Qanat Áýesbaı: Oqýshylar aqparatty durys túsinip, suryptaı alýy kerek

 Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ Jýrnalıstıka fakýltetiniń dekany, fılologııa ǵylymdarynyń kandıdaty jáne bıyl ǵana oqýshylarǵa jol tartqan “Jahandyq quzyretter” oqýlyǵynyń avtory Qanat Áýesbaımen tildesken edik.

–  Qanat myrza, 5-9 synyptarǵa arnalǵan «Jahandyq quzyretter» oqýlyǵy el mektepterinde qoldanysqa engizildi. Bul oqýlyqtyń negizgi maqsaty men mánin qalaı sıpattaısyz?

–  Iá, bul oqýlyqty ARMAN-PV baspasy 5-9 synyp oqýshylaryna arnap daıyndady, biraq jalpy pán 11 synypqa deıin oqytylady. Oqýlyqtyń basty maqsaty – qazirgi jahandaný zamanynda balalarǵa qajetti daǵdylardy úıretý. Jahandyq quzyretter tek bilimmen shektelmeıdi, ol oqýshylarǵa álemdik deńgeıde oılaı alatyn, túrli mádenıettermen qarym-qatynas jasaýǵa qabiletti tulǵa bolyp qalyptasýǵa múmkindik beredi. Biz tek teorııaǵa emes, praktıkalyq daǵdylarǵa da nazar aýdardyq.

–  Jahandyq quzyretterdiń ishinde medıa saýattylyqtyń orny erekshe ekeni kórinip tur. Medıasaýattylyqtyń qazirgi oqýshylar úshin mańyzy qandaı?

– Medıasaýattylyq – bul búgingi qoǵamdaǵy eń mańyzdy daǵdylardyń biri. Oqýshylarǵa sheksiz aqparat legin durys túsiný, saraptaý jáne suryptaý qajet. Medıasaýattylyq olarǵa aqparatty synı turǵydan qabyldap, jalǵan aqparat pen shynaıy aqparatty ajyratýǵa kómektesedi. Qazirgi tańda kóptegen jastar ınternet pen áleýmettik jeliler arqyly aqparat alady, biraq onyń mazmunyn túsinbeı, tez senip qalýy múmkin. Osy turǵyda, bizdiń oqýlyq oqýshylarǵa aqparatty durys taldaý, onyń qaınar kózin tekserý jáne óz oılaryn naqty jetkizýge úıretedi.

–  Qazirgi zamanda aqparattyq qaýipterdiń kóbeıip jatqanyn baıqaımyz. Oqýlyqtyń medıasaýattylyq bólimi osy máselelerdi qalaı sheshýge baǵyttalǵan?

–   Durys aıtasyz, qazirgi aqparattyq qaýipter kún saıyn artyp keledi. Jalǵan aqparat, manıpýlıaııa, aqparattyq shabýyldar sııaqty qaýipter kóp. Oqýlyqta biz aqparatty taldaý, onyń qurylymyn túsiný, aqparat kózderin tekserý sııaqty synı oılaý daǵdylaryn damytýǵa erekshe nazar aýdardyq. Bul oqýshylarǵa aqparattyq ortada qorǵana alýǵa, óz betinshe sheshim qabyldaýǵa kómektesedi. Oqýlyqtaǵy naqty mysaldar arqyly olar jalǵan aqparatty tanýdy úırenedi. Sonymen qatar, bul máseleni kóptegen damyǵan elderdiń bilim berý júıesinde erekshe mán beriledi. Máselen, Fınlıandııada medıa saýattylyq mektep baǵdarlamasyna engizilip, balalarǵa aqparattyq qaýipsizdikti úıretý bastaýysh synyptardan bastap oqytylady.

–  Medıasaýattylyq bolashaq urpaqtyń qalyptasýyna qalaı áser etedi dep oılaısyz?

–  Medıasaýattylyq qazirgi tańda bolashaqtyń irgetasyn qalaıdy dep oılaımyn. Aqparattyq qoǵamda ómir súretin jastar úshin aqparatty durys qabyldap, ony saraptaý qabileti óte mańyzdy. Bul daǵdylar tek oqýshynyń bilim deńgeıin kóterip qana qoımaı, olardyń azamattyq jaýapkershiligin arttyrady. Oqýshylar óz áreketteriniń qoǵamǵa qalaı áser etetinin túsine otyryp, olar sanaly túrde sheshim qabyldaıdy. Bul bolashaq maman retinde olardyń kásibı ómirinde de úlken mańyzǵa ıe bolady.

–  Oqýlyqta jalǵan aqparatty anyqtaý jáne onyń yqpalynan saqtaný joldary qalaı túsindirilgen?

–  Oqýlyqta jalǵan aqparatty anyqtaý boıynsha naqty ádistemeler usynylady. Biz oqýshylarǵa aqparatty qalaı durys tekserý kerektigin, onyń derekkózderin qalaı taldaý kerektigin úıretemiz. Ártúrli kózqarastardy salystyrý, medıanyń qurylymyn túsiný arqyly olar aqparattyń shynaıylyǵyn tekserýdi úırenedi. Bul daǵdylar oqýshylardyń kúndelikti ómirinde úlken paıda ákeledi, olar jalǵan aqparattyń qurbany bolmaýǵa tyrysady. Osyndaı tásilder kóptegen halyqaralyq mektepterde qoldanylady. AQSh pen Ulybrıtanııa sııaqty elderde oqýshylarǵa aqparat kózderin salystyrýǵa úıretý medıa saýattylyqtyń basty mindetteriniń biri bolyp tabylady.

–  Medıasaýattylyq tek aqparatty durys qabyldaýmen ǵana shektelmeı, jeke jaýapkershilikke de qatysty. Bul týraly ne aıtasyz?

–  Iá, medıasaýattylyq jaýapkershilikpen tyǵyz baılanysty. Ár adam óz taratqan aqparatyna jaýapty bolýy kerek. Oqýshylarǵa aqparatty taldaý ǵana emes, ony taratýdaǵy jaýapkershilik jaıly da túsindirdik. Áleýmettik jelilerdegi nemese medıadaǵy árbir pikir men aqparattyń áserin túsiný – medıa saýattylyqtyń ajyramas bóligi. Bul daǵdy olardyń qoǵam aldyndaǵy azamattyq jaýapkershiligin arttyrady.

Medıasaýattylyq daǵdylary kez kelgen mamandyqta qajet bolady dep senimdi aıta alamyn. Aqparattyq qoǵamda biz qanshalyqty medıasaýatty bolsaq, sonshalyqty sanaly, ádil jáne ónimdi jumys isteı alamyz. Bul daǵdylar oqýshylarǵa tek jeke ómirinde ǵana emes, kásibı qyzmetinde de úlken paıda ákeledi. Jahandyq aqparattyq qoǵamda básekege qabiletti bolý úshin medıa saýattylyq mańyzdy quralǵa aınalady.

–        Qanat myrza, «Jahandyq quzyretter» oqýlyǵyndaǵy medıa saýattylyqtan basqa qandaı mańyzdy taqyryptar qarastyrylǵan?

–        Oqýlyqta etıka men etıket, azamattyq jáne patrıotızm, qarjylyq saýattylyq, qaýipsizdik mádenıeti, ekologııalyq tárbıe sııaqty mańyzdy taqyryptar qozǵalǵan. Árbir bólim ózekti máselelerdi qamtıdy jáne oqýshylardyń zamanaýı álemdegi mańyzdy daǵdylardy ıgerýine kómektesedi.

Mysaly, etıka men etıket bóliminde oqýshylarǵa jaýapkershilik, adaldyq jáne qoǵammen qarym-qatynastaǵy mádenıet máseleleri túsindiriledi. Bul bólimdi tájirıbeli maman Aısulý Asylhanqyzy Qasymbek, «Senim» qosymsha bilim jáne damytý ortalyǵynyń dırektory jazdy. 40 jyldyq tájirıbesi bar, jáne áleýmettik ǵylymdar magıstri retinde oqýshylarǵa etıkalyq normalardy durys meńgerýge baǵyttalǵan mazmundy usyndy.

Sondaı-aq, azamattyq pen patrıotızm taqyryby Gúlnar Toqaıqyzy Qajıeva sııaqty joǵary bilikti mamandardyń arqasynda tolyq qamtyldy. Gúlnar Toqaıqyzynyń 46 jyldyq pedagogıkalyq tájirıbesi bar, ol Qazaqstan Respýblıkasy Bilim berý isiniń qurmetti qyzmetkeri. Bul bólimde oqýshylarǵa qoǵamǵa degen jaýapkershilik, patrıottyq sezim jáne azamattyq quqyqtar men mindetter túsindiriledi.

Ekologııalyq mádenıet bóliminde tabıǵı resýrstardy tıimdi paıdalaný, qorshaǵan ortaǵa jaýapkershilikpen qaraý máseleleri qarastyrylady. Bul taqyryp qazirgi tańda asa ózekti, sebebi oqýshylardy ekologııalyq turaqtylyqqa tárbıeleý – bolashaqta qorshaǵan ortany qorǵaýǵa úles qosatyn sanaly azamattardy qalyptastyrýdyń bir joly.

Jalpy, oqýlyqtyń barlyq bólimi keshendi túrde zamanaýı bilim berý standarttaryna saı qurastyrylǵan jáne árbir taqyrypty óz salasynyń bilikti mamandary ázirlegen. Oqýshylar bul oqýlyq arqyly tek bilim alyp qana qoımaı, óz bolashaǵyna baǵyttalǵan mańyzdy quzyretterdi ıgeredi.

–        Qanat myrza, suhbatyńyzǵa rahmet! Oqýlyǵyńyzdyń bolashaq urpaqqa mol paıda ákeletinine senimdimiz.

–        Rahmet! Bilim berýdi jańǵyrtý jáne jastardy zamanaýı daǵdylarmen qarýlandyrý – basty maqsatymyz.