«ساباققا ءۇشىنشى رەت كەشىكسەڭىز ءار كەشىككەن سايىن اقشا تويلەيسىز»

سونىمەن جاڭا وقۋ جىلى باستالدى. ءبىز ءبىر جىل انگليانىڭ لەستەر دەگەن قالاسىندا تۇردىق. بالالارىمىز سوندا مەكتەپكە جانە باقشاعا باردى. بۇل جازبامدا اعىلشىنداردىڭ مەكتەپ جۇيەسى تۋرالى ايتپاقپىن. سودان قويشى, لەستەرگە جەتكەن بويدا ۇيگە ورنالاسىپ بولعان سوڭ بالالاردى مەكتەپكە بەرۋگە قامداندىق. كەلىنشەگىم ۇيالىتەلەفونمەن قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنا xابارلاستى. بار جوعى 20 مينۋتتىڭ ىشىندە (تەلەفونمەن سويلەسكەن ۋاقىت) بالالارىمىزدى مەكتەپكە قابىلدادى. ەشقايدا سەندەلتپەي-اق, توم-توم قۇجات سۇراماي-اق قابىلدادى ەي. سونداعى تەلەفون ارقىلى العان مالىمەتتەرى مىناۋ: پاسپورت بويىنشا تۋعان كۇنى, ايى, جىلى, اتى-ءجونى. كەلگەن مەملەكەتىڭ, نە ماقساتپەن كەلدىڭ? لەستەردە تۇراتىن مەكەنجايىڭ. وسىنىڭ ءبارىن بىلگەن سوڭ بىزگە «تاڭداڭىزدار» دەپ ون شاقتى مەكتەپ مەكەنجايىن ۇسىندى. ال كەپ ويلانالىق, وننىڭ ىشىنەن قايسىسىنا توقتاساق دەپ. سويتسەك, ولار بىزگە ونىن بەرگەندەگى ماقساتى مىناۋ ەكەن: اكەسىنىڭ نە شەشەسىنىڭ جۇمىسىنا جاقىن با, الدە ۇيگە جاقىن با? ءبىز وزىمىزشە ىشىنەن ەڭ جاقسىسىن شەرتىپ الارمىز دەسەك, ولار ايتادى: «بىزدە اۋقاتتىڭ دا, ورتاڭعولدىڭ دا, كەدەيىڭ دە بىردەي, بارلىعى ءبىر مەكتەپتە ءبىلىم الادى. بارلىق مەكتەپتەردىڭ وقۋ باعدارلاماسى, وقىتۋ جۇيەسى ءبىر, ەشقانداي ايىرماشىلىق جوق!» مىنە عاجاپ, سودان ۇيگە جاقىن جاياۋ 10-15 مينۋتتىق جەردەگىسىنە بارامىز دەپ شەشتىك. ەندەشە, ەرتەڭ 9:00 دە مەكتەپكە كەلىڭىزدەر دەدى. ەرتەسىنە باردىق. مەكتەپ ەرەجەسىمەن تانىسىپ شارتىنا قول قويدىق. بالالارىڭىزدىڭ قانداي تاماقتى ۇناتىپ نەندەي نارسەگە اللەرگياسى بار دەپ تۇگەل تاپتىشتەپ سۇراپ الىپ شارتتا كورسەتۋىڭدى مىندەتتەيدى. بۇلاردىڭ اس مازىرىندە ءۇش ءتۇرلى تاماق ءمازىرى, ۇلگىسى بار. ول مىناۋ: جەرگىلىكتى ياعىني اعىلشىنداردىڭ اسى (ونىڭ ىشىندە شوشقانىڭ ەتى بولادى), ەت جەمەيتىن, ءشوپ جەگىشتەرگە ۆيدجيتيرياندارعا, حالال فۋد (شاريعاتقا ساي تاماق). جالپى اعىلشىندار ءبىزدى كوشەدە كورسە بىردەن قىتاي دەپ ويلايدى ەكەن. ابىروي بولعاندا كەلىنشەگىمنىڭ كيىم ۇلگىسىنە قاراپ «سىزدەر مۇسىلمان ەكەنسىزدەر, قاي ەلدەن كەلدىڭىزدەر?» دەپ سۇراپ الدى. كەلىنشەگىمنىڭ جاۋلىعىنا قاراپ «سىزدەر مۇسىلمانسىزدار عوي, سىزدەرگە xالال فۋد دۇرىس قوي» دەدى. ارينە دەپ سارت ەتكىزىپ بەلگىلەپ جىبەردىك. «ەندى مەكتەپ فورماسىن تاڭداڭىزدار» دەدى. جازدىق جانە قىستىق ۇلگىدەن ەكى-ەكىدەن نۇسقا بار ەكەن. اشىقتاۋ, ورتاشا جانە شاريعي ورامالمەن جابىق كيىم ۇلگىسى. «سىزدەر مۇسىلمان, قازاقستاننانسىزدار, سىزدەرگە مۇسىلماندىق ۇلگى دۇرىس بولار» دەپ تاعى دا ايتتى. ءبىز, «بىزدە جەرگىلىكتى xالىقى مۇسىلمان بولسا دا مەكتەپكە ورامالمەن بارۋعا بولمايدى, بالانىڭ ءبىلىم دەڭگەيىمەن ەمەس كيىم كيىسىمەن الىسادى» دەپ ايتا بەرگەنىمىز سول-اق ەدى ۇلكەن قىزىم «مەن ورامال تاعامىن» دەپ تابان استىندا شاتاق شىعاردى. داۋ-جانجال ءبىزدىڭ ەلدەگىدەي ءورشىپ كەتپەسىن دەپ كوندىك. دەنە شىنىقتىرۋ پانىنە دە شاريعي ۇلگىدەگى كيىممەن قاتىسۋعا ابدەن بولادى. ءسويتىپ قولىمىزعا ءبىر جاپىراق قاعاز بەردى. ول قاعازدا ءبىر جىلدىق مەكتەپ جوسپارى جازىلعان. قاي كۇنى دەمالىس, قاي كۇنى ساباق, مەيرام, كىتاپxاناعا ساپار, ديرەكتورمەن كەزدەسۋ, اتا-انالار جينالىسى, قالالىق ءبىلىم باسقارماسىنىڭ مامانىنىڭ اتا-انا جانە وقۋشىمەن تاربيە ساعاتى, ەكسكۋرسيا, ءتۇرلى قايىرىمدىلىق شاراسى ءبارى-ءبارى جازىلعان. جانە تۋرا سولاي بولدى! ول ولما, 9:00 دە باستالعان ساباق 15:00 دە اياقتالادى. ودان سوڭ 15:00-17:00 گە دەيىن مەكتەپ ىشىندە اقىلى مەدىرەسە بار, قالاساڭ وقىتاسىز. ءدىني ءبىلىمىن جەتىلدىرەسىز. (بارلىق ءدىن وكىلدەرىنىڭ ۇيىرمەلەرى بار). تاعى ءبىر ايتا كەتەتىن ءجايت, ساباققا ءۇشىنشى رەت كەشىكسەڭىز ءار كەشىككەنىڭ سايىن اقشا تويلەيسىز. ەسكەرتىپ قويايىن, تىم كوپ اقشا تولەيسىز! جانە ول اقشانى تولەمەي كەشىكتىرگەن سايىن ۇستىنەن ۇستەمەلەپ تولەيسىز! تولەمەسەڭىز زاڭ قاتال, اكەڭدى دە, كوكەڭدى دە ۇقپايدى, تەمىر تورعا بىراق توعىتادى. ال, ەندى ۇستازدارىنىڭ بالامەن قارىم-قاتىناسى ءتىپتى كەرەمەت قوي. ۇستازدىڭ ەمىرەنىپ, ەلجىرەگەنى تۋعان اناسىنداي, ءتىپتى اسىپ تۇسپەسە كەم تۇسپەيدى ەيي. مەكتەپ قىزىمەتكەرلەرىنىڭ قاي-قايسىسى بولسىن (ديرەكتورى, ۇستازى, ەدەن جۋشى, اسپاز, xاتشى, ەسەپشى ت.ب. بولسىن) بالاعا ۇرىسقان بىلاي تۇرسىن داۋىس كوتەرمەيدى! بالا ءبىر نارسەنى بۇلدىرسە اسقان سابىرلىقپەن, باپپەن تۇسىندىرەدى. ساباق سونداي قىزىق ءارى تارتىمدى جانە ەركىن جۇرىستە وتەدى. ونىڭ ناتيجەسى مىناۋ: بالاڭىز 9:00 دە باستالاتىن ساباققا ساعات 6:30-7:00 دە وزدەرى تۇرادى. قازاقستانعا قايتار كۇن جاقىنداعان سايىن بالالارىم «اكەتاي, بيلەتتى وتكىزشى, وسىندا قالايىق, نەمەسە ءوزىڭىز كەتە بەرىڭىزشى, ءبىز وسىندا قالايىقشى, بۇل جاقتتى قاتتى جاقسى كورىپ قالدىق» دەپ كۇندە كۇندە ايتۋمەن بولدى. ال مەن «وۋ, كوكەلەر, مەن قازاقستانعا بارىپ ءان ايتۋىم كەرەك, سەندەر مەنىڭ ەڭ باستى تىڭدارماندارىمسىڭدار, سەندەرسىز مەن ءان ايتا المايمىن» دەپ ەش قانداي ايقاي-شۋسىز كوندىرىپ الىپ كەلدىم. سولاي, اعايىن. كورگەنىمدى, بىلگەنىمدى, تۇيگەنىمدى ءبولىستىم!
تولىقتىرۋ: شارتقا قول قويىپ بارلىق شارۋانى ىڭعايلاپ بولعان سوڭ, «ەرتەڭ بالامىزعا قالامساپ, قارىنداش, وشىرگىش پەن ۇشتاعىش جانە داپتەر الىپ اكەلەمىز» دەسەك بىزگە, اۋرۋ, جىندى ادامداي قاراپ, «سىزدەر قىزىقسىزدار عوي, بالاڭىز كەلسە بولدى, باسقاسىن مەكتەپ ءوزى تەگىن بەرەدى» دەدى. سوسىن مەكتەپتىڭ قۇرىلىسى ەرەكشە. ءار سىنىپتىڭ وقۋشىسى ءوز سىنىبىنا سىرتتان كەلگەندە جەكە, بىردەن ءوز سىنىبىنا كىرەتىن ەسىكتەن كىرەدى. ءار سىنىپتىڭ سىرتتان كەلگەندە كىرەتىن ەسىگى بار. قايتاردا دا سول ەسىكتەن الىپ قايتاسىڭ. ول ەسىك 9 عا ون مينۋت قالعاندا جابىلادى. ال كەشىككەندەر نەگىزگى ەسىكتەن كىرەدى. كەشىككەن سەبەبىن ءتۇسىندىرىپ, قانشا ۋاقىت كەشىككەنىن جۇرنالعا تىركەتەدى. ول ەسىكتى ولار «وفيس ەسىگى» دەپ اتايدى. سولاي دوستار!

ءداستۇرلى ءانشى ەرلان رىسقاليدىڭ فب-پاراقشاسىنان الىندى.