تانىمال زەرگەر ۇلتتىق ساندىك-قولدانبالى ونەردى الەمگە تانىتىپ ءجۇر

ەسىمى الەمگە تانىمال قازاق زەرگەرى… ون ساۋساعىنان بال تامعان شەبەر بەرىك ءالىباي قازاقتىڭ ۇلتتىق ساندىك-قولدانبالى ونەرىن جاھانعا تانىتىپ ءجۇر. ونىڭ قولىنان شىققان ەرەكشە اشەكەي بۇيىمدار الەمنىڭ بەلگىلى ساياساتكەرلەرى, ونەر جۇلدىزدارىنىڭ تالعامىنان شىعىپ, تانىمال كورمەلەردەن ورىن العان. حالىقارالىق فابەرجە وردەنىنىڭ يەگەرى, قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى بەرىك ءالىباي 35 جىلدان بەرى زەرگەرلىكپەن اينالىسادى. حاس شەبەردىڭ قولىنان شىققان ساقينا, القا, سىرعا, بىلەزىك سەكىلدى زەرگەرلىك بۇيىمدار كوزدىڭ جاۋىن الادى. ۇلتتىق ناقىشتا جاسالعان اشەكەيلەر كۇمىسپەن كۇپتەلىپ, اسىل تاستارمەن كومكەرىلەدى. كۇمىستىڭ قاسيەتىن حالقىمىز ەرتەدەن ءبىلىپ, تۇرمىس سالتىندا كەڭىنەن قولدانعان دەيدى زەرگەر.  بەرىك ءالىباي, زەرگەر: — دانا حالقىمىز ەرتەدەن بىلگەن عوي بۇل كۇمىستىڭ پايداسىن. الگى «التىن ساندىككە, كۇمىس ەمدىككە» دەپ بوسقا ايتپاعان. ويتكەنىcكۇمىستىڭ تابيعاتتا كەزدەسەتىن 400-500-گە تارتا ميكروبتاردى ولتىرەتىن كۇشى بار ەكەنىن بىلگەن. ويتكەنى كۇمىس تاقپاي, قولىندا بىلەزىك, كۇمىس بۇيىمدارى بولماسا تاماق جاساۋعا دا رۇقسات بەرمەگەن. سوندىقتان نان يلەگەندە دە قولىنا جۇزىك تاعىپ, بىلەزىك تاعىپ تاماق ىستەگەندە. ال كۇمىس بۇيىمدارى جوق  ادامنىڭ ىستەگەن تاماعىن ىشپەگەن كەزدەر دە بولعان مىسالى. بەرىك ءالىبايدىڭ ەسىمى الىس-جاقىن شەتەلگە كەڭىنەن تانىمال. قازاق شەبەرىنىڭ قولىنان شىققان ۇلتتىق بۇيىمدار يوردانيا پاتشايىمى رانيا ءال-ابدۋللانىڭ سۇيىكتى اشەكەيلەرىنىڭ قاتارىنان ورىن العان. ۇلتتىق بۇيىمدارىمىزدىڭ ۇلكەن سۇرانىسقا يە بولۋىنا زەرگەردىڭ بايىرعى تەحنولونيالاردى قولدانۋى سەبەپ. شەبەر زەرگەرلىك بۇيىمداردى جاساۋ بارىسىندا بۇرشىكتەۋ, شيراتپا, سىركەلەۋ سياقتى بىرنەشە تاسىلدەردى قولدانادى. ءار اشەكەيدىڭ وزىنە ءتان اتاۋى مەن ءمان-ماعىناسى بار دەيدى. بەرىك ءالىباي, زەرگەر: — مىسالى, مىناۋ ۇلكەن, كولەمدى جۇزىكتەر بۇل «قۇداعي جۇزىك» دەپ اتالادى. ارتىندا ەكى ساقيناسى بولادى. ەكى جاستىڭ باسىن قوسقان, ءبىر شاڭىراق استىندا ۇيىتقان ەنەلەرگە (قۇداعيىنا) 1 جىلدان كەيىن بارىپ, «ءسىز مەنىڭ قىزىمدى جاقسى قابىلدادىڭىز, ءوز قىزىڭىزداي كوردىڭىز, مەن سىزگە ريزامىن» دەپ قۇداعيىنا وسىنداي جۇزىك تاققان. «قوستۇمسىق» جۇزىك بولادى. بۇل قۇستۇمسىق جۇزىك بۇل «قۇستاي ەركىن» دەگەن ماعىنانى بىلدىرگەن. قىزداردىڭ باسى بوس, ايتتىرىلماعان قىزدار وسىنداي قوستۇمسىق جۇزىكتەر تاققان. زەرگەرلىك بۇيىمدار قىز-كەلىنشەكتەردىڭ سۇلۋلىعىن ايشىقتاپ, ەرەكشە اسەمدىك سىيلايدى. ۇلتتىق اشەكەيلەرىمىز تاربيەنىڭ دە ايقىن كورىنىسى بولعان دەيدى ەتنوگراف بۇلبۇل كاپقىزى. بۇلبۇل كاپقىزى, ەتنوگراف: — كوبىندە قىز بالالارعا ساقينا, جۇزىك تاعۋعا بولمايدى عوي. قىز بالانىڭ تاعاتىن ساندىك وسى كۇمىستەن جاسالعان زاتى شولپى عانا بولعان. شولپى, شاشباۋ دەپ بولىنەدى عوي. شاشباۋدى ورتا جاستاعى ايەلدەر, جالپى ايەل بولعاننان كەيىن تاعادى.

ال شولپىنى تەك قانا قىز بالا تاققان. «شولپىسى سىلدىرلاپ» دەيدى عوي. قىز بالانىڭ مىنەز-قۇلقىن جوندەيدى, دەنەسىن دۇرىس الىپ ءجۇرۋىن جوندەيدى. مىسالى, شولپىسى قاتتى سىلدىراپ ءوتىپ بارا جاتقان كەزدە ونىڭ مىنەزى تارپاڭداۋ, مىنەزى ناشارلاۋ ەكەنىن بىلدىرەدى. ال شاشىنا تاققان ەكى شولپىنىڭ ەشقانداي داۋىسى شىقپايتىن بولسا, ول قىزدىڭ بيازىلىعىن,  ءجۇرىس-تۇرىسىنىڭ ادەمى, بيزيالىعىن كورسەتەدى.  بۇگىندە جاستار اراسىندا ۇلتتىق ناقىشتاعى بۇيىمدارعا قىزىعۋشىلىق جوعارى. بۇل جاس ۇرپاقتىڭ بويىنا ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ءسىڭىرىپ, ولارعا ونەگەلى تاربيە بەرۋدىڭ ءبىر جولى. دانا بەكمىرزا, ستۋدەنت: — مەنىڭ ءوزىم جەكە باسىم وسىنداي اشەكەيلەردى تاققاندى جاقسى كورەمىن.

قاراپ تۇرساڭىز, وسىنداي كۇمىس جالاتىلعان, التىن جالاتىلعان قازاقي ناقىشتاعى اشەكەيلەر ءبىزدىڭ كۇندەلىكتى وبرازىمىزعا ەرەكشە ءوڭ بەرەتىن سياقتى كورىنەدى. جانە وسىنداي اشەكەيلەردى تاققان كەزدە ءبىر ەرەكشە قازاقي رۋحتى دا سەزىنەسىڭ. ءوزىمىزدىڭ پرەزيدەنتىمىز ايتپاقشى, بۇنداي اشەكەيلەردى تەك ناۋرىز ايىندا عانا ەمەس, كۇندەلىكتى ومىردە تاعىپ جۇرسە دەيم.  بەرىك ءالىباي سياقتى وتاندىق زەرگەرلەرىمىزدىڭ ارقاسىندا كونەنىڭ كوزىندەي بولعان جادىگەرلەرىمىز قايتا جاڭعىرۋ ۇستىندە. بۇل جاۋھارلار شەتەلدەن كەلەتىن مەيمانداردى تامساندىرىپ, قازاقتىڭ قولدانبالى ونەرىن الەمگە پاش ەتۋدە.