Ýtılalym kesirinen Qazaqstanda jol apattary kúrt ósti

Qazaqstanda 2016 jyldan beri engizilgen mindetti ýtılızaııalyq alym kólik quraldarynyń barlyq derlik túrlerine soqqy berdi.
Bir ǵana mysal: Ekologııa jáne tabıǵı resýrstar mınıstri Erlan Nysanbaevtyń aıtýynsha, respýblıkada «tilsiz jaýmen» kúresý úshin orman sharýashylyqtarynyń balansynda 275 órt sóndirý avtokóligi bar, bul qoldanystaǵy tıisti normanyń shamamen 111%-yn quraıdy,-dep habarlaıdy Qandastar.kz

Eger tehnıkamen artyǵymen qamtylǵan bolsa, onda nege qazaqstandyq ormanshylar jáne órtpen kúresýshiler jalynnyń tilin ýaqytynda aýyzdyqtaı almaı keledi. Qupııasy – qarapaıym. Orman sharýashylyqtarynyń balansynda turǵan 275 órt sóndirý avtokóliginiń 198-i nemese 72%-y kónergen jáne esepten shyǵarylǵan!

Tekserý qorytyndysynda, olardyń 158 birligi júrmeıtin tehnıka ekeni áshkerelendi. Ormanshylar men ormandardy jalǵa alýshylar óz betinshe 121 birlik tehnıkany jóndep, qurap-surap, qatarǵa qosty.

Sarapshylardyń aıtýynsha, olardyń bárin jańartýǵa birinshiden, salany bıýdjet tarapynan jete qarjylandyrmaý, ekinshiden, kóliktiń qunyna barabar aqsha suraıtyn ýtılalym aıypty.

Bul turǵyda ekologııa mınıstri jahandyq alpaýyttardyń salmaqty sankııalarynyń astynda ómir súrip jatqan Belarýske qyzyǵa, qyzǵana qaraıdy. О́ıtkeni birinshiden, bul odaqtastaǵy ormanshylar da, orman paıdalanýshylar da, ekologter de barlyq qajetti otandyq jáne sheteldik tehnıkamen jete qamtylǵan. Ekinshiden, orman órtterin jedel anyqtaý úshin jańa tehnologııalardy qoldanady.

«Mysaly Belarýs Respýblıkasynda ormandardyń aýmaǵy erte anyqtaý júıesimen tolyq qamtylǵan, sonyń arqasynda 2020 jylǵy oryn alǵan orman órtteriniń ortasha kólemi 10 gektardan 2023 jyly jyly 0,4 gektarǵa deıin kúrt, eselep azaıtyldy», – dep kúrsinedi mınıstr Erlan Nysanbaev.

Aıta ketý kerek, ýtılızaııalyq alym Belarýste de bar, biraq ol dál Qazaqstandaǵydaı tonaýshy sıpatta emes. BR keden qyzmetiniń dereginshe, mashınany syrttan ákelgende, qozǵaltqyshynyń kólemine qaramastan, kádege jaratý alymy 2024 jylǵy 31 naýryzdan bastap, 3 jylǵa deıingi jańa kólik quraly úshin – 544,50 rýbl, 3 jyldan assa, 816,70 rýbldi quraıdy.

Qazaqstanda qandy qańtardan keıin, 2022 jylǵy 14 mamyrdan bastap, «Jasyl Damý» AQ kádege jaratý alymynyń jańa stavkalaryn jarııalady. Bul alymnyń eń joǵarǵy mejesi 7 155 000 teńgege deıin barady. Bul – 1 mıllıon 400 myń rýblge teń. Iaǵnı, Belarýstegiden 2 571 ese (!) joǵary.

Bul rette qazaqstandyqtar belarýsterden 2,5 myń ese baı emes.

Ulttyq statıstıka bıýrosy da dabyl qaǵýda. Onyń búgin jarııalaǵan esebinde Qazaqstanda avtoparktiń kónerýi qandaı alapat deńgeıge jetkeni kórinis tapqan.

Birinshi kezekte, elde jyl saıyn tirkeýge qoıylatyn jańa kólikter sany ǵalamat qarqynmen azaıýda. 2024 jylǵy sáýirde esepke 157,9 myń avtokólik qoıyldy, bul kórsetkish ótken jyldyń sáıkes kezeńimen salystyrǵanda 7,9% kemidi. Sonyń ishinde jeńil avtomobılder sany 8,6%-ǵa, júk avtomobılderi 2,9%-ǵa azaıdy.

«2024 jylǵy 1 mamyrdaǵy jaǵdaı boıynsha Qazaqstanda tirkelgen avtokólik sany 5 mln 442,9 myń birlikti qurady, onyń ishinde 88%-yn – jeńil avtomobılder, 9,9%-yn – júk avtomobılderi jáne 2,1%-yn – avtobýstar quraıdy», – dep habarlady USB mamandary.

Bıýronyń kelesi statıstıkasy jan túrshiktiredi:

• 2024 jyl basyndaǵy jaǵdaı boıynsha Qazaqstanda avtozaýyttan shyqqanyna 20 jyldan asqan eski-qusqy kólikterdiń jalpy sany – 2 mıllıonǵa 459 myń avtomobılge nemese 46,16%-ǵa jetti.
• 10-nan 20 jylǵa deıingi kónergen kóliktiń úlesi – 1 mıllıon 265,6 myń avtomobıl nemese 23,7%-dan asty.
• 7-dan 10 jylǵa deıingi eskisi – 680,7 myń nemese 12,8%.
• 3-ten 7 jylǵa deıingi salystyrmaly túrde jańasy – 590,8 myń nemese nebary 11,09%.
• 3 jylǵa deıingi jańasy – bar-joǵy 319,7 myń avtomobıl nemese 6%.

Bıyl da kileń jańasy tirkelip jatqany shamaly, basym kópshiligi – qoldanysta bolǵan «b/ý» avtomobılder. Bul turǵyda ýtılalym ózine júktelgen basty mindetti oryndamady – shetelden kónergen kólikterdiń kelýine tosqaýyl qoımady.

2024 jylǵy sáýirde tirkelgen jeńil avtomobılderdiń jalpy sanynda shyǵarylǵan jyly 20 jyldan asyp ketken kóne kólikterdiń úlesi – 44,8%. 10 jyldan 20 jyl aralyǵyndaǵysy – 23,6%, 7–10 jyl aralyǵyndaǵysy – 12,7%, 3 jyldan 7 jylǵa deıingisi nebary – 12,7% jáne 3 jylǵa deıingi jańa avtokólikter tek 6,2%.

Konveıerden túskenine 20 jyldan asyp ketken jaman-jáýtik jeńil avtomobılderdiń eń kóp sany Almaty oblysynda – 325,7 myń birlik. Odan keıin Almaty qalasynda – 189,7 myń, Jambyl oblysynda – 167,8 myń, Qaraǵandy oblysynda – 162,8 myń jáne Shyǵys Qazaqstan oblysynda – 154,4 myń.

Kósheleri jáne joldary ábden tozyǵy jetken avtomobılderge lyq tolǵan Qazaqstanda jyl saıyn jol apattarynyń sany alapat qarqynmen kóbeıip barady.

Ulttyq statbıýronyń málimetinshe, 2024 jyldyń qańtar-sáýir aılarynda respýblıkada 6 079 jol-kólik oqıǵasy (JKO) tirkelip, olarda 8104 adam zardap shekken. О́tken jylǵy tıisti kezeńmen salystyrǵanda JKO sany birden 81,3%-ǵa ósti. Zardap shekken adamdar sany da 69,4%-ǵa ulǵaıdy.

Nazar aýdaratyn jaıt, JKO-lardyń basym kópshiligi avtomobılderdiń kesirinen bolady. Jaıaý júrginshilerdiń kinásinen tek 194 jol apaty bolǵan.

Budan bólek, bıylǵy 4 aıda moped júrgizýshileriniń kinásinen – 111, avtobýs júrgizýshileriniń kinásinen – 70, júk kóligi júrgizýshileriniń kinásinen – 56, velosıpedısterdiń kinásinen – 5, elektrosamokattar júrgizýshilerdiń aıybynan 4 jol-kólik oqıǵasy tirkeldi.

Kóbinese – 2,6 myńdaı JKO-da mashınalar soqtyǵysqan. 2,4 myń jol apatynda júrginshilerdi basyp ketken.

Kólikterdiń aýdarylyp qalýynyń 325, kólik ishindegi jolaýshynyń syrtqa qulaýynyń 181, mashınanyń kedergige soǵylýynyń 179, turaqtap turǵan ózge kólikke soǵylýynyń 79, velosıpedshini qaǵýynyń 45, maldardy qaǵýdyń 40 oqıǵasy tirkeldi.

Saldarynan, bıylǵy qańtar-sáýirde jol apattarynda 8,1 myń adam zardap shekti. Bul bir jyl burynǵydan birden 69,4% kóp.

Sonyń ishinde 7,6 myń adam jaralandy, mertikti, múgedek bolyp qaldy, olardyń sany 2023 jylǵydan 77,4%-ǵa ósti.

542 adam qaza tapty. Joldaǵy ólim-jitim bıyl 3,8% artty.

Qazaqstandyqtarǵa kóń-qoqyr jaǵdaıǵa jetken mashınalardan tezirek arylyp, qaýipsizdigi joǵary jańa kólikterge kóshýin yntalandyrý ornyna bılik burynǵy ánine basty: jyldyń ekinshi jartysynan bastap, aıyppuldy arttyryp jatyr.

Parlament depýtattary qabyldaǵan «Jol júrisi týraly» zańyna jekelegen kólik quraldary túrleriniń júrýin uıymdastyrý jáne jol qaýipsizdigin ıfrlandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» negizgi zań jobasyna jáne «Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksine jekelegen kólik quraldary túrleriniń júrýin uıymdastyrý jáne jol qaýipsizdigin ıfrlandyrý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» ilespe zań jobasyna sáıkes, aıyppul artpaq.

«О́kinishke qaraı, qabyldap jatqan barlyq sharalarǵa qaramastan, bizde byltyr joldaǵy apattylyq ósti. Bıyl da eleýli artty. Endeshe bizdiń qabyldap jatqan sharalarymyz ázirge ahýaldy turaqtandyrýǵa múmkindik bermedi. Bul zańda aıyppuldar naqtyly arttyrylyp otyr: tek jol qozǵalysy erejelerin dóreki, aıqyn, ashyq túrde buzǵandar úshin aıyppuldar ósiriledi. Jyldamdyqty aıtalyq, saǵatyna 10 shaqyrymǵa arttyrǵan azamattarǵa biz tıispeımiz: aıyppulyn ósirmeımiz. Jyldamdyqty qasaqana jáne birshama kóp arttyrǵandar úshin aıyppuldar ulǵaıtyldy», – dedi Ishki ister mınıstriniń orynbasary Igor Lepeha.