جاڭالىقتار
«سوندا 423 مىڭ تەڭگە جالاقىنى كىم الادى?»: دەپۋتات ۇكىمەتتىڭ رەسمي ستاتيستيكاسىنا كۇمان كەلتىردى
ماجىلىستەگى «AMANAT» فراكتسياسىنىڭ جەتەكشىسى ەلنۇر بەيسەنباەۆ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ ورىندالۋىن سىنعا الدى. ونىڭ ايتۋىنشا, قازىرگى قارجى ساياساتى ەل ەكونوميكاسىنا قاۋىپ توندىرەتىن ادەتتەردىڭ پايدا بولۋىنا اسەر ەتىپ وتىر, دەپ حابارلايدى turkystan.kz.
ەڭ باستى ماسەلە رەتىندە بەيسەنباەۆ ۇلتتىق قوردان ءبولىنىپ جاتقان تريلليونداردى اتادى. ونىڭ ايتۋىنشا, بىلتىر 5,6 ترلن تەڭگە الىنعان بولسا, بيىل تاعى 5,3 ترلن تەڭگە جۇمسالماق.
«ياعني, 2024 جىلى بيۋدجەتتىڭ 25 پروتسەنتى, 2025 جىلى تاعى 23 پروتسەنتى ۇلتتىق قوردان تولتىرىلادى. بۇل قاۋىپتى ءارى ونى جاقىن ارادا توقتاتۋ مۇمكىن ەمەس ۇردىسكە اينالدى. قىنجىلتاتىنى – وسى», – دەدى دەپۋتات.
بيۋدجەت تاپشىلىعىن جاپقانىمەن, بۇل شىعىندار الداعى ۋاقىتتا الەۋمەتتىك جانە ينفراقۇرىلىمدىق مىندەتتەردىڭ توقتاۋىنا نەمەسە باسقا سالالارعا اۋىر سوققى اكەلۋى مۇمكىن ەكەنىن دە ەسكەرتتى. ونىڭ پىكىرىنشە, بۇل – اكسيوماعا اينالعان شىندىق.
ەكىنشى ماسەلە – ازىق-ت ۇلىك باعاسىنىڭ كۇرت ءوسۋى. ەلنۇر بەيسەنباەۆ رەسمي مالىمەتتەر مەن شىندىقتىڭ اراسىنداعى الشاقتىققا نازار اۋداردى.
«جىلدا ۇكىمەت ونىڭ نەبارى 7-8 پايىزعا قىمباتتاعانىن ايتادى. ال شىنتۋايتىندا بيىل ءبىر عانا كارتوپتىڭ ءوزى 2,5 ەسەگە ءوسىپ, 500 تەڭگە بولدى. ياعني 150 پايىزعا كۇرت كوتەرىلگەن. مينيسترلىكتىڭ باعاسىن رەتتەيمىز دەگەن مالىمدەسى ورىندالمادى. ءدال قازىر ماگنۋمداعى كارتوپتىڭ باعاسى – 550 تەڭگەدەن ساتىلۋدا», – دەپ ناقتى مىسال كەلتىردى ول.
سونداي-اق, بۇرىن 1,5 مىڭ تەڭگەدەن اسقان قىزاناق پەن قيار باعاسىنا تاڭداناتىن حالىقتىڭ قازىر باعاعا كوندىگىپ كەتكەنىن دە ەسكە سالدى.
جالاقى ماسەلەسىنە كەلگەندە دەپۋتات ۇكىمەتتىڭ رەسمي ستاتيستيكاسىنا كۇمان كەلتىردى.
«ۇكىمەتتىڭ مالىمدەۋىنشە, ءدال قازىر ەلىمىزدە ورتاشا جالاقى – 423 مىڭ تەڭگەنى, ياعني 830 دوللاردى قۇرايدى دەگەن مالىمدەمەسى ەشقانداي سەنىم ۇيالاتا المايدى», – دەدى ول.
بەيسەنباەۆتىڭ ايتۋىنشا, 3 ميلليون قازاقستاندىق بار بولعانى 200 مىڭ تەڭگە جالاقى الادى, ال 1,8 ميلليون ادام ەڭ تومەنگى جالاقى – 85 مىڭ تەڭگەگە ءومىر ءسۇرىپ جاتىر.
«سوندا 423 مىڭ تەڭگە جالاقىنى كىم الادى?! مەنىڭشە, بۇل ساننىڭ اريفمەتيكاسىن ۇكىمەت بىلاي ەسەپتەيتىن سياقتى. مىسالى, اسان 1 ميلليون تەڭگە جالاقى السا, ال ۇسەن مەن ەسەن 100 مىڭ تەڭگەدەن الادى. سوندا ۇشەۋىنە شاققاندا ورتاشا جالاقى 400 مىڭ تەڭگەنى قۇرايدى», – دەدى ول.
15 جىلدان بەرى وزگەرمەيتىن رەسمي جۇمىسسىزدىق كورسەتكىشى – 5 پايىز. بىراق بەيسەنباەۆتىڭ پايىمىنشا, بۇل – ناقتى كورىنىستى جاسىراتىن تسيفر.
«ەلىمىزدەگى ەڭبەككە قابىلەتتى شامامەن 10 ميلليون ادامنىڭ نەبارى 5,5 ميلليونى عانا ناقتى ءارى تۇراقتى جۇمىس ىستەپ ءجۇر. قالعاندارى قايدا?!» – دەپ سۇراق قويدى ول.
ونىڭ ايتۋىنشا, پاندەميا كەزىندە 42 500 تەڭگە كولەمىندە كومەك العان 4,5 ميلليون ادام ءالى كۇنگە دەيىن تۇراقتى جۇمىسپەن قامتىلماعان.
ەلنۇر بەيسەنباەۆ بيۋدجەتتىڭ قۇرىلىمى مەن ەل ەكونوميكاسىنىڭ شىنايى بەينەسىن بىلاي سيپاتتادى:
«جالپى سالىقتىق ءتۇسىم – 13,5 ترلن. تەڭگە بولسا, ال شىعىسىمىز – 25,7 ترلن. ياعني ءبىز جىل سايىن تاپقان تابىستان شامامەن ەكى ەسەگە ارتىق جاراتامىز».
بۇعان قوسا, حالىقتىڭ بانكتەرگە قارىزى دا الاڭداتارلىق. 25 ترلن تەڭگە – بۇل مەملەكەتتىڭ بۇكىل بيۋدجەتىمەن پارا-پار سوما.
«ياعني ءبىز قارىزعا ءومىر ءسۇرىپ جاتىرمىز دەگەن ءسوز», – دەيدى دەپۋتات.
ەلىمىزدەگى تابىس تەڭسىزدىگى اۋىل مەن قالا اراسىنداعى الشاقتىقتان دا بايقالادى.
«85 مىڭ تەڭگە جالاقى الاتىنداردىڭ 1,2 ميلليونى – اۋىل تۇرعىندارى», – دەدى بەيسەنباەۆ.
ونىڭ ايتۋىنشا, 200-دەن استام اۋىلدا ەمدەۋ مەكەمەسى مۇلدەم جوق. ال بار مەديتسينالىق مەكەمەلەردىڭ 55 پايىزى ەسكىرگەن. جەدەل جاردەم كولىكتەرىنىڭ 80 پايىزى – جۇرۋگە جارامسىز. سونىمەن بىرگە 858 اۋىلدا كەڭ جولاقتى ينتەرنەت تە جوق.
رەسەيشە ايتقاندا, «بيۋدجەتتىك ءتارتىپتىڭ» تاعى ءبىر كورىنىسى – مينيسترلىكتەردىڭ يگەرمەي قالعان ميللياردتارى.
بەيسەنباەۆ اتاپ وتكەندەي, ەڭبەك مينيسترلىگىنىڭ بيۋدجەتى 96 ملرد تەڭگەگە قىسقارعان. بۇل قاراجات مۇمكىندىگى شەكتەۋلى جاندارعا بەرىلەتىن جاردەماقىنى 20 پايىزعا ارتتىرۋعا نەمەسە 100 مىڭ ەرەكشە بالانى قامتيتىن وڭالتۋ ورتالىقتارىن سالۋعا جۇمسالۋى مۇمكىن ەدى.
سول سەكىلدى, عىلىم جانە جوعارى ءبىلىم مينيسترلىگى دە 52 ملرد تەڭگەدەن باس تارتقان. دەپۋتاتتىڭ سوزىنشە, بۇل قاراجات ناقتى عىلىمعا باعىتتالۋى كەرەك ەدى. الايدا بۇل ۋادە ورىندالماعان.
«بۇل – جىلدىق بيۋدجەتى بار ءبىر ۆەدومستۆومەن تەڭ قاراجات. بۇل جاعداي – ساپاسىز بولجامداردىڭ سالدارى», – دەدى ول.
كەيىنگى ءۇش جىلدا باسپانا كەزەگىندە تۇرعاندار سانى 400 مىڭنان 720 مىڭعا جەتكەن. ياعني جىل سايىن 100 مىڭنان استام وتباسى قوسىلىپ وتىر.
مەملەكەتتىك قارىز دا كۇرت وسكەن.
«ول قازىرگى تاڭدا 32 ترلن تەڭگەگە جەتىپ, بيۋدجەت كولەمىنەن 6,2 ترلن تەڭگەگە ارتىق. ال ونى جىل سايىن وتەۋگە 2 ترلن تەڭگە جۇمسالادى. بىراق بۇل سوما نەگىزگى بورىشتى ازايتپايدى», – دەدى فراكتسيا جەتەكشىسى. «كورسەتكىشتەر مەن بيۋدجەتتىڭ تەرىس سالدوسى ەلدە «جەتكىلىكتىلىك يلليۋزياسىن» قالىپتاستىرىپ وتىر», – دەپ اتاپ ءوتتى دەپۋتات.
ونىڭ ايتۋىنشا, قازىرگى تاڭدا 20 ءوڭىردىڭ 17-ءسى دوتاتسيالىق جاعدايدا وتىر.
«ءتىپتى مۇنايلى ءوڭىر ماڭعىستاۋدىڭ ءوزى قازىر دوتاتسياعا ءماجبۇر», – دەدى ول.
فراكتسيا جەتەكشىسى «اۋىل – ەل بەسىگى» سەكىلدى ۇلتتىق جوبالاردىڭ دا تولىق ورىندالماي جاتقانىن سىنعا الدى.
«ەسەپتى جىل ىشىندە جوبالاردىڭ 49,2% عانا اياقتالعان. ياعني ونىڭ جارتىسىنان كوبى, 463 جوبا اياقتالماعان. اتاپ ايتقاندا, «اۋىل – ەل بەسىگى» اياسىندا 176 جوبا تولىق بىتپەگەن», – دەدى ول.
ەڭ تومەن كورسەتكىش سولتۇستىك قازاقستان, ماڭعىستاۋ جانە ۇلىتاۋ وبلىستارىندا بايقالعان.
