QAZAQ HALQYNYŃ OIý-О́RNEGI

«Qazaq jastarynyń oıý-órnekterge degen qyzyǵýshylyǵy artyp keledi».  Sýretshiler men óner sarapshylary osylaı deıdi. Ulttyq naqysh tek kıim-keshekte emes, kúndelikti turmysta qoldanylatyn zattardy árleýde qoldanylyp júr.

Qazaqtyń oıý-órnegi — qoldanbaly ónerdiń erekshe baǵyty. Kóne saq-ǵun zamanynan kele jatqan órnekterdiń máni bólek, tarıhy tereń. Kúndelikti turmysta oıý-órnek qoldanylmaǵan zat joqtyń qasy.

Kilem, kıiz, kıim-keshek, ydys-aıaq, jıhaz, qarý-jaraq — munyń barlyǵyn erekshe naqyshpen bezendirgen jáne árqaısysynda ózindik maǵynasy bar. Ernur Rahımov, QR Ulttyq mýzeıiniń jetekshi ǵylymı qyzmetkeri, PHD doktory: — Oıý órnekti negizgi 4 túrge bóledi. Bul zamorfty, janýarlarmen stıldengen obrazdar. Bul mysaly qoshqarmúıiz jylqy, túıe taban, soǵan baılanysty. Árıne, bizdiń ata-babalarymyz malshylar bolǵany belgili, bul totemızmniń yqpaly. Ekinshiden, bul ósimdik tárizdes oıý-órnekter.

Úshinshisi bul geometrııalyq. Geometrııalyq oıý-órnekter kóbinese qazaqtyń áshekeı buıymdarynda, kilem kıizderinde qoldanylady. Tórtinshisi bul kosmologııalyq, ıaǵnı aspan deneleri. Juldyzdar, kún, aı beınelengen oıý órnekter. Kóshpeliler oıý-órnek arqyly ózderiniń, tabıǵatpen, qorshaǵan ortamen baılanysyn kórsetkisi keldi. Qyzǵaldaqtar dalalyq ósimdikti beınelese, geometrııalyq sýretterdiń maǵynasy tipti tereń. Mysaly, kilemderdiń jıeginde salynatyn «bitpes» degen órnek ýaqyttyń tolassyzdyǵyn bildirgen. Bertin kele syrt kıimde beınelengen órnekter teatr sahnasynan bastaý alady. Leıla Mahat, sýretshi, óner salasynyń sarapshysy: — Qazaqtyń alǵashqy kásibı sýretshileriniń biri Gúlfaırýs Ysmaıylova teatrda jumys istep júrip, oıý-órnekke degen kózqarasty túbegeıli ózgertti. Oǵan sahnaǵa shyqqan qazaq ártisterin erekshe kórsetý mindeti qoıyldy. Sonda ol oıý-órnek sahnanyń barlyq buryshynan kóriný úshin, kólemin ulǵaıtyp, kıimderge tikken.

Bul shapandar men kımeshekterde ulttyq naqyshtyń jıi qoldanylýyna túrtki boldy. Qazir qolóner týyndylaryna qyzyǵatyn qazaq jastary kóp. Kóshpeli halyq mádenıetine tán elementter bas kıimder men sómkelerdi, jeıdeler men beldikterdi erekshelendiredi. Jańa býynnyń ulttyq aıdentıkaǵa bet burǵany qolónershilerdi de qýantyp otyr. «Túp tamyrǵa tereń úńilgen saıyn, babadan qalǵan muraǵa syı qurmet kórsetip, jarqyn bolashaqqa senim artady»,- deıdi olar.