Toqaev Túrki memleketteri uıymynyń beıresmı sammıtine qatysty

Foto: Aqorda

Qasym-Jomart Toqaev Túrki memleketteri uıymynyń beıresmı sammıtin kóne Býdapesht shaharynda óte joǵary deńgeıde uıymdastyrǵany úshin Majarstannyń Premer-mınıstri Vıktor Orbanǵa rızashylyǵyn bildirdi, dep jazdy qandastar.kz

– Búgingi alqaly jıynnyń Eýropa tórinde ótýiniń aıryqsha máni bar. Biz majar jurtynyń qart qurlyqta tuǵyrly memleket bolyp otyrǵanyna dán rızamyz. Búgin bárimizdi túbi bir túrki baýyrlarym dep qushaq jaıa qarsy alyp jatsyzdar. Muny, shyn máninde, myzǵymas dostyǵymyzdyń aıqyn kórinisi dep sanaımyn. Biz yntymaǵy jarasqan elderimizdiń birligin bekemdep, tamyry bir tarıhymyz ben salt-dástúrlerimizdi ulyqtap kelemiz, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysynyń aıtýynsha, «Shyǵys pen Batys toǵysqan tus» ataýymen uıymdastyrylǵan sammıt alyp qurlyqtyń ulan-ǵaıyr aýmaǵyn ıelenip jatqan túrki elderiniń múddesine, strategııalyq maqsat-mindetine saı keledi. Qazirgi kúrdeli geosaıası jaǵdaıda Uıym aıasyndaǵy yntymaqtastyqtyń máni tipti artty.

Bul rette Qasym-Jomart Toqaev túrki jurtynyń tatýlyǵy men ózara baılanysyn nyǵaıtý, tutastyǵyn bekemdeı túsý maqsatynda Qazaqstan qabyldaǵan keshendi sharalarǵa toqtaldy.

– Atap aıtsaq, Túrki memleketteri uıymynyń janyndaǵy Qazaqstannyń Turaqty ókilin taǵaıyndady. Kóp uzamaı Turaqty ókildik ashýdy josparlap otyrmyz. Astanada 11-12 maýsym kúnderi Túrki memleketteri Parlamenttik Assambleıasynyń XIV plenarlyq otyrysy ótedi. Aqtaý qalasy bıyl Túrki áleminiń mádenı astanasy retinde jarııalandy. Osy mártebeli mindetti joǵary deńgeıde atqarý úshin naqty is-sharalar qolǵa alyndy. Qazaqstannyń bastamasymen ótken aptada Ortalyq saılaý organdarynyń konsýltatıvtik platformasy quryldy. Onyń alǵashqy otyrysy kıeli Túrkistan qalasynda tabysty ótti. Ortaq kelisim boıynsha bıyl maýsym aıynan bastap Almaty qalasy «Túrki memleketteri uıymynyń jastar astanasy» atanady. Osylaısha, biz túrki birligin nyǵaıtamyz, – dedi Prezıdent.

Qasym Jomart Toqaevtyń pikirinshe, Túrki memleketteri uıymyna múshe elder ózara qol jetkizgen kelisimderdi saqtaýy qajet.

– Taǵy bir asa mańyzdy másele, bul – bizdiń Uıymnyń sheńberinde qabyldanǵan qujattardaǵy erejelerdi qatań saqtaý. Proedýra máselesi bolsyn, saıası jáne ekonomıka suraqtary bolsyn – kelisimderdiń erejeleriniń barlyǵyn qurmetteý, saqtaý qajet, mindetti túrde iske asyrý kerek, – dedi Prezıdent.

Memleket basshysy sońǵy kezdegi tarıfke qatysty oqıǵalar jahandyq saýda saıasatyndaǵy óte úlken ózgeristerge sebep bolǵanyna nazar aýdardy. Prezıdent mundaı daǵdarystar túrli syn-qater týdyrýmen qatar jańa múmkindikterge jol ashatynyn alǵa tartyp, ónerkásip, kólik-tranzıt, aýyl sharýashylyǵy, ıfrlandyrý sııaqty baǵyttar boıynsha birlese áreket etýdi usyndy.

Qasym-Jomart Toqaev Orta dálizdi Shyǵys pen Batystyń arasyndaǵy negizgi kópirge aınaldyrýdy strategııalyq mindet retinde atady. Bul rette Prezıdent elimiz Qyrǵyzstanmen jáne О́zbekstanmen shekaradaǵy rásimderdi ıfrlandyrý, júk tranzıtin jeńildetý úshin naqty sharalar qabyldap jatqanyn, sondaı-aq Qazaqstan-Qytaı shekarasynda úshinshi temir jol beketin ashýdy josparlap otyrǵanyn jetkizdi.

Osy oraıda Qasym-Jomart Toqaev baýyrlas elderdi iri ınfraqurylymdyq jobalardy birlesip júzege asyrýǵa, sonyń ishinde «Soltústik – Ońtústik» baǵyty boıynsha halyqaralyq kólik qatynasyn damytýǵa shaqyrdy. Atalǵan joba túrki elderiniń óńirlik tranzıt haby retindegi rólin edáýir nyǵaıtady.

Prezıdent munaı, gaz, ýran jáne taǵy da basqa taýarlardy jetkizý tizbegin ártaraptandyrý isinde Uıymnyń áleýetin paıdalaný qajet ekenine nazar aýdardy.

Osy rette Qazaqstannan Eýropa baǵytynda munaı jetkizýdi arttyrý jobasyn qoldaǵany úshin Ázerbaıjan Prezıdenti Ilham Álıevke alǵys aıtty.

Budan bólek, Qasym-Jomart Toqaev sońǵy ýaqytta halyqaralyq sarapshylar Transkaspıı munaı jáne gaz qubyrlaryn salý bastamasyn talqylap júrgenin atap ótip, mundaı jobalar óte aýqymdy jáne transulttyq deńgeıdegi yqpaldastyqty talap etetinin jetkizdi.

Memleket basshysynyń aıtýynsha, ıfrlandyrý jáne aqparattyq tehnologııalar salasyndaǵy yntymaqtastyqtyń bolashaǵy zor. Bıyl elimiz Kaspıı teńizi arqyly optıkalyq-talshyqty kabel tartý jobasyn júzege asyra bastady. Sonyń nátıjesinde aımaqtaǵy ıfrlyq baılanys nyǵaıa túsedi.

– Elderimiz arasyndaǵy saýda-sattyqty jandandyryp, taýar túrin kóbeıtý qajet. О́tken jyly Qazaqstannyń Uıymǵa múshe eldermen aradaǵy alys-berisi 11,4 mıllıard dollarǵa jetti. Bul – elimizdiń syrtqy saýdasynyń 8 paıyzyna teń. Árıne, jaqsy kórsetkish. Degenmen ony arttyra túsý kerek. Osyǵan oraı, saýda-sattyqty damytý úshin arnaıy qujat ázirleýdi usynamyn, – dedi Prezıdent.

Sondaı-aq aýyl sharýashylyǵy salasyndaǵy yqpaldastyqty kúsheıtýge basa mán berildi. Qasym-Jomart Toqaev Azyq-túlik qaýipsizdigi jónindegi Islam uıymy men Túrki memleketteri uıymy arasyndaǵy yntymaqtastyqty arttyrýdyń mańyzyna toqtaldy.

Memleket basshysynyń pikirinshe, álemde jıilegen tabıǵat apattaryna qarsy turý úshin kúsh jumyldyrý máselesi asa ózekti. Máselen, sońǵy jyldary Kaspıı teńiziniń deńgeıi aıtarlyqtaı tómendep ketti. Bul jaǵdaı aımaqtyń ekologııasy men ekonomıkasyna, halyqtyń ál-aýqatyna keri áserin tıgizýde. Prezıdent túrki elderin osyǵan qatysty birlesken ǵylymı zertteýler júrgizýge jáne ortaq jobalar ázirleýge úndedi.

Sammıtte Majarstan Premer-mınıstri Vıktor Orban, Qyrǵyzstan Prezıdenti Sadyr Japarov, Ázerbaıjan Prezıdenti Ilham Álıev, Túrkııa Prezıdenti Rejep Taııp Erdoǵan, О́zbekstan Prezıdenti Shavkat Mırzııoev jáne TMU Bas hatshysy Kýbanychbek О́mirálıev sóz sóıledi.