilgen. Bala týý deńgeıiniń tómendeýi eńbekke qabiletti jastaǵy halyq sanynyń ósýin baıaýlatyp, ǵasyrdyń ortasyna qaraı 15 pen 64 jas aralyǵyndaǵy árbir 100 adamǵa 65 jastan asqan 26 adam keletin bolady. Al qazirgi ýaqytta bul kórsetkish sany 16 adamǵa teń. Búkil Jer sharynyń 75% qurap, taldaýǵa túsken 71 eldegi týý deńgeıi Gonkongtaǵy bir áıelge 0,7 baladan, Nıgerııada 4,4 balaǵa deıin qubylyp otyrady. Bul elder, sondaı-aq  ómir súrý uzaqtyǵynyń da joǵary jáne tómengi shekterin kórsete alady. Gonkongta – orta eseppen 85,6 jyl bolsa, Nıgerııada – 54,6 jyl. Zeınet jasyndaǵy adamdardyń eńbekke qabiletti jastaǵy 100 adamǵa shaqqandaǵy sanyn kórsetetin demografııalyq júkteme koeffııentiniń (DJK) kórsetkishteri ár elde ártúrli.

Indýstrııalyq jaǵynan damyǵan elderdiń kópshiliginde DJK-nyń jalpy deńgeıi alańdaýshylyq týdyrsa, kóptegen damýshy elderde jyldam qartaıý qarqyny alańdaýshylyqqa sebep bolyp otyr. Qartaıý qarqyny eń jyldam elder – Gonkong, Ońtústik Koreıa, Taıvan jáne Saýd Arabııasy. Desek te, 2050 jyly álemdegi eń «kári» 20 el negizinen EO-ǵa múshe elderden turatyn bolady: Italııa, Ispanııa, Greııa jáne Portýgalııa elderinde DJK 60% asady. Nıgerııa, Kenııa jáne Pákistandaǵy týý deńgeıi áli de joǵary, al ómir súrý uzaqtyǵynyń salystyrmaly túrde tómen bolýyna oraı, halqy eń jas memleketter qatarynda bolady.

Allianz sarapshylary demografııalyq ózgeristerdiń zeınetaqy júıesine tıgizetin keri áserin azaıtýdyń bir joly – memlekettik zeınetaqy júıesin jınaqtaýshy quramdaýyshpen tolyqtyrý ekenin atap kórsetti.

Sonymen qatar esepte  zeınetaqy júıesiniń negizgi maqsaty  – qarttyq shaqtaǵy uzaq ómir súrý men kedeılik qaýpinen qorǵaý, sondaı-aq qarttyqta laıyqty ómir súrý deńgeıin qamtamasyz etý ekeni eskertilgen. Sondyqtan zeınetaqy júıelerin reformalaý nemese qurý kezinde saıasatkerler olardyń uzaqmerzimdi turaqtylyǵyn ǵana emes, sonymen birge olardyń laıyqtylyǵyn da eskerýi kerek. Eger memlekettik zeınetaqy júıeleri qarııa shaqtaǵy laıyqty ómir súrý deńgeıin qamtamasyz ete almasa, onda salyq salý josparynda qosymsha jeńildikter qarastyrylyp, memleket sýbsıdııa bóletin zeınetaqy ónimderi, kásibı jáne jeke zeınetaqy josparlary qoljetimdi bolýy tıis.

Zeınetaqy júıesiniń laıyqtylyǵy turǵysynan reformalaýdy az dárejede qajet etetin elder – Danııa, Nıderlandy jáne Jańa Zelandııa. Bul elderde qazirdiń ózinde qosymsha kásibı jınaqtaý baǵdarlamalary men jeke zeınetaqymen qamsyzdandyrý zeınetaqy júıeleriniń negizgi elementi bolyp sanalady.

Zeınetaqy júıeleriniń laıyqtylyǵy, sondaı-aq  kiristi almastyrý koeffııentimen (KAK) de anyqtalady. Taldaýǵa alynǵan elderdiń memlekettik zeınetaqy júıelerindegi ortasha jalpy KAK 53% teń. Bul rette koeffııentter Ońtústik Afrıkada 8%-dan Brazılııada 88%-ǵa deıin ózgeredi. Qazaqstandaǵy KAK 2024 jyldyń qorytyndysy boıynsha, 41% kórsetti. Alaıda Halyqaralyq eńbek uıymy (HEU) zeınetaqy reformalaryna baılanysty keıbir eýropalyq memleketterdegi zeınetaqy tólemderiniń deńgeıi jarnalardy 30 jyl boıyna júzege asyrǵannan keıin kiristiń usynylyp júrgen 40-45% eń tómengi deńgeıinen de azaıý qaýpi bar ekenin atap ótti. Bul zeınetaqy júıeleriniń qosymsha jınaqtaýshy deńgeılerin shuǵyl nyǵaıtý qajettiligin rastaıdy.

Allianz esebinde «memlekettik zeınetaqy júıeleri týý koeffııentiniń tómendeýi jáne ómir súrý uzaqtyǵynyń artýy jaǵdaıynda demografııalyq qıyndyqtardy jeńe ala ma?» degen suraq qoıylǵan. Ártúrli elderdiń zeınetaqy júıelerin jan-jaqty taldaý nátıjesinde eńbekke qabiletti halyqtyń jarnalary qazirgi zeınetkerlerdiń zeınetaqysyn qarjylandyrýǵa paıdalanylatyn taratý júıeleri (pay-as-you-go)  qaǵıdaty boıynsha qarjylandyrylatyn júıeler uzaqmerzimdi qarjylyq turaqtylyqty jáne qarttyq shaqta laıyqty zeınetaqy tólemderimen qamsyzdandyra alatyn jaqsy ómir súrý deńgeıine kepildik bere almaıdy degen qorytyndy jasaldy.

Mindet – zeınetaqy júıeleriniń turaqtylyǵy men laıyqtylyǵyn qamtamasyz etý jáne zeınetaqyny jınaqtaýshy quramdaýysh esebinen qosymsha qarjylandyrý úshin qajetti jaǵdaılar jasaý arasyndaǵy teńgerimdi tabý. Sonymen qatar egde jastaǵy jumysshylarǵa eńbek qyzmetin jalǵastyrýǵa múmkindik berý memlekettik zeınetaqy júıeleriniń tepe-teńdigin saqtaý úshin de mańyzdy.

Osylaısha, esepte «minsiz» zeınetaqy júıesi – bul memlekettik zeınetaqy júıesi (pay-as-you-go) men jınaqtaýshy zeınetaqy júıesi arasyndaǵy durys teńgerim degen qorytyndy jasalǵan. Osy eki quramdaýyshty biriktiretin elderdiń demografııalyq ózgeristerge jáne zeınetaqy júıesiniń uzaqmerzimdi keleshektegi turaqtylyǵy men zeınetaqy tólemderiniń jetkiliktiligin qamtamasyz etýge daıyndyǵy jaqsy bolmaq. Alaıda  jumysy tıimdi eńbek naryǵy kez kelgen zeınetaqy reformasyn sátti iske asyrý úshin qajetti shart bolyp sanalady, bul damýshy naryqtardaǵy resmı jumyspen qamtý úlesiniń ulǵaıýyn jáne eńbek naryqtarynyń óndirisi damyǵan elderdegi qartaıǵan jumys kúshiniń qajettilikterine beıimdelýin bildiredi.