ارناۋلى مەكەمەلەردەگى ادام قۇقىقتارىنىڭ ماتەريالدىق قورعالۋى نەگە تومەن?

ارناۋلى مەكەمەلەردەگى ازاپتاۋ مەن قاتىگەزدىكپەن قاراۋ ارەكەتتەرىنىڭ الدىن الۋ جۇيەسىن قامتاماسىز ەتەتىن بۇل قىزمەت الەمدىك تاجىريبەدە تاۋەلسىز قۇرال رەتىندە قاراستىرىلادى. قازاقستاندا ۇاات 2013 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەپ كەلەدى.

ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ مارتەبەسى, قۇزىرەتى جانە دەربەستىك كەپىلدىگى كونستيتۋتسيالىق زاڭ دەڭگەيىندە بەكىتىلگەلى بەرى بۇل ينستيتۋتتىڭ جۇمىسى ەلىمىزدە جاندانا ءتۇستى. ونى ازاماتتار تاراپىنان شاعىم مەن وتىنىشتەر سانىنىڭ ارتقانىنان-اق بايقاۋعا بولادى. ماسەلەن, ۋاكىل مەن ونىڭ وكىلدەرىنىڭ جانە ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۇلتتىق ورتالىقتىڭ اتىنا 2023 جىلى 5 773 شاعىم مەن ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن ەكەن. بۇل 2021 جىلعى كورسەتكىشتەن 3,1 ەسە جانە 2022 جىلعى كورسەتكىشتەن 1,5 ەسە كوپ. سونىڭ ىشىندە ۇاات-تا بار.

«ۇلتتىق الدىن الۋ تەتىگى — قازاقستانداعى مانداتتى مەكەمەلەردىڭ ماتەريالدىق-تۇرمىستىق جاعدايلارىن قاداعالاپ, ونداعى ادامداردىڭ ءۇنىن ەستۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن جاڭا تاۋەلسىز قۇرال. بۇل باعىتتا جابىق مەكەمەلەردە ۇستالاتىن ادامداردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن ساقتاۋ جاعدايىنا وڭ اسەر ەتەتىن جۇمىستار جۇرگىزىلۋدە. بىلتىر ۇلتتىق الدىن الۋ تەتىگى 461 رەت مونيتورينگ جۇرگىزدى. سونىڭ ناتيجەسىندە مەملەكەتتىك ورگانداردىڭ 188 قىزمەتكەرىنە قاتىستى تارتىپتىك جاۋاپكەرشىلىك شارالارى قولدانىلىپ, ازاپتاۋ جانە باسقا دا قاتىگەزدىك, ادامگەرشىلىككە جاتپايتىن نەمەسە ار-نامىستى قورلايتىن قارىم-قاتىناس پەن جازا تۇرلەرى تۋرالى 160 ءوتىنىش قارالدى», — دەيدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل ارتۋر لاستاەۆ.

ۇاات-تىڭ قاداعالاۋ قۇزىرەتىنە كىرەتىن ارناۋلى مەكەمەلەرگە: قوعامنان ۋاقىتشا وقشاۋلاۋ جانە باس بوستاندىعىنان ايىرۋ ورىندارى مەن الەۋمەتتىك قىزمەتتەر كورسەتەتىن ۇيىمدار جاتادى. ولار — قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى مەكەمەلەرى, ءىىم جانە ۇقك-نە باعىنىستى تەرگەۋ يزولياتورلارى, قورعانىس مينيسترلىگىنە باعىنىستى گاۋپتۆاحتالار, ۋاقىتشا ۇستاۋ يزولياتورلارى, قابىلداۋ-ءبولۋ ورىندارى, پسيحيكالىق دەنساۋلىق ورتالىقتارى, بالالار ۇيلەرى, ينتەرنات ۇيلەرى, جاسوسپىرىمدەر ۇيلەرى, جەتىم جانە اتا-انا قامقورلىعىنسىز قالعان بالالارعا ارنالعان مەكتەپ-ينتەرناتتار جانە تاعى باسقالار. بۇل ۇيىمدار مەن مەكەمەلەردە جالپى سانى 3 مىڭنان استام ادام بار. وسى اتالعان ورىندارعا ولار ەش كەدەرگىسىز, الدىن الا بارا الادى. ويتكەنى, ۇاات قاتىسۋشىلارى ءوز قىزمەتىن مەملەكەتتىك ورگانداردان تاۋەلسىز اتقارادى جانە ولاردىڭ قۇقىقتارى قولدانىستاعى زاڭنامادا بەكىتىلگەن.

«ازاپتاۋلار مەن قاتىگەزدىكپەن قاراۋ ارەكەتتەرىنىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا بارۋ ءىس-شارالارى ءۇش سيپاتتا جۇرگىزىلەدى. ءبىرىنشى, كەزەڭدىك الدىن الا بارۋ, بۇل — 4 جىلدا ءبىر رەت, ەكىنشى, ارالىق الدىن الا بارۋ, كەزەڭدىك بارۋلار اراسىندا جانە ءۇشىنشى, ارنايى الدىن الا بارۋ, ازاپتاۋ نەمەسە قاتىگەزدىكپەن قاراۋ تۋرالى حابارلاما تۇسكەن كەزدە جۇزەگە اسىرىلادى. ودان بولەك تاقىرىپتىق الدىن الا بارۋ دەگەن دە ءتۇرى بار. 2023 جىلى ۇاات قاتىسۋشىلارى 461 الدىن الا بارۋ جۇرگىزىپ, ناتيجەسىندە ۋاكىلەتتى مەملەكەتتىك ورگاندارعا 3 مىڭنان استام ۇسىنىمدار جولدادى. ولار — ۇلتتىق قۇقىقتىق بازانى جەتىلدىرۋ, ۇيىمدار مەن مەكەمەلەردە ادامداردى ۇستاۋ جاعدايلارىن جاقسارتۋ, جاڭا ۇلگىلىك عيماراتتار سالۋ, سونداي-اق كۇردەلى جانە كوسمەتيكالىق جوندەۋ جۇرگىزۋ تۋرالى. جوعارىدا اتاپ وتكەنىمدەي, الدىن الا بارۋلاردىڭ 422 جوسپارلى, 33-ءى ارنايى جانە 6-ى تاقىرىپتىق سيپاتتا بولدى. سونىڭ ىشىندە ەڭ كوپ قامتىلعان مەملەكەتتىك ورگاندى ايتار بولساق: ىشكى ىستەر سالاسىندا – 241, ءبىلىم بەرۋ بويىنشا – 104, حالىقتى الەۋمەتتىك قورعاۋ ۇيىمدارى – 66, دەنساۋلىق ساقتاۋ – 45, ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك جانە قورعانىس سالالارىندا — 2 مەكەمە», — دەيدى ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۇلتتىق ورتالىقتىڭ ۇلتتىق الدىن الۋ تەتىگى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى سابىرجان سەيتجانوۆ.

بۇگىنگى تاڭدا ۇاات-قا قاتىسۋشىلارى سانى 134 ادامنان تۇرادى. ءار وڭىردە ءوزىنىڭ جەكە توپتارى, ءار توپتىڭ ءوز باسشىسى بولادى. ساپالىق قۇرامى تۋرالى ايتار بولساق, ولار — ازاماتتاردىڭ قۇقىقتارى مەن بوستاندىقتارىن قورعاۋ جونىندەگى قىزمەتتى ىسكە اسىراتىن قوعامدىق بىرلەستىكتەردىڭ مۇشەلەرى, زاڭگەرلەر, الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەر جانە دارىگەرلەر. ماسەلەن, ادام قۇقىقتارى مەن زاڭدىلىقتى ساقتاۋ جونىندەگى قازاقستان حالىقارالىق بيۋروسىنىڭ مۇشەلەرى, «قادىر-قاسيەت» قب-ءنىڭ ديرەكتورى ا. يبراەۆا, بالا قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلدىڭ قىزىلوردا وبلىسى بويىنشا وكىلى ج. ۇزاقباەۆا, دارىگەر-پسيحياتر س. مولچانوۆ جانە باسقالار بار. ءوز كەزەگىندە, ۇاات قىزمەتىن ۇيلەستىرۋ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىل جانىنان قۇرىلعان ۇيلەستىرۋ كەڭەسى ارقىلى قامتاماسىز ەتىلەدى.

جەتىستىكتەر دە, كەمشىلىكتەر دە بار

مامانداردىڭ ايتۋىنشا, ىشكى ىستەر, ونىڭ ىشىندە قىلمىستىق-اتقارۋ جۇيەسى سالاسىندا ازاپتاۋ جانە قاتىگەزدىكپەن قاراۋدىڭ الدىن الۋعا باعىتتالعان جۇمىستاردىڭ وڭ ناتيجەسى رەتىندە قاج تەرگەۋ يزولياتورلارى جانە مەكەمەلەرىندەگى مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋدىڭ ازاماتتىق سەكتورعا ءوتۋىن ايتۋعا بولادى. بۇل وزگەرىس مەديتسينالىق قىزمەتكەرلەردىڭ مەكەمە اكىمشىلىگىنەن تاۋەلسىز بولۋىنا, مەديتسينالىق قىزمەت كورسەتۋدىڭ ساپاسىن جاقسارتۋعا ىقپال ەتكەن. بۇگىندە تەرگەۋ نەمەسە تۇزەۋ ورىندارىنا تۇسكەن ادامدار بىردەن دەنە جاراقاتتارىنىڭ بار-جوعىنا تەكسەرىلىپ, جاراقاتتار انىقتالعان جاعدايدا, ءتيىستى ورگاندارعا حابارلانادى. تاعى ءبىر جايت — اتالعان مەكەمەلەردىڭ بارلىعىندا جاپپاي بەينەباقىلاۋ ورناتۋ جۇمىستارىنىڭ ءجۇرىپ جاتقاندىعى. بۇل بەينەباقىلاۋعا وبلىستىق پروكۋرورلار ونلاين رەجيمدە قاشىقتان مونيتورينگ جاساپ وتىرادى. سونداي-اق, تەرمينالدار ورناتىلىپ, سوندا ۇستالاتىن ادامداردىڭ شاعىم جاساۋ قۇقىعى كەڭەيتىلگەن. بۇل — مەكەمەدە تىركەۋسىز-اق شاعىم بەرۋدى ەلەكتروندىق سەرۆيس ارقىلى جۇزەگە اسىرا الادى دەگەن ءسوز. ەندىگى ءبىر جەتىستىك — 2023 جىلى ازاپتاۋ مەن قاتىگەزدىكپەن قاراۋ باعىتىندا قىلمىستىق كودەكسكە وزگەرىستەر ەنگىزىلگەنى. اتاپ ايتساق, ازاپتاۋ مەن قاتىگەزدىكپەن قاراۋ انىقتامالارى ايقىندالدى, ازاپتاۋ بويىنشا قىلمىستىق جاۋاپكەرشىلىككە تارتۋ ۇلعايتىلدى, ازاپتاۋ فاكتىسى بويىنشا راقىمشىلىق قۇقىعى بەرىلمەيدى.