IýNESKO-da Nurǵısa Tilendıevke arnalǵan kórme ashyldy

Parıjde IýNESKO-nyń shtab-páterinde uly kompozıtor, dırıjer, Halyq qaharmany, qazaq mýzykasynyń zańǵar tulǵasy Nurǵısa Tilendıevtiń 100 jyldyq mereıtoıyna arnalǵan «Shabyt bastaýy: Nurǵısa Tilendıevtiń murasy» atty halyqaralyq kórmeniń saltanatty ashylýy ótti.

Asa kórnekti óner ıesiniń ǵasyrlyq mereıtoıy – tek qazaq halqy úshin ǵana emes, barsha órkenıetti álem úshin eleýli oqıǵa. Bul mańyzdy data IýNESKO tarapynan halyqaralyq deńgeıde atalyp ótetin mereıtoılar qataryna engizildi. Osy arqyly álem jurtshylyǵy Nurǵısa Tilendıevtiń azamzatqa sińirgen ólsheýsiz eńbegin moıyndap, qazaq óneriniń rýhanı qýatyn taǵy bir márte tanyp otyr.

Atalmysh kórmede Almaty qalasyndaǵy Mýzeıler birlestiginiń qorynan alynǵan 70-ke jýyq qundy jádiger qoıylǵan. Olardyń qatarynda kompozıtordyń óz qolymen jazǵan partıtýralary, sırek fotosýretteri, jeke zattary, sondaı-aq Ahmet Jubanov syıǵa tartqan «Darıǵa dombyra» da bar. Aıta keteıik, kezinde bala Nurǵısanyń mýzykalyq bilim alýyna Ahmet Jubanov sebepker bolǵan edi.

«Búgingi kórmeni kórip, boıymdy sheksiz tolqý men maqtanysh kernedi. Ákemniń rýhyna kórsetilgen úlken qurmet úshin Almaty ákimdigine, IýNESKO-ǵa alǵysym sheksiz. Ákem óte qarapaıym jan bolatyn. Onyń daryny men adamgershiligi bir-birinen bólinbeıtin egiz uǵym edi. Ol barlyq shyǵarmasyn halqyna, jerine degen súıispenshilikpen jazatyn. Shabyty negizinen túnde ashylatyn. Tabıǵı estý qabileti sonshalyq – shyǵarmanyń tolyq saryny sanasynda saırap turatyn. Tipti sol áýendi birden qaǵaz betine túsirip úlgeretin», — dedi qyzy, Nurǵısa Tilendıev atyndaǵy «Otyrar sazy» qazaq memlekettik akademııalyq folklorlyq-etnografııalyq halyq aspaptary orkestriniń dırıjeri ári kórkemdik jetekshisi Dinzýhra Tilendıeva.

Kórmeniń ashylý saltanatyna IýNESKO-ǵa múshe elderdiń elshileri, dıplomatııalyq mıssııa ókilderi, halyqaralyq uıym qyzmetkerleri, Franııa jurtshylyǵy men sonda turatyn qazaq dıasporasy qatysty. Kórme 19 maýsymǵa deıin jalǵasady.

«Nurǵısa Tilendıev óz halqynyń rýhanı jadynan qýat ala otyryp, zamanaýı álemge ashyq boldy. Onyń shyǵarmashylyǵy biz barlyq mádenıetterden izdeıtin qundylyqty – túrli elementterdiń úılesimin beıneleıdi. Bir ǵana nota óz aldyna ásem bolýy múmkin, biraq birneshe notanyń úndestigi ǵana naǵyz garmonııa týdyrady. Dál sol sııaqty, ártúrli daýystarǵa qurmetpen qarap, biz shyn máninde maǵynaly dúnıeni birge jasaı alamyz. Bul – IýNESKO mandatynyń ózegi: beıbitshilikti mádenıetter arasyndaǵy dıalog pen yntymaqtastyq arqyly nyǵaıtý», — dedi IýNESKO Bas dırektorynyń orynbasary Ernesto Ottone.

Kórme aıasynda qazaq jáne basqa da túrki halyqtarynyń ulttyq mýzykalyq aspaptary usynyldy. Alty taqyryptyq bólimnen turatyn kórme ekspozıııasy kompozıtor shyǵarmashylyǵynyń san qyryn asha túsip, qazaq mýzykasynyń tereń tamyry men órisi keń bolmysyn beıneleıdi.

«Bul kórme — qazaq mýzykasynyń altyn arqaýy bolǵan tulǵanyń murasyna kórsetilgen zor qurmet. Bul — túrki dúnıesiniń ortaq rýhanı keńistigin jahandyq deńgeıde tanytýdyń jarqyn kórinisi», — dedi Qazaqstannyń IýNESKO janyndaǵy Turaqty ókili Asqar Abdrahmanov.

Kórmeni Almaty qalasy ákimdiginiń qoldaýymen Mýzeıler birlestigi uıymdastyrdy. Jobanyń júzege asýyna Qazaqstan Respýblıkasynyń IýNESKO janyndaǵy Turaqty ókildigi, Túrki mádenıeti jáne murasy qory atsalysty. Joba qazaqtyń baı mýzykalyq murasyn shetel jurtshylyǵyna keńinen tanytýǵa baǵyttalǵan.

«Nurǵısa Tilendıev — án, kúı, romans, opera, balet, kantata, poema syndy janrlardy qatar meńgergen, qazaq mýzykasynyń zańǵar tulǵasy. Búginde Almatyda Tilendıevtiń memorıaldyq mýzeıi jumys isteıdi. Eskertkish te ornatylǵan. Sondaı-aq, bıyl Almatydaǵy «Alataý» dástúrli óner teatry kompozıtordyń mereıtoıyna oraı
arnaıy spektakl usynbaq. Jalpy Parıj tórindegi kórme — álemdik qoǵamdastyqtyń qazaq halqynyń rýhanı qundylyqtaryna kórsetken tereń qurmetiniń belgisi. Bul jumys jalǵasyn tabady», — dedi Almaty qalasy Mádenıet basqarmasy Tarıhı-mádenı murany qorǵaý bóliminiń basshysy Altynaı Álimhanova.

Nurǵısa Tilendıevtiń ómir joly — tutas bir dáýirdiń shejiresi. Ol 500-den astam mýzykalyq týyndy jazyp, 50-den asa dramalyq qoıylym men 20-ǵa jýyq kınofılmge mýzyka jazǵan. 12 jasynda orkestrdiń konertmeısteri atanyp, 14 jasynda dırıjerdiń kómekshisi boldy. Uly Otan soǵysyna jasyna qaramastan attanyp, elge oralǵan soń Qurmanǵazy atyndaǵy Qazaq memlekettik konservatorııasyn támamdady. Keıin Máskeýdegi konservatorııada oqyp, sol oqý ornynyń alǵashqy qazaq stýdenti atandy.

«Biz buǵan deıin Ońtústik Koreıa, Túrkııa, Majarstan, Serbııa, Italııa, Aýstrııa, Chehııa elderinde qazaq tarıhy men mádenıetin nasıhattaıtyn kórmeler ótkizdik. Franııadaǵy bul kórme — bizdiń ortaq eńbegimiz. Qazir Tilendıev mýzeıinde reekspozıııalyq jumystar júrgizilýde, jastarǵa arnalǵan tanymdyq sharalar uıymdastyrylyp jatyr. Biz uly maestronyń murasyn jańasha qyrynan tanytyp, ony bolashaq býynnyń júregine jetkizýdi kózdeımiz», -dedi Almaty qalasy mýzeıler birlestiginiń dırektory Lázzat Saǵyndyqova.

Nurǵısa Tilendıev — Abaı atyndaǵy Qazaq memlekettik akademııalyq opera jáne balet teatrynyń, Qurmanǵazy atyndaǵy halyq aspaptar akademııalyq orkestriniń bas dırıjeri, sondaı-aq ózi negizin qalaǵan «Otyrar sazy» folklorlyq-etnografııalyq orkestriniń kórkemdik jetekshisi bolǵan qazaq mýzykasynyń kórnekti tulǵasy.

Mátin: turkystan.kz