ساراپشىلار اڭ-تاڭ: مۇناي ءوندىرىسى ارتقانىنا قاراماستان «قارا التىننىڭ» ەكسپورتى 21%-عا قىسقارعان

فوتو: pixabay

«2025 جىلدىڭ ءى-توقسانىندا قازاقستاننىڭ تاۋارلارىنىڭ ەكسپورتى وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 13,4%-عا قىسقاردى, ال يمپورت 0,3%-عا شامالى ءوستى. مۇناي ءوندىرۋ كولەمى ارتقانىنا قاراماستان, مۇناي ەكسپورتى كۇتپەگەن جاعدايدا قىسقارعان. بۇل قايشىلىقتىڭ سەبەپ-سالدارىنا قاتىستى, ازىرگە رەسمي تۇردە ءالى ەشكىم تۇسىنىكتەمە بەرمەدى». Halyk Finance ساراپشىلارى دايىنداعان زەرتتەۋدە وسىلاي دەلىنەدى, دەپ حابارلايدى  qandastar.kz    Dalanews.kz-كە سىلتەمە جاساپ.

«2025 جىلدىڭ ءى-توقسانىندا تەمىر كەندەرىنىڭ ەكسپورتى الەمدىك نارىقتاعى ۇسىنىستىڭ كوپتىگىنەن تومەندەپ كەتتى. جەكەلەگەن جارتىلاي دايىن ونىمدەر مەن اۋىل شارۋاشىلىعى تاۋارلارى ەكسپورتىنىڭ ءوسىمى تومەندەگەن جالپى كورسەتكىشتى وتەۋگە جەتكىلىكسىز. يمپورتتىڭ تۇراقتىلىعى جاعدايىندا بۇل سىرتقى ساۋدا ءپروفيتسيتىنىڭ قىسقارۋىنا اكەلىپ سوقتى», — دەيدى Halyk Finance تالداۋ ورتالىعىنىڭ ساراپشىسى ايدوس تايبەك ۇلى.

ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسىنىڭ (ۇسب) دەرەگىنە سۇيەنسەك, 2025 جىلدىڭ ءى توقسانىندا تاۋار ەكسپورتى بىلتىرعى 18,5 ملرد-تان 16,3 ملرد دوللارعا دەيىن تومەندەگەن (–13,4%). Halyk Finance-تىڭ ەسەپتەۋى بويىنشا شيكىزات ەكسپورتى 14,4%-عا (15,0 ملرد-تان 12,8 ملرد دوللاعا دەيىن), ارالىق ءونىم ەكسپورتى 6,7%-عا ($1,7 ملرد-تان $1,6 ملرد-قا) قىسقارعانىمەن, دايىن ءونىم ەكسپورتى, كەرىسىنشە 4,2%-عا, ياعني $1,7 ملرد-تان $1,8 ملرد-قا دەيىن وسكەن.

«مۇناي ءوندىرىسى كولەمىنىڭ ارتۋىنا قاراماستان مۇناي جەتكىزۋ كولەمى دە (–14,0%), اقشالاي ءتۇسىمى دە (–21,2%) قىسقارعان. الايدا «قازمۇنايگازداعى» ءوندىرۋ كولەمى, سونىڭ ىشىندە تەڭىز كەنىشىندەگى قۋاتتاردىڭ كەڭەيۋىنە بايلانىستى 5,8%-عا ارتقان. ادەتتە, مۇنداي جاعدايدا ءوندىرىستىڭ ءوسىمى ەكسپورتتىڭ ۇلعايۋىمەن قاتار ءجۇرۋى ءتيىس ەدى. بىراق بۇل قايشىلىققا قاتىستى ءبىز رەسمي تۇسىنىكتەمە تاپپادىق», — دەيدى ساراپشى.

تەمىر كەنى مەن مەتاللدار الەمدىك نارىقتاعى باعا قىسىمىنا بايلانىستى تومەندەدى. مينەرالدىق شيكىزات پەن رۋدالار ەكسپورتى جىلىنا 5%-عا, مەتالدىڭ باستاپقى وڭدەلگەن ونىمدەرى ەكسپورتى 11%-عا ازايعان.

الەمدىك نارىقتا تەمىر كەنىنە دەگەن سۇرانىستىڭ تومەندەۋى مەن ۇسىنىستىڭ ارتۋىنان, قازاقستاننان ەكسپورتتالعان تەمىر كەنىنەن تۇسەتىن اقشا 30%-عا (154 ملن دوللار), ال ناقتى كولەمدە 21%-عا قىسقارعان. ال مىس كەنىنىڭ ەكسپورتى كولەمدىك تۇرعىدان 9%-عا تومەندەگەنىمەن, اقشالاي كورسەتكىشتە 1%-عا وسكەن. اۋىل شارۋاشىلىعى شيكىزاتىنىڭ ەكسپورتى بىلتىرعى جىلمەن سالىستىرعاندا 40%-عا وسكەنىمەن, ونىڭ جالپى ەكسپورتتاعى ۇلەسى ($747 ملن) از بولعاندىقتان, جالپى جاعدايعا ايتارلىقتاي اسەر ەتپەدى. بۇل ءوسىم, كوبىنەسە 2023 جىلعى تومەن تۇسىمنەن كەيىنگى قالپىنا كەلۋ جاعدايىمەن بايلانىستى.

«ارالىق تاۋارلار ساناتىندا يادرولىق وتىنعا ارنالعان جارتىلاي ءونىم ەكسپورتىنىڭ ايتارلىقتاي ازايعانى بايقالادى: اقشالاي تۇردە –84%-عا, ناقتى كولەمدە –80%-عا. مۇنىڭ سەبەبى, وتكەن جىلى تۋىنداعان تەحنولوگيالىق كومپونەنتتەردىڭ تاپشىلىعىنا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. دەگەنمەن مەتالل پروكاتىنىڭ ەكسپورتى 9%-عا ($446 ملن-عا دەيىن), سونداي-اق وسىمدىك مايلارى, مايلار مەن مال ازىعى سياقتى جارتىلاي فابريكاتتاردىڭ ەكسپورتى 80%-عا ($351 ملن-عا دەيىن) ءوستى», — دەيدى ايدوس تايبەك ۇلى.

شيكىزات ەكسپورتىنا تەمىر رۋدالارى, مينەرالدار, ەنەرگەتيكالىق رەسۋرستار (تن ۆەد 25, 26, 27), تەمىر كەنىنىڭ قاراپايىم وڭدەلگەن ونىمدەرى, وڭدەلمەگەن اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى جانە وڭدەلمەگەن باعالى مەتالدار مەن مينەرالدار جاتادى.

ماشينا جاساۋ سالاسى مەن زەرگەرلىك بۇيىمداردىڭ ءوسىمى ۇلعايىپ, ماشينالار مەن جابدىقتار ەكسپورتى 12,9%-عا ($415 ملن-عا دەيىن) ارتقان. الايدا ىشتەن جاناتىن قوزعالتقىش سياقتى تاۋارلاردىڭ ءبىر بولىگى رەسەيگە باعىتتالعان رەەكسپورت بولۋى مۇمكىن. زەرگەرلىك بۇيىمداردىڭ ەكسپورتى دا 18,9%-عا ($244 ملن-عا دەيىن) ارتتى.

2025 جىلدىڭ ءى توقسانىندا يمپورت كولەمى $12,9 ملرد قۇراپ, بىلتىرعى كورسەتكىشتەن 0,3%-عا عانا جوعارى بولدى. يمپورت قۇرىلىمىندا دايىن ءونىمنىڭ ۇلەسى بىلتىرعى 76,8%-دان بيىل 77,2%-عا دەيىن ۇلعايىپ, كەرىسىنشە شيكىزاتتىڭ ۇلەسى تومەندەگەن.

بۇل يمپورت قۇرىلىمىنىڭ ءالى دە دايىن ونىمگە باعدارلانعانىن كورسەتەدى. قىتايدان كەلەتىن يمپورت كولەمى 10%-عا ازايعانىمەن, رەسەي يمپورتى 4,3%-عا ارتىپ, بۇعان دەيىنگى تومەندەۋ تەندەنتسياسىن بۇزدى. توقسان سوڭىندا رەسەيدىڭ يمپورتتاعى ۇلەسى 29,1%, قىتايدىڭ ۇلەسى 26,8% بولدى. ال وسىعان دەيىنگى ەكى ايدىڭ قورىتىندىسى بويىنشا قىتاي العاش رەت رەسەيدىڭ ورنىن باسىپ, يمپورتتىق تاۋارلاردىڭ ەڭ ءىرى جەتكىزۋشىسىنە اينالعان بولاتىن (ۇلەسى 28,8%).

«ساۋدا بالانسىنىڭ ءپروفيتسيتى ەكسپورتتىڭ تومەندەۋى ەسەبىنەن جىلدىق ماندە  39%-عا ($5,6 ملرد-تان $3,4 ملرد-قا دەيىن) ازايدى. بيىلعى العاشقى ەكى ايدا بۇل كورسەتكىش 36%-عا تومەندەگەن ەدى. ءبىزدىڭ سارالاۋىمىز بويىنشا, شيكىزاتتىق ەمەس ساۋدا بالانسى تاپشىلىق كۇيىندە قالىپ وتىر جانە بىلتىرعى جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا ءسال ناشارلاپ, -8,1 ملرد دوللاردان -8,2 ملرد دوللارعا دەيىن جەتتى», — دەيدى ايدوس تايبەك ۇلى.

بۇعان دەيىن سايتىمىزدا «2025 جىلعى ينۆەستيتسيا ءوسىمى نەمەسە ساراپشىلار ۇكىمەت ەسەبىنەن تومپاق تۇستى انىقتادى» دەگەن ماقالا جاريالانعان بولاتىن. سونداي-اق «التى ەل تەرىس اينالدى». مۇنايدى بۇرقىراتىپ ءوندىرىپ جاتقان قازاقستان كۇتپەگەن جاعدايعا تاپ بولدى» دەگەن ماقالانى دا بىزدەن وقي الاسىزدار.