JAŃA PANDEMIIa BOLÝY MÚMKIN BE?

elderiniń Densaýlyq saqtaý salasy men jahandyq ekonomıkany óz yrqyna baǵyndyratyn X pandemııasy paıda bolýy múmkin be? Máskeýdegi Bolashaq tehnologııalar forýmynda osy jáne ózge de mańyzdy taqyryptar talqylanyp jatyr. Ǵalymdar men dárigerler medıınanyń bolashaǵy men onyń sapasyna qatysty óz oılaryn ortaǵa salyp, yntymaqtastyqty arttyrý joldaryn qarastyryp jatyr. Jańa X pandemııasy – bolashaq tehnologııalar forýmynda talqylanyp jatqan taqyryptyń biri. Osy rette Reseı tutynýshylar quqyqtaryn qorǵaý qyzmeti kópshiliktiń nazaryna jańa epıdemııany boljaý modelin usyndy. Indetti aldyn ala bile alatyn júıe genomdyq baqylaý, mobıldi tehnologııa jáne derekterdi saraptaýǵa negizdelgen. Jasandy ıntellekt te qoldanylady. Epıdemıologtardyń pikirinshe, jańa X pandemııasy paıda bolatyn kún alys emes. Konstantın Severınov, bıologııa ǵylymdarynyń doktory: – Bizde halyq sany óskenmen genetıkalyq turǵydan ilgerileý joq. Biraq órkenıetterdiń damýynan túrli indettiń tez taralý qateri kúsheıdi. Qazir tabıǵatqa keltirilgen zalaldardy eskersek, jańa vırýstyń paıda bolýy ábden múmkin. Ol óte jyldam taralýy da yqtımal. Sondyqtan biz mundaı jaǵdaıǵa daıyn bolýymyz qajet. Aщy bolsa da, shyndyq osy. Tek indettiń qashan jáne saldary qandaı bolatyny belgisiz, – deıdi mamandar. Búgingi kúni qyzylsha, koronavırýs jáne tumaýdyń bir ýaqytta taralyp, epıdemııalogııalyq ahýaldy kúrdelendire túskenin aıtady. Biraq jergilikti bılik bul indetti baqylaýda ustaýǵa bolatynyn málimdedi. Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaq elderimen, onyń ishinde Qazaqstannyń sanıtarlyq-epıdemıologııalyq mekemelerimen ózara áriptestikti nyǵaıtýǵa shaqyrdy. Anna Popova, Reseı tutynýshylar quqyqtaryn qorǵaý federaldyq qyzmetiniń basshysy: – Biz bul máselelerdi talqyladyq. Men qazirgi epıdahýaldy óte kúrdeli dep aıtpas edim. Eýrazııalyq ekonomıkalyq odaqqa múshe elderdiń barlyǵynda jaǵdaı turaqty. Biz bir-birimizge indettiń jappaı taralýynyń aldyn alý úshin vakına jáne baqylaý tehnologııalary sııaqty qural-jabdyqtarmen kómektesýge daıynbyz. Keshe osy máseleni talqylap, epıdemıologııalyq jaǵdaıdy turaqtandyrýdyń jańa sheshimderin taptyq. Forým alańynda ǵalymdar Qazaqstan Prezıdentiniń osy saladaǵy bastamalaryna joǵary baǵasyn berdi. Sarapshylar onyń ǵylym jáne tehnologııalar jóninde ulttyq keńes pen ǵylymı ortalyqtardyń jelisin qurý týraly ıdeıasyn qoldap otyr. Dmıtrıı Chermoshenev, Reseı kvanttyq ortalyǵynyń aǵa ǵylymı qyzmetkeri: – Qazaqstan ǵylymdy damytýǵa jumsaıtyn qarajatty úsh ese kóbeıtti. Bul Qazaqstannyń ınnovaııalyq tehnologııalar men mańyzdy ǵylymı baǵyttardy órkendetýge den qoıǵanyn ańǵartady. Kvanttyq tehnologııalar ǵylymda eń ozyq salanyń biri bolǵandyqtan, biz osy baǵytta qazaqstandyq áriptesterimizben yntymaqtastyq ornatýǵa múddelimiz. Dana Nurjan, tilshi: – Eki kún boıy forým alańynda dárigerler, sarapshylar, densaýlyq saqtaý salasynyń mamandary men ǵalymdar bolashaq medıınasyn talqylaıdy. Neırotehnologııanyń damýy, regeneratıvtik medıına, pandemııanyń aldyn alý úshin jasandy ıntellektini paıdalaný sııaqty máseleler qozǵalmaq. О́tkennen sabaq alyp, bolashaqqa baǵdar jasalatyn jıynda bıologııalyq qaýipsizdik máselesi de keńinen qarastyrylǵaly otyr. Avtorlary: Dana Nurjan, Shahzod Gamırov.