Sarapshylar ań-tań: Munaı óndirisi artqanyna qaramastan «qara altynnyń» eksporty 21%-ǵa qysqarǵan

Foto: pixabay

«2025 jyldyń I-toqsanynda Qazaqstannyń taýarlarynyń eksporty ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 13,4%-ǵa qysqardy, al ımport 0,3%-ǵa shamaly ósti. Munaı óndirý kólemi artqanyna qaramastan, munaı eksporty kútpegen jaǵdaıda qysqarǵan. Bul qaıshylyqtyń sebep-saldaryna qatysty, ázirge resmı túrde áli eshkim túsinikteme bermedi». Halyk Finance sarapshylary daıyndaǵan zertteýde osylaı delinedi, dep habarlaıdy  qandastar.kz    Dalanews.kz-ke silteme jasap.

«2025 jyldyń I-toqsanynda temir kenderiniń eksporty álemdik naryqtaǵy usynystyń kóptiginen tómendep ketti. Jekelegen jartylaı daıyn ónimder men aýyl sharýashylyǵy taýarlary eksportynyń ósimi tómendegen jalpy kórsetkishti óteýge jetkiliksiz. Importtyń turaqtylyǵy jaǵdaıynda bul syrtqy saýda profııtiniń qysqarýyna ákelip soqty», — deıdi Halyk Finance Taldaý ortalyǵynyń sarapshysy Aıdos Taıbekuly.

Ulttyq statıstıka bıýrosynyń (USB) deregine súıensek, 2025 jyldyń I toqsanynda taýar eksporty byltyrǵy 18,5 mlrd-tan 16,3 mlrd dollarǵa deıin tómendegen (–13,4%). Halyk Finance-tyń esepteýi boıynsha shıkizat eksporty 14,4%-ǵa (15,0 mlrd-tan 12,8 mlrd dollaǵa deıin), aralyq ónim eksporty 6,7%-ǵa ($1,7 mlrd-tan $1,6 mlrd-qa) qysqarǵanymen, daıyn ónim eksporty, kerisinshe 4,2%-ǵa, ıaǵnı $1,7 mlrd-tan $1,8 mlrd-qa deıin ósken.

«Munaı óndirisi kóleminiń artýyna qaramastan munaı jetkizý kólemi de (–14,0%), aqshalaı túsimi de (–21,2%) qysqarǵan. Alaıda «QazMunaıGazdaǵy» óndirý kólemi, sonyń ishinde Teńiz kenishindegi qýattardyń keńeıýine baılanysty 5,8%-ǵa artqan. Ádette, mundaı jaǵdaıda óndiristiń ósimi eksporttyń ulǵaıýymen qatar júrýi tıis edi. Biraq bul qaıshylyqqa qatysty biz resmı túsinikteme tappadyq», — deıdi sarapshy.

Temir keni men metalldar álemdik naryqtaǵy baǵa qysymyna baılanysty tómendedi. Mıneraldyq shıkizat pen rýdalar eksporty jylyna 5%-ǵa, metaldyń bastapqy óńdelgen ónimderi eksporty 11%-ǵa azaıǵan.

Álemdik naryqta temir kenine degen suranystyń tómendeýi men usynystyń artýynan, Qazaqstannan eksporttalǵan temir keninen túsetin aqsha 30%-ǵa (154 mln dollar), al naqty kólemde 21%-ǵa qysqarǵan. Al mys keniniń eksporty kólemdik turǵydan 9%-ǵa tómendegenimen, aqshalaı kórsetkishte 1%-ǵa ósken. Aýyl sharýashylyǵy shıkizatynyń eksporty byltyrǵy jylmen salystyrǵanda 40%-ǵa óskenimen, onyń jalpy eksporttaǵy úlesi ($747 mln) az bolǵandyqtan, jalpy jaǵdaıǵa aıtarlyqtaı áser etpedi. Bul ósim, kóbinese 2023 jylǵy tómen túsimnen keıingi qalpyna kelý jaǵdaıymen baılanysty.

«Aralyq taýarlar sanatynda ıadrolyq otynǵa arnalǵan jartylaı ónim eksportynyń aıtarlyqtaı azaıǵany baıqalady: aqshalaı túrde –84%-ǵa, naqty kólemde –80%-ǵa. Munyń sebebi, ótken jyly týyndaǵan tehnologııalyq komponentterdiń tapshylyǵyna baılanysty bolýy múmkin. Degenmen metall prokatynyń eksporty 9%-ǵa ($446 mln-ǵa deıin), sondaı-aq ósimdik maılary, maılar men mal azyǵy sııaqty jartylaı fabrıkattardyń eksporty 80%-ǵa ($351 mln-ǵa deıin) ósti», — deıdi Aıdos Taıbekuly.

Shıkizat eksportyna temir rýdalary, mıneraldar, energetıkalyq resýrstar (TN VED 25, 26, 27), temir keniniń qarapaıym óńdelgen ónimderi, óńdelmegen aýyl sharýashylyǵy ónimderi jáne óńdelmegen baǵaly metaldar men mıneraldar jatady.

Mashına jasaý salasy men zergerlik buıymdardyń ósimi ulǵaıyp, mashınalar men jabdyqtar eksporty 12,9%-ǵa ($415 mln-ǵa deıin) artqan. Alaıda ishten janatyn qozǵaltqysh sııaqty taýarlardyń bir bóligi Reseıge baǵyttalǵan reeksport bolýy múmkin. Zergerlik buıymdardyń eksporty da 18,9%-ǵa ($244 mln-ǵa deıin) artty.

2025 jyldyń I toqsanynda ımport kólemi $12,9 mlrd qurap, byltyrǵy kórsetkishten 0,3%-ǵa ǵana joǵary boldy. Import qurylymynda daıyn ónimniń úlesi byltyrǵy 76,8%-dan bıyl 77,2%-ǵa deıin ulǵaıyp, kerisinshe shıkizattyń úlesi tómendegen.

Bul ımport qurylymynyń áli de daıyn ónimge baǵdarlanǵanyn kórsetedi. Qytaıdan keletin ımport kólemi 10%-ǵa azaıǵanymen, Reseı ımporty 4,3%-ǵa artyp, buǵan deıingi tómendeý tendenııasyn buzdy. Toqsan sońynda Reseıdiń ımporttaǵy úlesi 29,1%, Qytaıdyń úlesi 26,8% boldy. Al osyǵan deıingi eki aıdyń qorytyndysy boıynsha Qytaı alǵash ret Reseıdiń ornyn basyp, ımporttyq taýarlardyń eń iri jetkizýshisine aınalǵan bolatyn (úlesi 28,8%).

«Saýda balansynyń profııti eksporttyń tómendeýi esebinen jyldyq mánde  39%-ǵa ($5,6 mlrd-tan $3,4 mlrd-qa deıin) azaıdy. Bıylǵy alǵashqy eki aıda bul kórsetkish 36%-ǵa tómendegen edi. Bizdiń saralaýymyz boıynsha, shıkizattyq emes saýda balansy tapshylyq kúıinde qalyp otyr jáne byltyrǵy jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda sál nasharlap, -8,1 mlrd dollardan -8,2 mlrd dollarǵa deıin jetti», — deıdi Aıdos Taıbekuly.

Buǵan deıin saıtymyzda «2025 jylǵy ınvestıııa ósimi nemese sarapshylar Úkimet esebinen tompaq tusty anyqtady» degen maqala jarııalanǵan bolatyn. Sondaı-aq «Alty el teris aınaldy». Munaıdy burqyratyp óndirip jatqan Qazaqstan kútpegen jaǵdaıǵa tap boldy» degen maqalany da bizden oqı alasyzdar.