يۋنەسكو-دا نۇرعيسا تىلەنديەۆكە ارنالعان كورمە اشىلدى

پاريجدە يۋنەسكو-نىڭ شتاب-پاتەرىندە ۇلى كومپوزيتور, ديريجەر, حالىق قاھارمانى, قازاق مۋزىكاسىنىڭ زاڭعار تۇلعاسى نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ 100 جىلدىق مەرەيتويىنا ارنالعان «شابىت باستاۋى: نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ مۇراسى» اتتى حالىقارالىق كورمەنىڭ سالتاناتتى اشىلۋى ءوتتى.

اسا كورنەكتى ونەر يەسىنىڭ عاسىرلىق مەرەيتويى – تەك قازاق حالقى ءۇشىن عانا ەمەس, بارشا وركەنيەتتى الەم ءۇشىن ەلەۋلى وقيعا. بۇل ماڭىزدى داتا يۋنەسكو تاراپىنان حالىقارالىق دەڭگەيدە اتالىپ وتەتىن مەرەيتويلار قاتارىنا ەنگىزىلدى. وسى ارقىلى الەم جۇرتشىلىعى نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ ازامزاتقا سىڭىرگەن ولشەۋسىز ەڭبەگىن مويىنداپ, قازاق ونەرىنىڭ رۋحاني قۋاتىن تاعى ءبىر مارتە تانىپ وتىر.

اتالمىش كورمەدە الماتى قالاسىنداعى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنىڭ قورىنان الىنعان 70-كە جۋىق قۇندى جادىگەر قويىلعان. ولاردىڭ قاتارىندا كومپوزيتوردىڭ ءوز قولىمەن جازعان پارتيتۋرالارى, سيرەك فوتوسۋرەتتەرى, جەكە زاتتارى, سونداي-اق احمەت جۇبانوۆ سىيعا تارتقان «داريعا دومبىرا» دا بار. ايتا كەتەيىك, كەزىندە بالا نۇرعيسانىڭ مۋزىكالىق ءبىلىم الۋىنا احمەت جۇبانوۆ سەبەپكەر بولعان ەدى.

«بۇگىنگى كورمەنى كورىپ, بويىمدى شەكسىز تولقۋ مەن ماقتانىش كەرنەدى. اكەمنىڭ رۋحىنا كورسەتىلگەن ۇلكەن قۇرمەت ءۇشىن الماتى اكىمدىگىنە, يۋنەسكو-عا العىسىم شەكسىز. اكەم وتە قاراپايىم جان بولاتىن. ونىڭ دارىنى مەن ادامگەرشىلىگى ءبىر-بىرىنەن بولىنبەيتىن ەگىز ۇعىم ەدى. ول بارلىق شىعارماسىن حالقىنا, جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكپەن جازاتىن. شابىتى نەگىزىنەن تۇندە اشىلاتىن. تابيعي ەستۋ قابىلەتى سونشالىق – شىعارمانىڭ تولىق سارىنى ساناسىندا سايراپ تۇراتىن. ءتىپتى سول اۋەندى بىردەن قاعاز بەتىنە ءتۇسىرىپ ۇلگەرەتىن», — دەدى قىزى, نۇرعيسا تىلەنديەۆ اتىنداعى «وتىرار سازى» قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق فولكلورلىق-ەتنوگرافيالىق حالىق اسپاپتارى وركەسترىنىڭ ديريجەرى ءارى كوركەمدىك جەتەكشىسى ءدىنزۋحرا تىلەنديەۆا.

كورمەنىڭ اشىلۋ سالتاناتىنا يۋنەسكو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ەلشىلەرى, ديپلوماتيالىق ميسسيا وكىلدەرى, حالىقارالىق ۇيىم قىزمەتكەرلەرى, فرانتسيا جۇرتشىلىعى مەن سوندا تۇراتىن قازاق دياسپوراسى قاتىستى. كورمە 19 ماۋسىمعا دەيىن جالعاسادى.

«نۇرعيسا تىلەنديەۆ ءوز حالقىنىڭ رۋحاني جادىنان قۋات الا وتىرىپ, زاماناۋي الەمگە اشىق بولدى. ونىڭ شىعارماشىلىعى ءبىز بارلىق مادەنيەتتەردەن ىزدەيتىن قۇندىلىقتى – ءتۇرلى ەلەمەنتتەردىڭ ۇيلەسىمىن بەينەلەيدى. ءبىر عانا نوتا ءوز الدىنا اسەم بولۋى مۇمكىن, بىراق بىرنەشە نوتانىڭ ۇندەستىگى عانا ناعىز گارمونيا تۋدىرادى. ءدال سول سياقتى, ءارتۇرلى داۋىستارعا قۇرمەتپەن قاراپ, ءبىز شىن مانىندە ماعىنالى دۇنيەنى بىرگە جاساي الامىز. بۇل – يۋنەسكو مانداتىنىڭ وزەگى: بەيبىتشىلىكتى مادەنيەتتەر اراسىنداعى ديالوگ پەن ىنتىماقتاستىق ارقىلى نىعايتۋ», — دەدى يۋنەسكو باس ديرەكتورىنىڭ ورىنباسارى ەرنەستو وتتونە.

كورمە اياسىندا قازاق جانە باسقا دا تۇركى حالىقتارىنىڭ ۇلتتىق مۋزىكالىق اسپاپتارى ۇسىنىلدى. التى تاقىرىپتىق بولىمنەن تۇراتىن كورمە ەكسپوزيتسياسى كومپوزيتور شىعارماشىلىعىنىڭ سان قىرىن اشا ءتۇسىپ, قازاق مۋزىكاسىنىڭ تەرەڭ تامىرى مەن ءورىسى كەڭ بولمىسىن بەينەلەيدى.

«بۇل كورمە — قازاق مۋزىكاسىنىڭ التىن ارقاۋى بولعان تۇلعانىڭ مۇراسىنا كورسەتىلگەن زور قۇرمەت. بۇل — تۇركى دۇنيەسىنىڭ ورتاق رۋحاني كەڭىستىگىن جاھاندىق دەڭگەيدە تانىتۋدىڭ جارقىن كورىنىسى», — دەدى قازاقستاننىڭ يۋنەسكو جانىنداعى تۇراقتى وكىلى اسقار ابدراحمانوۆ.

كورمەنى الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ قولداۋىمەن مۋزەيلەر بىرلەستىگى ۇيىمداستىردى. جوبانىڭ جۇزەگە اسۋىنا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ يۋنەسكو جانىنداعى تۇراقتى وكىلدىگى, تۇركى مادەنيەتى جانە مۇراسى قورى اتسالىستى. جوبا قازاقتىڭ باي مۋزىكالىق مۇراسىن شەتەل جۇرتشىلىعىنا كەڭىنەن تانىتۋعا باعىتتالعان.

«نۇرعيسا تىلەنديەۆ — ءان, كۇي, رومانس, وپەرا, بالەت, كانتاتا, پوەما سىندى جانرلاردى قاتار مەڭگەرگەن, قازاق مۋزىكاسىنىڭ زاڭعار تۇلعاسى. بۇگىندە الماتىدا تىلەنديەۆتىڭ مەموريالدىق مۋزەيى جۇمىس ىستەيدى. ەسكەرتكىش تە ورناتىلعان. سونداي-اق, بيىل الماتىداعى «الاتاۋ» ءداستۇرلى ونەر تەاترى كومپوزيتوردىڭ مەرەيتويىنا وراي
ارنايى سپەكتاكل ۇسىنباق. جالپى پاريج تورىندەگى كورمە — الەمدىك قوعامداستىقتىڭ قازاق حالقىنىڭ رۋحاني قۇندىلىقتارىنا كورسەتكەن تەرەڭ قۇرمەتىنىڭ بەلگىسى. بۇل جۇمىس جالعاسىن تابادى», — دەدى الماتى قالاسى مادەنيەت باسقارماسى تاريحي-مادەني مۇرانى قورعاۋ ءبولىمىنىڭ باسشىسى التىناي ءالىمحانوۆا.

نۇرعيسا تىلەنديەۆتىڭ ءومىر جولى — تۇتاس ءبىر ءداۋىردىڭ شەجىرەسى. ول 500-دەن استام مۋزىكالىق تۋىندى جازىپ, 50-دەن اسا درامالىق قويىلىم مەن 20-عا جۋىق كينوفيلمگە مۋزىكا جازعان. 12 جاسىندا وركەستردىڭ كونتسەرتمەيستەرى اتانىپ, 14 جاسىندا ديريجەردىڭ كومەكشىسى بولدى. ۇلى وتان سوعىسىنا جاسىنا قاراماستان اتتانىپ, ەلگە ورالعان سوڭ قۇرمانعازى اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك كونسەرۆاتورياسىن ءتامامدادى. كەيىن ماسكەۋدەگى كونسەرۆاتوريادا وقىپ, سول وقۋ ورنىنىڭ العاشقى قازاق ستۋدەنتى اتاندى.

«ءبىز بۇعان دەيىن وڭتۇستىك كورەيا, تۇركيا, ماجارستان, سەربيا, يتاليا, اۋستريا, چەحيا ەلدەرىندە قازاق تاريحى مەن مادەنيەتىن ناسيحاتتايتىن كورمەلەر وتكىزدىك. فرانتسياداعى بۇل كورمە — ءبىزدىڭ ورتاق ەڭبەگىمىز. قازىر تىلەنديەۆ مۋزەيىندە رەەكسپوزيتسيالىق جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە, جاستارعا ارنالعان تانىمدىق شارالار ۇيىمداستىرىلىپ جاتىر. ءبىز ۇلى ماەسترونىڭ مۇراسىن جاڭاشا قىرىنان تانىتىپ, ونى بولاشاق بۋىننىڭ جۇرەگىنە جەتكىزۋدى كوزدەيمىز», -دەدى الماتى قالاسى مۋزەيلەر بىرلەستىگىنىڭ ديرەكتورى ءلاززات ساعىندىقوۆا.

نۇرعيسا تىلەنديەۆ — اباي اتىنداعى قازاق مەملەكەتتىك اكادەميالىق وپەرا جانە بالەت تەاترىنىڭ, قۇرمانعازى اتىنداعى حالىق اسپاپتار اكادەميالىق وركەسترىنىڭ باس ديريجەرى, سونداي-اق ءوزى نەگىزىن قالاعان «وتىرار سازى» فولكلورلىق-ەتنوگرافيالىق وركەسترىنىڭ كوركەمدىك جەتەكشىسى بولعان قازاق مۋزىكاسىنىڭ كورنەكتى تۇلعاسى.

ءماتىن: turkystan.kz