Balasyn dalaǵa aqshasyz shyǵaratyn ata-analardy jazalaý bastalýy múmkin

24 aqpanda, ıaǵnı qaqaǵan qysta №5 marshrýtindegi avtobýs júrgizýshisi jattyǵýdan jalǵyz oralǵan 13 jasar balany qala shetinde tastap ketken.

Prımorskıı kenti turǵynynyń shaǵymdanýynsha, bala telefonda oınap otyryp, ańdamaı, óz aıaldamasyn jiberip alypty. Sodan qala syrtyndaǵy aqyrǵy aıaldamasyna jetken avtobýs júrgizýshisi ári qaraı jolaýshylarǵa salon ishinde otyrýǵa bolmaıtynyn alǵa tartyp, jasóskindi áskerı bólimniń ar jaǵynda, jolaıryqqa qaldyryp, jaıyna ketken. Úskirik aıazda qatyp qalmaý úshin avtobýs ishinde otyra turyp, onymen keri oralýǵa ruqsat etýdi qıyla suraǵan oqýshyǵa onyń júregi jibimegen.

«Ulymnyń qolynda uıaly telefonynyń bolǵany jaqsy boldy, áıtpese, munyń sońy qalaı aıaqtalatyny belgisiz edi. Onyń ornynda telefony joq bala nemese bastaýysh synyp baldyrǵandary bolsa, masqara emes pe? Men ınternettegi ártúrli saıttardan izdep, marshrýt dıspetcherine qońyraý soqtym, birde bir nómiri jaýap bermedi. Ákimdikke habarlassam, kóliktik baqylaý bólimine siltedi, ondaǵylar basqa nómirge habarlasýǵa keńes berdi. Ol nómirde de eshkim jaýap bermedi. Aqyrynda taksı jaldap, balany ózime alyp ketýge týra keldi», – deıdi balanyń anasy.

Keıin ákimdik tekserý júrgizip, aıyptylardy jaýapkershilikke tartqan.

Mundaı oqıǵalar sırek emes, elimizdiń ár óńirinde kún saıyn derlik qaıtalanady. Qoǵam nazaryna tek áleýmettik jelide jarııalanǵan, daý-janjalǵa ulasqan oqıǵalar iligedi.

Byltyrǵy qyrkúıekte qaraǵandylyq áıel balasyn №3 avtoparktiń kontroleri Qaraǵandydaǵy trassanyń boıynda tastap ketkenine shaǵymdandy. Balanyń karta boıynsha tólemi ótpeı qalypty. Tekserispen kirgen baqylaýshy istiń mánisine tereń boılaǵysy kelmeı, «qoıan» dep tanıdy. Bala jylamsyrap, kinási joǵyn túsindirmek bolypty, tekserýshi áıel ony tyńdamaı, aıǵaıǵa basyp, áı-sháıǵa qaratpastan, avtobýstan qýyp shyqqan.

Aýyl-aımaqta balalardyń úlken bóligi jergilikti mektepterde oryn jetispegendikten, aýyldan qalaǵa, tipti qaladan qala mańyndaǵy kentterge qatynap oqıdy. Bilim ordalary mektep avtobýsymen jabdyqtalmaǵandyqtan shákirtter marshrýttik avtobýstarmen óz betinshe, aqy tólep saparlaýǵa májbúr.

Qazaqstanda zań boıynsha mektep oqýshylary avtobýstarda jolaqysyn tóleýden bosatylǵan. Alaıda bul jeńildik tek sol qalada turaqty tirkelgen balalarǵa ǵana beriledi. Onyń ústine qala syrtynda jaramaıdy. Iaǵnı, qaltasynan aqsha shyǵarýǵa mindetti. Osy kiltıpandardyń, kemshilikterdiń bári balalardyń avtobýstardan shyǵarylyp tastalýyna sebepker bolady.

Mysaly, Qaraǵandyda atalǵan №3 avtoparktiń ókilderi oqıǵaǵa ata-analardyń ózin aıyptap, olarǵa balalarynyń kartalarynda únemi aqsha bolýyn baqylaýǵa keńes beripti. Avtoparktiń ustanymynsha, «kontrolerlardyń mindeti – bıletsizderdi áshkerelep, aqy tóleýin talap etý, ony jasamaǵandardy avtobýstan shyǵarý». Zań aldynda bári teń degenge keltirgen. Qoǵamdyq qatań synnan keıin budan bylaı baqylaýshylardyń balalarǵa túsinistikpen qaraıtynyna ýáde etipti.

«Baqylaýshylarymyzǵa: «avtobýstardan bıletsiz oqýshylardy jappaı túsirip tastańdar!» degen mindet qoıǵan joqpyz. Olar kámeletke tolmaǵan jolaýshylar arasynda jol aqysyn tóleýdiń qajettiligi jóninde túsindirý jumystaryn júrgizedi. Sonymen birge mundaı jaǵdaıdy birjaqty qaraýǵa bolmaıdy. Ata-analar da óz balalary úshin jaýapkershilik arqalaýǵa tıis. Eger balańyz qoǵamdyq kólikti paıdalanatyn bolsa, onda onyń kartasyn tekserip otyryńyz jáne turaqty túrde toltyryńyz. Bul tipti de qıyn emes qoı!», – dep málimdedi qaraǵandylyq №3 avtoparktiń ókilderi.

Aıtqandaı, bılik – Parlament depýtattary men quzyrly organdar da endi balalaryna jetkilikti kólemde «qalta qarjysyn» bermeıtin ata-analardy jazalaýǵa nıetti.

Aqpan aıynyń sońynda Májilis depýtattary tıisti zańnamalyq túzetýlerdi – «QR keıbir zańnamalyq aktilerine áıelderdiń quqyqtary men balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» negizgi zań jobasyn jáne «QR Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksine áıelderdiń quqyqtary men balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etý máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» ilespe zań jobasyn birinshi oqylymda, koneptýaldy túrde qabyldady. Búginde ony ekinshi oqylymda quptaýǵa ázirlenýde.

Zań jobalary balalarǵa qatysty zorlyq-zombylyqtyń barlyq túrlerine qatysty jazany qataıtady. Balalardyń qaýipsizdigin qamtamasyz etýshi normalardy qarastyrady. Muny depýtattar da, sarapshylar da qoldap otyr.

Sonyń aıasynda bul jobaǵa sáıkes, Qazaqstanda jazanyń jańa túri engizilmek. Naqtylaǵanda, kámelet jasqa tolmaǵandardy qoǵamdyq kólikten túsirip tastaý úshin ákimshilik jaýapkershilik qarastyrylady.

Biraq birneshe gáp bar. Birinshiden, eger balaǵa ilesken zańdy ókili, ata-anasy, eresek aǵa-ápkesi bolsa, olardy tegis túsirip tastaýǵa ruqsat etilmek. Zań jalǵyz júrgen jas balany avtobýstan qýýǵa ǵana tyıym salady.

Ekinshiden, májilismender «qup!» degenimen, bul normalardyń ómirde qalaı oryndalatynyn ózderi de túsinbeıtinin moıyndady. Sebebi, zań jobasynda kimniń jaza tartatyny naqty jazylmapty: avtopark pe, júrgizýshi me, kondýktor ma, álde balasyn aqshasyz jibere salǵan ata-ana ma? Bul turǵyda jaýapty organdardyń ustanymy álden bir-birine qaıshy kele bastaǵandaı.

Oqý-aǵartý vıe-mınıstri Edil Ospan qujatty ekinshi oqylymǵa daıyndaý aıasynda, jumys tobynda bul másele taǵy pysyqtalýy múmkin ekenin boljady. Eń mańyzdysy, avtobýstarda «epıdemııadaı» beleń alyp bara jatqan jas urpaqqa meıirimsizdik keseline tosqaýyl qoıý.