Кандастар Қазақстанда бірқатар проблемаларға тап болды — депутаттар

Вице-премьер Ералы Тоғжанов тарихи отанына келген этникалық қазақтардың проблемаларын көтеретін «Ақ жол» фракциясының депутаттық сауалына жауап берді. Оның айтуынша, өтініште көтерілген мәселелер үкіметті қызықтырады, деп хабарлайды zakon.kz.

«Ақ жол» фракциясының депутаттары премьер-министрдің орынбасары Тоғжановқа Қазақстандағы демография бойынша сауал жолдады.

Құжатта Қазақстан аумағы бойынша 9-шы, ал халқының саны бойынша 64-ші орын алады делінген. Халықтың тығыздығына келетін болсақ, әлемде орта есеппен бір шаршы метрге 56 адам (Өзбекстанда 76) келеді, ал Қазақстанда — 6,7 адам.

2012 жылдан бастап елдегі көші-қонның теріс сальдосы 30 мыңға дейін өсті. Нәтижесінде, басқа елдермен шекаралас аймақтардағы ауылдар босап жатыр.

«Отандастар» қорының мәліметтері бойынша 7 миллионға жуық этникалық қазақтар шетелде тұрады. Қазақстанға көшуге мүдделі қазақтар — 1,5 миллион.Бірақ оларға тарихи отанына көшу қиын.

1993 жылы Қазақстан 60 мың адамға (10 мың отбасы), 2009 жылы 100 мыңға (20 мың отбасы), 2021 жылы Қазақстан 1426 адамға квота бөлді.

Мұның бір себебі — Көші-қон агенттігінің таратылуы. Министрліктер көші-қон мәселелерімен айналыса бастады, квоталарды бөлу облыс әкімдеріне берілді. Әкімдер қандастарды орналастыру қиындықтарынан аулақ болуына байланысты (бұрынғы оралмандар — ред.) Елдің әл-ауқаты туралы емес, олардың тыныштығы туралы ойлану арқылы квоталарды аймақтар бойынша бөлу күрт төмендеді, депутаттар жазады.
Депутаттар Көші-қон агенттігін қайта құруды және 20 мың отбасыға квота бөлуді ұсынады.

Депутаттардың айтуынша, шетелдік қазақтар Қазақстанға келгеннен кейін бірқатар мәселелерге тап болды. Біріншіден, олар үшін азаматтық алу қиын.

Ресейде, Израильде және басқа елдерде азаматтық алу үшін бір ғана құжат қажет, азаматтық мәселесі бір күнде шешіледі. Қазақстанда 48 құжат жинау керек. Адам оларды жинаған кезде, құжаттардың бір бөлігінің мерзімі өтіп, қағаздар жарамсыз болып қалады.

Бізге құжаттардың санын азайтып, тез арада қазақ ұлты азаматтығын беру керек, — деп санайды депутаттар.
Азаматтық алу үшін олар қазақ тілін білуге ​​емтихан енгізуді ұсынады.

Екіншіден, қандастарға қазақ екендігі туралы құжат беру керек. 1992 жылдан бастап оны Дүниежүзі қазақтарының қауымдастығы шығарды. Құжат 2005 жылы үкіметтің қаулысымен алынып тасталды, бірақ Қауымдастықтың анықтамасы әлі күшінде болды. Бұл 2017 жылға дейін жалғасты. Сол жылдан бастап, депутаттардың айтуынша, бұл мәселемен ешкім айналыспаған. Нәтижесінде шетелдік қазақтар өздерінің қазақ екендіктерін дәлелдей алмайды, ал Қазақстанға келген соң олар азаматтық ала алмайды.

«Ақ жол» фракциясы мұндай құжатты беру тетігі туралы мәселені пысықтауды ұсынады.

Үшіншіден, этникалық қазақтан азаматтық алу үшін туысы Қазақстанда тұруы керек. Мұндай сұранысты шетел мемлекеті алға тартпайды, бірақ Қазақстан дейді депутаттар.

Мәселенің ішкі жағы да бар. Егер қандастар әкімдіктен мал жаюға жер сұраса, одан бас тартады, өйткені жер бөлу үшін мал керек. Егер Кандас банкке несие алу үшін мал сатып алуға барса, одан бас тартылады, өйткені оның кепілге қоятын ештеңесі жоқ, оның жері де, малы да жоқ.

Сонда көк байрағымызды көру үшін көзіне жас алып Отанына қоныс аударған қандастар қалай өмір сүруі керек? Бәлкім, алдымен ол несие беруі керек, содан кейін ол жер мен малды кепілге қоя алады ма? — деп жазады депутаттар.
Келесі мәселе: Қазақстан этникалық қазақтардың шетелде алған дипломдарын мойындамайды, деп атап өтті мәжілісмендер.

Олардың пікірінше, Қазақстанның шетелдік қазақтарға мұқтаж болуының екі негізгі себебі бар. Біріншіден, халық саны көбейеді, екіншіден, кейбір шет елдерде олар өз ана тілін білмейді, қоныс аудару оларды ана тілі мен ұлттық әдет-ғұрыптарын жоғалтудан, сондай-ақ саяси қысымнан құтқарады.
Осыған байланысты депутаттар келесі шараларды ұсынады:

1. үміткерлерге квотаны жылына 20 мың отбасына дейін арттыру;

2. аймақтарда бейімделу және интеграция орталықтарын құру;

3. «Отандастар» қорының шетелдегі қандастарды қолдау жобаларын қаржыландыруды арттыру;

4. комиссия отырыстарына консулдық өкілдердің және резиденттік елден өтініш берушінің өзінің онлайн режимінде қатысуын қамтамасыз ету;

5. Шаруашылық жүргізу үшін пайызсыз несие және 5 жылға дейінгі салықтық жеңілдіктер беру. Ауылшаруашылық техникаларын лизингке алуға жеңілдіктер беру;

6. тұрғын үй салу және үй шаруашылығын жүргізу үшін жер учаскелерін беру.

Вице-премьер депутаттың сауалына қысқаша жауап берді.

Қазіргі уақытта өтініште көтерілген мәселелер мемлекет үшін қызығушылық тудырады және оларды органдар әзірлеп жатыр. Жауап кейінірек берілетінін хабарлаймыз, — деп жазды Ералы Тоғжанов.

«Бақылауға алынды» — деп жазылған вице-премьердің жауабында.