جاڭالىقتار
ۋتيلالىم كەسىرىنەن قازاقستاندا جول اپاتتارى كۇرت ءوستى
ەلدەگى اۆتوكولىك پاركى ۇرەيلى قارقىنمەن كونەرىپ بارادى.
ءبىر عانا مىسال: ەكولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار ءمينيسترى ەرلان نىسانباەۆتىڭ ايتۋىنشا, رەسپۋبليكادا ء«تىلسىز جاۋمەن» كۇرەسۋ ءۇشىن ورمان شارۋاشىلىقتارىنىڭ بالانسىندا 275 ءورت ءسوندىرۋ اۆتوكولىگى بار, بۇل قولدانىستاعى ءتيىستى نورمانىڭ شامامەن 111%-ىن قۇرايدى,-دەپ حابارلايدى Qandastar.kz
ەگەر تەحنيكامەن ارتىعىمەن قامتىلعان بولسا, وندا نەگە قازاقستاندىق ورمانشىلار جانە ورتپەن كۇرەسۋشىلەر جالىننىڭ ءتىلىن ۋاقىتىندا اۋىزدىقتاي الماي كەلەدى. قۇپياسى – قاراپايىم. ورمان شارۋاشىلىقتارىنىڭ بالانسىندا تۇرعان 275 ءورت ءسوندىرۋ اۆتوكولىگىنىڭ 198-ءى نەمەسە 72%-ى كونەرگەن جانە ەسەپتەن شىعارىلعان!
تەكسەرۋ قورىتىندىسىندا, ولاردىڭ 158 بىرلىگى جۇرمەيتىن تەحنيكا ەكەنى اشكەرەلەندى. ورمانشىلار مەن ورمانداردى جالعا الۋشىلار ءوز بەتىنشە 121 بىرلىك تەحنيكانى جوندەپ, قۇراپ-سۇراپ, قاتارعا قوستى.
ساراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا, ولاردىڭ ءبارىن جاڭارتۋعا بىرىنشىدەن, سالانى بيۋدجەت تاراپىنان جەتە قارجىلاندىرماۋ, ەكىنشىدەن, كولىكتىڭ قۇنىنا بارابار اقشا سۇرايتىن ۋتيلالىم ايىپتى.
بۇل تۇرعىدا ەكولوگيا ءمينيسترى جاھاندىق الپاۋىتتاردىڭ سالماقتى سانكتسيالارىنىڭ استىندا ءومىر ءسۇرىپ جاتقان بەلارۋسكە قىزىعا, قىزعانا قارايدى. ويتكەنى بىرىنشىدەن, بۇل وداقتاستاعى ورمانشىلار دا, ورمان پايدالانۋشىلار دا, ەكولوگتەر دە بارلىق قاجەتتى وتاندىق جانە شەتەلدىك تەحنيكامەن جەتە قامتىلعان. ەكىنشىدەن, ورمان ورتتەرىن جەدەل انىقتاۋ ءۇشىن جاڭا تەحنولوگيالاردى قولدانادى.
«مىسالى بەلارۋس رەسپۋبليكاسىندا ورمانداردىڭ اۋماعى ەرتە انىقتاۋ جۇيەسىمەن تولىق قامتىلعان, سونىڭ ارقاسىندا 2020 جىلعى ورىن العان ورمان ورتتەرىنىڭ ورتاشا كولەمى 10 گەكتاردان 2023 جىلى جىلى 0,4 گەكتارعا دەيىن كۇرت, ەسەلەپ ازايتىلدى», – دەپ كۇرسىنەدى مينيستر ەرلان نىسانباەۆ.
ايتا كەتۋ كەرەك, ۋتيليزاتسيالىق الىم بەلارۋستە دە بار, بىراق ول ءدال قازاقستانداعىداي توناۋشى سيپاتتا ەمەس. بر كەدەن قىزمەتىنىڭ دەرەگىنشە, ماشينانى سىرتتان اكەلگەندە, قوزعالتقىشىنىڭ كولەمىنە قاراماستان, كادەگە جاراتۋ الىمى 2024 جىلعى 31 ناۋرىزدان باستاپ, 3 جىلعا دەيىنگى جاڭا كولىك قۇرالى ءۇشىن – 544,50 رۋبل, 3 جىلدان اسسا, 816,70 ءرۋبلدى قۇرايدى.
قازاقستاندا قاندى قاڭتاردان كەيىن, 2022 جىلعى 14 مامىردان باستاپ, «جاسىل دامۋ» اق كادەگە جاراتۋ الىمىنىڭ جاڭا ستاۆكالارىن جاريالادى. بۇل الىمنىڭ ەڭ جوعارعى مەجەسى 7 155 000 تەڭگەگە دەيىن بارادى. بۇل – 1 ميلليون 400 مىڭ رۋبلگە تەڭ. ياعني, بەلارۋستەگىدەن 2 571 ەسە (!) جوعارى.
بۇل رەتتە قازاقستاندىقتار بەلارۋستەردەن 2,5 مىڭ ەسە باي ەمەس.
ۇلتتىق ستاتيستيكا بيۋروسى دا دابىل قاعۋدا. ونىڭ بۇگىن جاريالاعان ەسەبىندە قازاقستاندا اۆتوپاركتىڭ كونەرۋى قانداي الاپات دەڭگەيگە جەتكەنى كورىنىس تاپقان.
ءبىرىنشى كەزەكتە, ەلدە جىل سايىن تىركەۋگە قويىلاتىن جاڭا كولىكتەر سانى عالامات قارقىنمەن ازايۋدا. 2024 جىلعى ساۋىردە ەسەپكە 157,9 مىڭ اۆتوكولىك قويىلدى, بۇل كورسەتكىش وتكەن جىلدىڭ سايكەس كەزەڭىمەن سالىستىرعاندا 7,9% كەمىدى. سونىڭ ىشىندە جەڭىل اۆتوموبيلدەر سانى 8,6%-عا, جۇك اۆتوموبيلدەرى 2,9%-عا ازايدى.
«2024 جىلعى 1 مامىرداعى جاعداي بويىنشا قازاقستاندا تىركەلگەن اۆتوكولىك سانى 5 ملن 442,9 مىڭ بىرلىكتى قۇرادى, ونىڭ ىشىندە 88%-ىن – جەڭىل اۆتوموبيلدەر, 9,9%-ىن – جۇك اۆتوموبيلدەرى جانە 2,1%-ىن – اۆتوبۋستار قۇرايدى», – دەپ حابارلادى ۇسب ماماندارى.
بيۋرونىڭ كەلەسى ستاتيستيكاسى جان تۇرشىكتىرەدى:
- 2024 جىل باسىنداعى جاعداي بويىنشا قازاقستاندا اۆتوزاۋىتتان شىققانىنا 20 جىلدان اسقان ەسكى-قۇسقى كولىكتەردىڭ جالپى سانى – 2 ميلليونعا 459 مىڭ اۆتوموبيلگە نەمەسە 46,16%-عا جەتتى.
- 10-نان 20 جىلعا دەيىنگى كونەرگەن كولىكتىڭ ۇلەسى – 1 ميلليون 265,6 مىڭ اۆتوموبيل نەمەسە 23,7%-دان استى.
- 7-دان 10 جىلعا دەيىنگى ەسكىسى – 680,7 مىڭ نەمەسە 12,8%.
- 3-تەن 7 جىلعا دەيىنگى سالىستىرمالى تۇردە جاڭاسى – 590,8 مىڭ نەمەسە نەبارى 11,09%.
- 3 جىلعا دەيىنگى جاڭاسى – بار-جوعى 319,7 مىڭ اۆتوموبيل نەمەسە 6%.
بيىل دا كىلەڭ جاڭاسى تىركەلىپ جاتقانى شامالى, باسىم كوپشىلىگى – قولدانىستا بولعان «ب/ۋ» اۆتوموبيلدەر. بۇل تۇرعىدا ۋتيلالىم وزىنە جۇكتەلگەن باستى مىندەتتى ورىندامادى – شەتەلدەن كونەرگەن كولىكتەردىڭ كەلۋىنە توسقاۋىل قويمادى.
2024 جىلعى ساۋىردە تىركەلگەن جەڭىل اۆتوموبيلدەردىڭ جالپى سانىندا شىعارىلعان جىلى 20 جىلدان اسىپ كەتكەن كونە كولىكتەردىڭ ۇلەسى – 44,8%. 10 جىلدان 20 جىل ارالىعىنداعىسى – 23,6%, 7–10 جىل ارالىعىنداعىسى – 12,7%, 3 جىلدان 7 جىلعا دەيىنگىسى نەبارى – 12,7% جانە 3 جىلعا دەيىنگى جاڭا اۆتوكولىكتەر تەك 6,2%.
كونۆەيەردەن تۇسكەنىنە 20 جىلدان اسىپ كەتكەن جامان-جاۋتىك جەڭىل اۆتوموبيلدەردىڭ ەڭ كوپ سانى الماتى وبلىسىندا – 325,7 مىڭ بىرلىك. ودان كەيىن الماتى قالاسىندا – 189,7 مىڭ, جامبىل وبلىسىندا – 167,8 مىڭ, قاراعاندى وبلىسىندا – 162,8 مىڭ جانە شىعىس قازاقستان وبلىسىندا – 154,4 مىڭ.
كوشەلەرى جانە جولدارى ابدەن توزىعى جەتكەن اۆتوموبيلدەرگە لىق تولعان قازاقستاندا جىل سايىن جول اپاتتارىنىڭ سانى الاپات قارقىنمەن كوبەيىپ بارادى.
ۇلتتىق ستاتبيۋرونىڭ مالىمەتىنشە, 2024 جىلدىڭ قاڭتار-ءساۋىر ايلارىندا رەسپۋبليكادا 6 079 جول-كولىك وقيعاسى (جكو) تىركەلىپ, ولاردا 8104 ادام زارداپ شەككەن. وتكەن جىلعى ءتيىستى كەزەڭمەن سالىستىرعاندا جكو سانى بىردەن 81,3%-عا ءوستى. زارداپ شەككەن ادامدار سانى دا 69,4%-عا ۇلعايدى.
نازار اۋداراتىن جايت, جكو-لاردىڭ باسىم كوپشىلىگى اۆتوموبيلدەردىڭ كەسىرىنەن بولادى. جاياۋ جۇرگىنشىلەردىڭ كىناسىنەن تەك 194 جول اپاتى بولعان.
بۇدان بولەك, بيىلعى 4 ايدا موپەد جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ كىناسىنەن – 111, اۆتوبۋس جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ كىناسىنەن – 70, جۇك كولىگى جۇرگىزۋشىلەرىنىڭ كىناسىنەن – 56, ۆەلوسيپەديستەردىڭ كىناسىنەن – 5, ەلەكتروساموكاتتار جۇرگىزۋشىلەردىڭ ايىبىنان 4 جول-كولىك وقيعاسى تىركەلدى.
كوبىنەسە – 2,6 مىڭداي جكو-دا ماشينالار سوقتىعىسقان. 2,4 مىڭ جول اپاتىندا جۇرگىنشىلەردى باسىپ كەتكەن.
كولىكتەردىڭ اۋدارىلىپ قالۋىنىڭ 325, كولىك ىشىندەگى جولاۋشىنىڭ سىرتقا قۇلاۋىنىڭ 181, ماشينانىڭ كەدەرگىگە سوعىلۋىنىڭ 179, تۇراقتاپ تۇرعان وزگە كولىككە سوعىلۋىنىڭ 79, ۆەلوسيپەدشىنى قاعۋىنىڭ 45, مالداردى قاعۋدىڭ 40 وقيعاسى تىركەلدى.
سالدارىنان, بيىلعى قاڭتار-ساۋىردە جول اپاتتارىندا 8,1 مىڭ ادام زارداپ شەكتى. بۇل ءبىر جىل بۇرىنعىدان بىردەن 69,4% كوپ.
سونىڭ ىشىندە 7,6 مىڭ ادام جارالاندى, مەرتىكتى, مۇگەدەك بولىپ قالدى, ولاردىڭ سانى 2023 جىلعىدان 77,4%-عا ءوستى.
542 ادام قازا تاپتى. جولداعى ءولىم-ءجىتىم بيىل 3,8% ارتتى.
قازاقستاندىقتارعا كوڭ-قوقىر جاعدايعا جەتكەن ماشينالاردان تەزىرەك ارىلىپ, قاۋىپسىزدىگى جوعارى جاڭا كولىكتەرگە كوشۋىن ىنتالاندىرۋ ورنىنا بيلىك بۇرىنعى انىنە باستى: جىلدىڭ ەكىنشى جارتىسىنان باستاپ, ايىپپۇلدى ارتتىرىپ جاتىر.
پارلامەنت دەپۋتاتتارى قابىلداعان «جول ءجۇرىسى تۋرالى» زاڭىنا جەكەلەگەن كولىك قۇرالدارى تۇرلەرىنىڭ ءجۇرۋىن ۇيىمداستىرۋ جانە جول قاۋىپسىزدىگىن تسيفرلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» نەگىزگى زاڭ جوباسىنا جانە «اكىمشىلىك قۇقىق بۇزۋشىلىق تۋرالى كودەكسىنە جەكەلەگەن كولىك قۇرالدارى تۇرلەرىنىڭ ءجۇرۋىن ۇيىمداستىرۋ جانە جول قاۋىپسىزدىگىن تسيفرلاندىرۋ ماسەلەلەرى بويىنشا وزگەرىستەر مەن تولىقتىرۋلار ەنگىزۋ تۋرالى» ىلەسپە زاڭ جوباسىنا سايكەس, ايىپپۇل ارتپاق.
«وكىنىشكە قاراي, قابىلداپ جاتقان بارلىق شارالارعا قاراماستان, بىزدە بىلتىر جولداعى اپاتتىلىق ءوستى. بيىل دا ەلەۋلى ارتتى. ەندەشە ءبىزدىڭ قابىلداپ جاتقان شارالارىمىز ازىرگە احۋالدى تۇراقتاندىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەدى. بۇل زاڭدا ايىپپۇلدار ناقتىلى ارتتىرىلىپ وتىر: تەك جول قوزعالىسى ەرەجەلەرىن دورەكى, ايقىن, اشىق تۇردە بۇزعاندار ءۇشىن ايىپپۇلدار وسىرىلەدى. جىلدامدىقتى ايتالىق, ساعاتىنا 10 شاقىرىمعا ارتتىرعان ازاماتتارعا ءبىز تيىسپەيمىز: ايىپپ ۇلىن وسىرمەيمىز. جىلدامدىقتى قاساقانا جانە ءبىرشاما كوپ ارتتىرعاندار ءۇشىن ايىپپۇلدار ۇلعايتىلدى», – دەدى ىشكى ىستەر ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى يگور لەپەحا.
